نامهای دیگر: نام محلی: چش بنجشک؛ همچنین با نامهای با نام های آناغالس دشتی، اناگالیس، عیت الجمل، زغیله هم شناخته می شود. خصوصیات گیاهشناسی: گیاهی علفی، یک ساله یا دو ساله با ساقه منشعب و مقطع چهارگوش، به طول ۷ تا ۲۲ سانتی متر، افراشته یا خمیده، برگ ها متقابل یا گاهی فراهم، بدون دمبرگ، مجموعه گل ها به تعداد ۲ تا ۴ عدد از محور برگ ها خارج می گردند، لوب های کاسه گل هم اندازه، بلند تر یا کوتاه تر از جام گل، جام گل به قطر ۵ تا ۱۰ میلی متر، آبی یا قرمز رنگ، دارای غده های ترشحی پایک دار، میوه کپسول، حاوی دانه های فراوان. طعم دانه بسیار تند و تلخ است. این گیاه دو نوع است : نوع اول آناغالس نر با گل قرمز و نوع دوم آناغالس ماده با گل آبی و لاجوردی. تکثیر: تکثیر آن از طریق كاشت بذر، تقسیم گیاه و تهیه قلمه در بهار امكان پذیر است. این گیاه به مكان كاملا آفتابی و خاك مرطوب ، غنی و با زهكش خوب نیاز دارد و حداقل دمای قابل تحمل آن ۱۵- درجه سانتی گراد می باشد. اندام های مورد استفاده: بخش های هوایی گیاه. ترکیبات شیمیایی: از دوساپونین گلوکزید و آنزیم درست شده است. خواص دارویی و درمانی: طبیعت این گیاه گرم و خشک است . - این گیاه به طور سنتی در کشور اسپانیا برای اهداف پوستی و درمان زخم ها به کار می رود و دارای خاصیت ضد فساد و ضد میکروبی است. - این گیاه دارای اثری خلط آور و ادرار آور می باشد و به همین منظور در بیماری های سینه و دستگاه دفع ادرار به کار گرفته می شود. - گیاه آناغالیس کاهش دهنده عرق، آرامش بخش، محرک و مسکن درد های عصبی می باشد. - این گیاه در مواردی نظیر یرقان، بواسیر، تب یونجه، التهاب کلیه، ناراحتی های کبدی و سنگ های مجاری ادراری مورد مصرف واقع می گردد. - در مصارف خارجی نیز از گیاه آناغالیس برای درمان خارش، عفونت های قارچی و التهاب پوست استفاده می شود. - این گیاه برای درمان و رفع ضعف بینایی و زخم های چشم و سایر ناراحتی های پوستی اطراف چشم نافع می باشد. - این گیاه برای درمان درد های کلیوی، درمان بیماری صرع والتهاب های روماتیسمی و نقرس نیز کاربرد دارد. در مصارف خارجی نیز برای درمان زخم های چرکی، زخم ها و مار گزیدگی از این گیاه استفاده می گردد. - خشک کننده و باز کننده ی انسداد و گرفتگی های مجاری عروق می باشد. - قرقره آب برگ ماده (گل لاجوردی رنگ) آناغالس برای تمیز کردن حلق و بینی از ترشحات موثر می باشد و بوئیدن آن عطسه آور می باشد. نقاط رشد و پراکنش: به صورت علف هرز در حاشیه مزارع و مناطق نسبتاً مرطوب رویش دارد. در جهان: ترکیه، اروپا، قفقاز، ایران، آسیای میانه، پاکستان، افغانستان، عراق، لبنان، سوریه و فلسطین. در ایران: مازندران، گرگان، گیلان، ایلام، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، لرستان، بوشهر، هرمزگان، فارس، سیستان و بلوچستان و کرمان. آناغالس با گل های قرمز؛ در تمام هند به صورت یک علف هرز خودرو می روید. در ایران نیز در آذربایجان و مناطق تبریز، دیزه، سیامک و در شمال ایران در گرگان، بندر گز، مازندران، گیلان، محمود آباد، دره ی هراز، جنوب آستارا، سفید رود، جنوب رشت و لاهیجان، در بلوچستان در گشت، چابهار و بشا گرد، منطقه های البرز و دماوند، قزوین، بوجرد، کرمانشاه، اراک، اهواز، دزفول، بم، بوشهر و جزیره ی قشم و همچنین در خراسان می روید. آناغالس با گل های آبی و لاجوردی؛ در ایران در مناطق کازرون و شوش، آبادان و مسجد سلیمان، تبریز، بلوچستان، دامنه های البرز و اطراف تهران نیز مشاهده شده است. منابع: مجله نورگرام (https://mag.noorgram.ir/) سایت موزه تاریخ پزشکی خلیج فارس (www.medhistory.ir) سایت ساعدنیوز (https://saednews.com/)

اَرغَوان نام یک گونه درخت از سرده ارغوان است.بلندی آن ارتفاع آن به ۴ تا ۵ متر و گاهی به ۱۲ متر هم می‌رسد، اما بیشتر به صورت درختچه‌است. ارغوان گیاه بومی سرزمین‌های جنوبی اروپا و جنوب غربی آسیا است. چوب این درخت قهوه‌ای مایل به قرمز است و سنگین می‌باشد. برگ‌های ارغوان به شکل قلب، بدون کرک و دارای کناره‌های صاف است. گل‌های این درخت در اوایل بهار، در گروه های۳ تا۶ تایی، روی شاخه‌ها و حتی روی ساقه اصلی، پیش از رشد برگ‌ها پدید می‌آیند و چون عده آن‌ها بسیار زیاد است، منظره زیبایی به درخت می‌دهد. مزه گل ارغوان ترش و نسبتاً مطبوع است. از این رو در بعضی از کشورها گل ارغوان را همراه سالاد می‌خورند یا در بعضی از غذاها می‌ریزند. ارغوان در خاک‌های آهکی پرقوت بهتر رشد می‌کند و در برابر خشکی مقاوم است و به تابش مستقیم نور خورشید نیاز دارد. برای زیادکردن این درخت، بذر آن را فروردین در هوای آزاد می‌کارند. این درخت را از راه پیوند و قلمه‌زدن نیز زیاد می‌کنند. این درخت هر جا که آب کم و خاک نامطلوب است سبز می‌شود. این درخت را به عنوان گیاه زینتی می‌کارند. زمان گلدهی آن اواسط زمستان است. ولایت پروان در کشور افغانستان نیز برای رشد ارغوان بسیار مناسب است به‌گونه‌ای که در اردیبهشت ماه هر سال دشت‌های این ولایت به گل‌های زیبای ارغوان آذین شده و نمای زیبایی را به منطقه می‌دهد. شرایط مناسب برای کاشت ارغوان: ارغوان، مناسبِ باغچه‌های بزرگ یا حاشیه کنار پیاده‌روهاست. این درخت به نورِ فراوانِ آفتاب احتیاج دارد. آن را در محل‌های کم‌نور نباید کاشت. از سویی دیگر به سرما حساس است و مناسب مناطق سردسیر نیست. در عوض در مناطق مرکزی کشور و در حاشیه کویر به آسانی می‌روید. راز سلامتی این گیاه در قابل نفوذ بودنِ خاک است، هر قدر خاک زهکش بهتری داشته باشد ارغوان سالم‌تر می‌ماند. اگر در کنار دیوار غرس شود ممکن است ریشه‌های عمیقش به استحکام دیوارها آسیب برساند. موقعی که درخت هنوز بدون گل و برگ یا به اصطلاح در خواب زمستانه به سر می‌برد؛ زمان مناسبی برای انتقال به باغچه است. حجم گودال باید مناسب با حجم ریشه باشد. قبل از انتقال نهال، هرس ریشه‌های پوسیده ضروری است. اندامهای مورد استفاده: در طب سنتی از گل، پوست، ریشه و برگ‌های آن برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. خواص دارویی و درمانی: - درمان بیماری‌های مثانه - افزایش رشد مو، ابرو، مژه: برای جلوگیری از ریزش ابروها، استفاده از خاکستر ریشه ارغوان مخلوط با روغن کنجد مفید است. جالب است بدانید در گذشته از گرد خاکستر ریشه این درخت به عنوان مداد ابرو استفاده می‌شده است و مژه‌ها را بلند و خوش حالت می‌کند. - مصرف گل‌های تازه گیاه ارغوان باعث باز شدن صدا می‌شود، اخلاط سینه را از بین می‌برد و تنفس را راحت‌تر می‌کند. - درمان ناراحتی‌های تنفسی مانند آسم، تنگی نفس و برونشیت - پوست و چوب درخت ارغوان در درمان آبسه و ناراحتی‌های سر مفید است. - دم کرده پوست ریشه و گل ارغوان استفراغ‌آور است و به پاکسازی معده کمک می‌کند و باعث درمان سردی معده می‌شود. - استعمال موضعی ضماد سوخته گل ارغوان باعث بند آمدن خونریزی می‌شود. - برگ‌های جوان گیاه ارغوان خوراکی است و دم کرده آن برای دفع اخلاط موجود در بدن مفید است. نقاط رشد و پراکنش: در ایران در خراسان رضوی، ایلام، شاهرود، کرمان، مازندران، گیلان، همدان، لرستان و فارس و در پاوه استان کرمانشاه (روستای داریان) به صورت خودرو می‌روید. در شهرهای شمالی استان خوزستان مانند دزفول، شوشتر، مسجدسلیمان و هفت تپه نیز این گیاه به وفور یافت می‌شود. منابع: سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org) سایت ویستا (https://vista.ir)

خصوصیات گیاهشناسی: ازملک گیاهی از تیره سوسن سانان است. این گیاه به شکل درختچه، تک لپه ای، چند ساله، پیچنده و با ساقه های خاردار که ارتفاع آن به ۱ تا ۲ متر می رسد. در ایران دو گونه از این گیاه موجود است با نام های علمی ۱.Smilax excels ۲. Smilax aspera. هر دو گونه آن در شمال ایران وجود دارد. اغلب آنها علفی پیازدار یا بنه دار هستند و گونه ای دیگر که پیچنده و خاردار است که نام عمومی این گونه ازملک است. این درختچه دو پایه، خزان دار و ساقه های آن دارای تیغ به سمت پایین است و در بالا رفتن گیاه به آن کمک می کند. پیچیدن ازملک به دور تنه، ساقه و شاخه درختان جوان ممکن است باعث ضعیف شدن یا از بین رفتن گیاه مورد استفاده شود و بر روی ساقه آن ریشه های هوایی دیده می شود. اغلب، جنگلهای مخروبه را اشغال می کند و از درختان بالا می رود. برگهای آن چرم مانند، سبزرنگ و از نظر ظاهری گاهی به شکل قلب، که به طور متناوب روی ساقه قرار دارند. دارای رگبرگهای موازی که گاهی توسط چند انشعاب به یکدیگر متصل می شوند. رنگ برگها در زمستان قرمزرنگ میشود. گلهای آن معطر، سبز رنگ متمایل به زرد، ریز و خوشه ای که پس از باز شدن گل آذین و چتری است و در اواخر بهار ظاهر میشوند. گل های ماده تبدیل به میوه میشوند. میوه های آن گرد، کوچک به رنگ قرمز و براق است. قسمتهای مورد استفاده: برگ، میوه و ریشه ی این گیاه مورد استفاده است. تمامی قسمت های گیاه ازملک مانند جوانه، میوه و ریشه دارای طعم تند و سوزاننده است و عموما پیشاب آور و مسهل است. از برگهای جوان آن به عنوان سبزی خوراکی استفاده می شود و می توان آن را نوعی جایگزین مارچوبه دانست. خواص درمانی و دارویی: طبیعت گیاه از ملک خیلی گرم و خشک و ریشه تازه آن گرم و تر است. - ریشه این گیاه درمان کننده آنفلوانزا، بی اشتهایی، نقرس، بیماریهای تنفسی و مقاربتی، دندان درد، تنگی نفس، سرفهی مزمن، تقویت کننده معده و کبد، درمان استقسا و بواسیر، درد مفاصل و سیاتیک، گری، مسهل و قیاور، ضرب خوردگی و خون مردگی استفاده می شود. - جوشانده قسمتهای مختلف ازملک در سرکه برای درد دندان مفید است. - جوشانده ریشه ازملک در روغن برای معالجه بالقوه و بی حسی اعضای بدن، تنگی نفس، سرفه مزمن، تقویت معده، کبد، درمان استسقا و بواسیر مفید است. - خوردن جوشانده ازملک هر روز به مقدار یک مثقال با نبات تا یک هفته برای درد مفاصل مزمن بسیار مفید است. - ضماد آن با گلاب برای فلج و تسکین درد مفاصل و سیاتیک تجویز می شود. - ضماد ازملک برای جذام نیز توصیه شده است. - برای معالجه برص، سیاتیک و گری مفید است. - ریشه ازملک را پس از شستشو خشک و به عنوان مسهل و قی آور مصرف کنید. - ضماد غده های ریشه ازملک که در آب جوش له شده باشد، برای درمان ضرب خوردگی و خون مردگی مفید است. ضماد رنده شده غده های آن که تازه باشد، دردهای رماتیسم و نقرس را تسکین می دهد. در مصارف داخلی، قسمت های متورم ریشه ازملک را پس از خشک کردن و به صورت پودر در آوردن، به مقدار ۳ تا ۴ گرم می خورند. عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف: مصرف قسمتهای مختلف گیاه هنگامی که تازه است، خطرناک است و باید خشک آنها را به کار برد. ریشه ها را پس از شست وشو خشک و به عنوان مسهل و قی آور مصرف کنید. مصرف این گیاه برای زنان باردار خوب نیست؛ زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود. نحوه کاشت و تکثیر: برای تکثیر گیاه ازملک به سه روش می توان عمل کرد: ۱- کاشت بذر در بهار. ۲- ریشه دار کردن قلمه ی شاخه های نیمه رسیده در تابستان. ٣- خواباندن شاخه هایی که دارای ریشهى هوایی هستند و یا تقسیم بوته هایی که به خوبی استقرار یافته اند. سرمای این گیاه تقریبا به سرما مقاوم است، اما خیلی شدید را تحمل نمی کند. در محل آفتابی تا نیمه آفتابی و خاک با زهکشی مناسب، به خوبی رشد می کند. از نظر خاک حساسیت زیادی ندارد و در خاک معمول باغچه قادر به رشد است. فرآورده ها و کاربرد: اجزا قابل استفاده این گیاه به شکل جوشانده، ضماد و پودر مورد استفاده قرار می گیرد. نقاط رشد و پراکنش: ازملک بومی جنگل های ایران و قفقاز است. این گونه در تمام جنگل های شمال وجود دارد و جنگل نشینان شمال میوه آن را مخلوط با سقز مصرف می کنند. منابع: سایت آیدانا (https://aydana.com/)

خصوصیات گیاهشناسی: گیاه اسپرس از گیاهان علفی اورآسیایی است و از خانواده بقولات بوده و از قرن‌های پیش در اروپا و آسیا به عنوان علوفه کشت می‌شده و برای غذای دام‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این گیاه اگرچه به عنوان غذای دام شناخته می شود اما خواص دارویی زیادی به همراه دارد. این گیاه از تیره پروانه واران (Leguminosae) از نوعی تیره باقلائیان بوده، از قبیله Hedysareae، از جنس Onobrychis و دارای مقاومت چند ساله در ایران است. اسپرس گیاهی چند ساله است. این گیاه بدون تیغ بوده و ریشه‌های عمیقی به قطر یک متر تا پنج سانتی‌متر دارد. عمق ریشه این گیاه به چند متر می‌رسد و انشعابات بسیار زیادی دارد. ساقه اسپرس به صورت قائم و تو خالی با ارتفاع یک متر است. برگ‌های اسپرس به صورت شانه‌ای و دارای ۷ تا ۱۰ جفت برگچه‌ به شکل بیضی می‌روید. گل‌های اسپرس به صورت گل آذین خوشه‌ای و قائم به طول۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر است. روی هر شاخه حداقل ۱۰ گل صورتی یا سرخابی با رگه‌های کمی تیره روییده می‌شود. هر کدام از این گل آذین‌ها دارای ۵ گلبرگ و شامل ۲ بال، ناو و یک درفش است. در داخل دو گلبرگ ناو اندام نر و ماده وجود دارد. اگر کمی گلبرگ تحت فشار قرار گیرد این گلبرگ‌ها آزاد می‌شوند. میوه این گیاه به‌صورت غلافی و سطح خارجی آن مشبک و برجسته است. ترکیبات شیمیایی: در ترکیب گیاه آهک ، منیزیم و سیلیس گزارش شده است. خواص گیاه اسپرس برای انسان، دام و طبیعت: - خواص اسپرس برای انسان به طور اجمالی شامل این موارد می شود: رفع کننده نفخ معده، افزایش اشتها (عصاره گیاه همراه با سرکه اشتها آور است) و کمک به چاق شدن افراد لاغر، برطرف کردن زخم و لکه ایجاد شده در چشم، مفید برای رفع کم خونی و تسکین انواع قولنج. همچنین از عصاره گیاه برای بیماری زردی نیز استفاده می شود.مرهمی که از جوشاندن گیاه در روغن زیتون یا کنجد حاصل می شود به صورت ضماد برای دردهای روماتیسمی و درد کیسه بیضه موثر و مفید می باشد.مصرف دانه های گیاه برای افزایش نیروی جنسی کاربرد دارد. برخی این گیاه را نوعی یونجه می دانند چرا که بسیاری از خواص و ویژگی های اسپرس با گیاه یونجه مشابه است. با این حال خواصی هم برای اسپرس بیان می شود که در یونجه وجود ندارد. - عدم ایجاد نفخ در دام: به همین علت این گیاه برای ایجاد چراگاه مفید است. از گیاه اسپرس برای فراهم آوری چراگاه در اروپا استفاده می شود و باعث بهره وری بیشتر دامداری می شود. - مقاومت در مقابل آفات: در مقابل آفت‌هایی مانند سرخرطومی ساقه، برگ و ریشه یونجه مقاوم است. در بسیاری از نقاط دنیا از جمله آمریکا به علت حمله شدید این آفات در غرب آمریکا از گیاه اسپرس به عنوان یک گیاه مقاوم استفاده فراوانی می‌شود و یونجه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع مقاومت بالای اسپرس باعث شده حتی تولید عسل اسپری از عسل یونجه محتمل تر باشد. در کشورهایی مثل آمریکا عسل اسپرس بسیار پرطرفدار است. - تقویت کننده خاک: وجود ریشه‌های عمیق در این گیاه باعث شده لایه‌های نفوذناپذیر از بین رفته و به بهبود کیفیت فیزیکی و شیمیایی خاک کمک نماید. همچنین به دلیل داشتن غدد تثبیت ازت، خاک را بارور می‌کند. همچنین گیاه اسپرس به علت داشتن ریشه‌های عمیق و قدرت استقرار بالا، از فرسایش آبی و بادی خاک در شیب‌های تند جلوگیری می‌کند. - افزایش تولید عسل: گل‌های این گیاه برای زنبورها جذابیت داشته و آنها را به سمت خود می‌کشاند، که این امر باعث افزایش تولید عسل برای زنبورداران هر منطقه می شود. نقاط رشد و پراکنش: اسپرس به صورت خودرو در دشت ها و بیابان ها رشد می کند. مبدا اصلی گیاه اسپرس شرق مدیترانه و آسیای شرقی است. اسپرس زراعی در مناطقی مانند جنوب شرقی آسیا، سیبری و دامنه‌های قفقاز مشاهده شده است. در ایران البرز، شهرستانک، آذربایجان: ارومیه (رضاییه سابق).لرستان رشد می کند و در بعضی نواحی نیز پرورش می یابد. منابع: سایت عسلنا (www.asalna.ir) سایت پارس ناز (www.parsnaz.com) سایت آیدانا (https://aydana.com/)

جنس Plantago متعلق به خانواده Plantaginaceae داراي دو گونه مهم دارويي Plantago ovata forsk ( بارهنگ تخم مرغی که در همین فعالیت اقتصادی آورده شده است) و Plantago psyllium L است كه در ايران هر دو به نام اسفرزه معروف هستند. در این بخش ما خصوصیات گونه Plantago psyllium L را بررسی خواهیم کرد. خصوصیات گیاهشناسی: گیاه اسفرزه و دو گونه دیگر به نام های .P. ramosa Asch . ،P. indica L و .P. cynops L از نظر درمانی به مصارف مشابه می رسند. مخلوط دانه این گیاهان، در بازرگانی تحت نام Psyllium (اسفرزه) در معرض استفاده قرار می گیرد. اسفرزه ، گیاهی است از تیره بارهنگ، علفی، یک ساله به ارتفاع ۱۰ تا ۳۵ سانتی متر. از مشخصات آن این است که برگ هایی باریک، دراز، نوک تیز و مجتمع به وضع متقابل با ۳ تایی بر روی ساقه دارد. گل های آن که به وضع مجتمع در کناره برگ های قسمت انتهایی ساقه، به صورت سنبله هایی واقع بر روی پایه بلند ظاهر می گردند، دارای براکته های باریک در قاعده گل آذین هستند. سنبله ‎ها و دم گل‎ها به طول ۹ - ۱ سانتی متر و کرک دار هستند. سنبله گرد یا کشیده به طول ۲- ۰.۵ سانتی متر دارای گل‎هایی متراکم است. کاسه گل، تخم مرغی -بیضی و قایقی شکل است. گلبرگ های لوب دار، تخم مرغی یا گرد، قلبی شکل یا قایقی شکل است. دانه ها و پوست دانه، اندام دارویی این گیاه را تشکیل می دهد. دانه های آن تخم مرغی و قایقی شکل به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای با ته رنگ ملایم صورتی است. اپیدرم موسیلاژی است و در آب متورم می شود و به صورت نیمه شفاف در می آید. زمان جمع آوری دانه های آن مرداد ماه است. میوه اسفرزه پوشینه، شکوفا، ۲ خانه و محتوی معمولاً یک دانه کوچک ، لغزنده و به رنگ قهوه ای در هر خانه است. قسمت مورد استفاده: برگ و مخصوصا دانه آن هاست. ترکیبات شیمیایی: قسمت های مختلف گیاه اسفرزه دارای گلوکزیدی به نام اوکوبین (aucubine) و نوعی هیدرات کربن صمغ دار به نام گزیلین (xyline) به فرمول C۳۶H۵۵O۲۹ (طبق بررسی های Tollens) است. غشا دانه هر ۳ گیاه مذکور، لعاب فراوان دارد به طوری که با قرار گرفتن دانه ها در آب، پوسته خارجی آن ها متورم گردیده، پس از پاره شدن، لعاب از آن ها خارج می شود. در حدود ۳۰ درصد پوشش دانه اسفرزه را، یک ماده جاذب آب تشکیل می دهد که موسیلاژ نامیده می شود، این ماده پس از جذب آب، لعاب می دهد و هر دانه ۱۰ برابر حجم خودش متورم میشود و به شکل لعابی ژلاتینی در می آید. این لعاب به رفع یبوست کمک می کند. دانه های اسفرزه حاوی موسیلاژ است که در اثر هیدرولیز تولید دگزیلوزان، آرابینوز، د – گالاكتوز، د – گالاکتورونیک اسید می نماید، هم چنین این گیاه دارای روغن، پروتئین و املاح معدنی می باشد. قسمت های مختلف گیاه اسفرزه دارای گلوکوزیدی بنام اکوبین و نوع هیدرات کربن صمغ دار به نام گزلین و هم دارای لعاب زیاد می باشد. در این گیاه چربی ها ۱۰-۵ درصد شامل اسیدهای چرب غیر اشباع و استرول ها، موسیبلاژها ۱۵-۱۰ درصد شامل گزیلوز، گالاکتورونیک اسیده ارابینوز و رامنوز از عمده ترین مواد تشکیل دهنده می باشند. خواص دارویی و درمانی: - از برگ اسفرزه در طب عوام به عنوان التیام دهنده زخم و جراحات استفاده به عمل می آید. - دانه گیاهان مذکور اثر ملین دارد زیرا پس از جذب آب، تورم حاصل کرده به طور مکانیکی موجبات لينت و سهولت دفع مواد را فراهم می سازد. - از دانه گیاهان مذکور در رفع یبوست های مقاوم، نزله های مزمن، دیسانتری، اسهال های ساده، درمان بیماری های مختلف ناشی از التهاب کلیه و مثانه و هم چنین در خون آمدن از ریه استفاده به عمل می آید. مقدار مصرف دانه ۵ تا ۱۵ گرم است. - در استعمال خارج، از لعاب دانه گیاهان مذکور، نوعی کولیر جهت رفع ورم چشم تهیه می گردد و در صنعت از لعاب دانه این گیاهان استفاده های مختلف مخصوصا در تهیه آهار پارچه به عمل می آورند. - آن را در آب بریزید و بگذارید بماند و دائم به جای آب خوردن از آب آن میل کنید، اگر دائم جرعه جرعه نوشیده شود گرفتگی صدا که از گرمی وحرارت باشد را برطرف می سازد. نقاط رشد و پراکنش: به حالت وحشی در نواحی مختلف مدیترانه، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا از جمله ایران می روید. گونه اول از ۳ گیاه مذکور در منطقه وسیعی از نواحی شمالی ایران، دشت گرگان، گیلان: بین منجیل و پاچنار (راه قزوین به رشت)، رودبار در ارتفاعات ۳۰۰متری، بين چالوس و رشت. لرستان، کردستان، بختیاری، اصفهان، خوزستان ایلام، پشت کوه، مهران، شوش، فارس: تخت جمشید، لار: بستک. کرمان: نزدیک بم، مسجد سلیمان و گونه دوم در نواحی شمالی ایران، بندر انزلی تا نوشهر مانند چابک سر و بابلسر در ماسه زارهای ساحل دریا می روید. منابع: سایت پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (www.sid.ir) سایت آیدانا (https://aydana.com/)

گیاهی یک ساله، دولپه ای و گلدار با ساقه و برگ‌های لطیف و اسفناج از خانواده تاج خروسیان است. این گیاه بومی آسیای مرکزی و غرب آسیا است و در ایران هزاران سال پیش کشت شده است. حدود ۱۵۰۰ سال پیش از ایران به چین برده شدو چند صد سال بعد به اروپا وارد شد و خیلی سریع جزء اصلی فرهنگ آشپزی قرار گرفت. اسفناج از سبزیجات برگی بوده و به صورت خام یا پخته شده مصرف می‌شود. این گیاه تا ۳۰ سانتی‌متر رشد کرده و دارای برگ‌هایی با اندازه‌ها و شکل‌هایی مختلف است. در سال ۲۰۱۸ مقدار ۲۶/۳ میلیون تُن اسفناج در دنیا تولید شد و حدود ۹۰ درصد از این میزان در کشور چین تولید شده‌است.یکی از مهمترین دلایلی که اسفناج در سراسر جهان مورد استقبال قرار گرفته است، با دوام بودن آن است. این سبزی می تواند در زمستان در برابر سرما مقام باشد و مانند بهار مفید واقع شود. دو نوع اسفناج وجود دارد که به نام پاییزه و بهاره نامیده می‌شود. اسفناج بهاره در فصل بهار کاشته می‌شود و به اسفناج انگلیسی معروف است. نوع پاییزه آن که به خاک بسیار غنی احتیاج دارد در پاییز کاشته می‌شود. گلهای اسفناج به رنگ سبز کمرنگ می‌باشد. اسفناج چون دارای مواد غذایی فراوانی است کشت آن امروز در تمام نقاط دنیا معمول است. ترکیبات شیمیایی و ویتامین ها: این گیاه دارای میزان بالایی از انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی است. هرچند که اسفناج حاوی آهن و کلسیم بالایی است، اما اگزالات موجود در برگ‌های آن به خصوص در هنگام مصرف به صورت خام، مانع از جذب کلسیم و آهن در دستگاه گوارش انسان می‌شود. پختن اسفناج باعث کاهش میزان اگزالات شده و هضم و جذب مواد مغذی در بدن به شکل بهتری انجام خواهد شد.این گیاه همچنین حاوی مقدار بسیار بالایی ویتامین K است و به دلیل نقش مهم این ویتامین در فرایند انعقاد خون، به بیماران مصرف کنندهٔ داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین توصیه می‌شود که از مصرف اسفناج خودداری کنند. اسفناج سرشار از لوتئین و گزانتین است که این کاروتنوئیدها، از بین برنده مولکول‌های بی‌ثباتی به نام رادیکال‌های آزاد در بدن هستند. کاروتنوئیدها در اسفناج و سبزی‌های دارای برگ سبز تیره وجود دارند. برگ اسفناج غنی ویتامین A ، B۳، C و آهن و پتاسیم می باشد. برخی خواص دارویی و درمانی: - برخی مطالعات نشان داده‌اند که کاروتنوئیدهای موجود در اسفناج می‌توانند با سرطان دهان، معده، مری، روده بزرگ، پروستات، حنجره و رحم مقابله کنند. - یک پیمانه اسفناج حدود ۲۰ درصد فیبر دارد که مانع یبوست است و به هضم غذا کمک می‌کند. فیبر موجود در این سبزی، قند خون را پایین نگه داشته و با ایجاد حس سیری می‌تواند مانع از پرخوری شود. - ویتامین C و E، بتاکاروتن، منگنز، روی و سلنیوم موجود در اسفناج همگی از آنتی‌اکسیدان‌های قوی برای مقابله با پوکی استخوان، گرفتگی رگ‌ها و فشار خون بالاست. - اسفناج به دلیل داشتن مقدار قابل توجهی ویتامین B۳ داروی مهمی برای برطرف کردن بیماری پلاگر است. بیماری پلاگر یک نوع بیماری است که بعلت کمبود ویتامین B۳ در بدن تولید می شود و نشانه های آن ضعف بدن، تشنج، اختلال در دستگاه هاضمه و بوجود آمدن لکه های قرمز روی بدن است. - خنک کننده است و برای پائین آوردن تب مفید است. - ورم روده کوچک را رفع می کند و برای ورم ریه مفید است. - اسفناج برای لاغر شدن و وزن کم کردن مفید است. - اسفناج بدلیل داشتن ماده ای بنام اسپیناسین هضم غذا را تسریع می کند . این ماده باعث تحریک معده و ازدیاد ترشحات آن می شود. - افزایش ذخایر آهن با مصرف اسفناج ایده مناسبی است به ویژه به این دلیل که در مقایسه با گوشت قرمز منبع شناخته شده ای از آهن است. - خوردن اسفناج در رفع تشنگی موثر است و از زمان های قدیم برای از بین بردن ورم و درد گلو توصیه شده است. - برای رفع سرفه های خشک برگ اسفناج را با جو پوست کنده و روغن بادام بپزید و بخورید. - آش اسفناج با گشنیز برای سردردهایی که ناشی از سوء هاضمه و اختلال دستگاه گوارشی است مفید می باشد و اگر آش اسفناج را با آب لیمو و سماق و یا آب غوره بخورید سردردهای ناشی از اختلال کیسه صفرا را برطرف می کند. - اسفناج کلسترول خون را پائین می آورد و روده بزرگ را تمیز می کند. - ترشحات لوزالمعده را افزایش می دهد. - اسفناح سبزی مفید برای تقویت اعصاب است و رماتیسم و نقرس را درمان می کند. - برای زیاد کردن شیر در مادران شیرده موثر است. - سابقاً نوعی شربت از اسفناج تهیه می شد که در معالجه خونریزیها و کم خونی از آن استفاده می کردند. - مصرف اسفناج می تواند در لطافت پوست نقش بسزایی داشته باشد. *موارد منع مصرف: اسفناج به علت داشتن اگزالات برای بیماران مبتلا به ورم مفاصل و سنگ های کلیه و مثانه مناسب نیست ضمنا آنهایی که سرد مزاج هستند باید اسفناج را با ادویه گرم نظیر زنجبیل و هل میل نمایند. منابع: سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/) سایت بیتوته (www.beytoote.com) سایت راستینه (https://rastineh.com/) دانشنامه رشد (http://daneshnameh.roshd.ir/)

نامهای دیگر: این گیاه در گیلان به گیجای نیز شهرت دارد. همچنین با نامهای انارجی یا شاهپسند شناخته می شود. اناریجه گیاهی یکساله از خانواده چتریان است که فقط یک گونه در ایران دارد. اناریجه از سبزیهای خوشبو، بدون کرک با ساقه‌ای افشان به ارتفاع ۱۸۰ سانتیمتر، استوانه ‌ای، با قاعده ‌ای به کلفتی ۵/۲ تا ۵/۳ سانتی متر است. از نظر ظاهری تقریباً به شکل سبزی جعفری است. برگهای اناریجه به صورت دو به‌ دو و قرینه یک دیگر در امتداد هر ساقه از ابتدا تا انتها می‌روید. گونه مشابه آن در گیلان با نام گیجاواش (با نام علمی Pimpinella saxifraga) شناخته می‌شود. این گیاه در بخش پایین قهوه‌ای و در بخش بالا سبز کلمی، شیاردار، با شاخه‌های طویل است. برگ‌ها دارای قاعده‌ای خطی، تخم مرغی و بریده بریده هستند. اناریجه سبزی ایست که در اواخر فصل اسفند و اوایل فصل بهار می‌روید و تا اواخر اردیبهشت ‌ماه می‌توان از آن استفاده کرد. فصل گل‌دهی و میوه دهی اناریجه نیز اواخر تابستان است. اوایل بهار بهترین زمان برای برداشت جوانه ی تازه ی اناریجه است. هر چه اناریجه از نظر رنگ سبز روشن باشد تازه‌تر است و رنگ سبز تیره آن نشانه ی کهنه بودن و ارزش غذایی کم آن است. این سبزی وحشی کاربردهای زیادی در تهیه انواع غذاهای محلی از جمله آش خمیر، آش شوربا، آش دوغ، آش ماستی، کوکو سبزی و به خصوص مرغ شکم پُری ماهی شکم پُری دارد. اناریجه طی سال های نه چندان دور در روستا به صورت خودرو و فراوان یافت می شد. از جمله کنار رودخانه ها(کیله های طبیعی) و یا کنار شالیزارها یا آیش. اما امروزه خبری از آن نیست و باید تخم آن را تهیه نمود و به کشت آن در باغچه ها اقدام نمود. به گیاه اناریجه باید رطوبت یا آب زیادی برسد. تکثیر این گیاه از طریق تقسیم بوته و همچنین کشت بذرهای آنها صورت می گیرد. خواص دارویی و درمانی: اناریجه گیاه محلی پرخاصیت و ضد سرطان است که فصل بهار در مراتع استان گلستان می روید و به واسطه داشتن رایحه خوش، طرفداران بسیاری دارد. به گفته کارشناسان طبق تحقیقات صورت گرفته ۳۹ گونه اسانس گیاه مذکور شناسایی‌شده است. چون تحقیقات در مورد خواص و ترکیبات این گیاه کامل نیست ، بنابراین در مصرف آن دقت کنید . مصرف بی رویه این گیاه می تواند آسیب زننده باشد . نقاط رشد و پراکنش: در استان‌ های گیلان، گلستان و مازندران می‌ روید. گیاه اناریجه در روستای ایمن آباد و کروکلا و نیز سایر مناطق مازندران در اراضی دشتی، کنار رودخانه ها و در نقاط باز جنگلی می روید. این گیاه در ارمنستان در ارتفاعات ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ متری بالاتر از سطح دریا می روید. همچنین در حاشیه جنگل ها و اطراف جاده ها و زمین های کمی مرطوب نیز رشد می کند. منابع: سایت دلگرم (www.delgarm.com) سایت گلستان ما (www.golestanema.com) سایت www.imanabadkarokela.com سایت اسطوخودوس (https://ostokhoddoos.ir/)

انگور وحشی نام های فراوانی دارد: در ترکی استانبولی انگور فرنگی، در ترکی آذربایجانی انگور روباه و انگور گنجشک و در زبان های دیگر انگور رنگارنگ، انگور ژاپنی و انگور کوهی نامیده می شود. نوعی از انگور که به انگور حیوانات نیز معروف است. انگور فرنگی ازجمله محصولات باغی و مقاوم در برابر خشکی است و تاکنون تکثیر آن در کشور انجام نشده است. این گیاه خودرو است و طعم آن ترکیبی از طعم گیلاس و انگور می باشد.بهار فصل گل دهی و شکوفا شدن انگورهای وحشی است. فصل میوه دهی در اواخر بهار است. و تا اواسط تابستان نیز این میوه ها روی درختچه های انگور وحشی سالم می مانند، بنابراین ماه های تیر، مرداد و شهریور فرصت خوبی برای یافتن این میوه های وحشی است. اندامهای مورد استفاده: برگ و میوه خواص دارویی و درمانی: - این میوه وحشی دارای خواص و فواید فراوانی می باشد، به طوری که در اغلب مقاله های پینترست بعنوان چربی سوز و لاغرکننده قوی شناخته میشود. - انگور وحشی بدلیل رویش خودرو در مناطق بکر و طبیعی دارای خواص ارگانیک می باشد. - انگور وحشی بسیار مغذی و سرشار از آنتی اکسیدان است. همچنین دارای فیبر بالا و کالری کمتر می باشد. - بدلیل اثرات ضد سرطانی میتواند به کنترل قند خون، محافظت از مغز و کاهش سرطان کمک کند. - این انگور ارگانیک برای درمان یبوست و فشار خون بالا مفید است. - خنگ کنندگی، ملین بودن، مسکن سردرد، تسکین دهنده رماتیسم، دافع سنگ کلیه و درمان نقرس و ورم مفاصل از جمله خواص های درمانی انگور فرنگی است. نقاط رشد و پراکنش: در مناطق مرکزی و شمال اروپا رشد می کند. در ایران: در روستای تطف شهرستان صومعه سرا، استان گلستان: بندر گز، کردکوی، گرگان، پارک ملی گلستان منابع: فروشگاه اینترنتی سرزمین زیتون (http://oliveland.ir/) کانال رسمس و مردمی پشتیر سایت خبرگزاری صدا و سیما (www.iribnews.ir) فصلنامة علمي-پژوهشي تحقيقات گياهان دارويي و معطر ايران- استان گلستان

نامهای دیگر: نارون ، گل پردار ، سمد ، وج ، لی له، نارون کوهی، نارون چتری، درخت اوجا، اوجادار، لی، سایه خوش، دارون، وراون، دردار، سده، پشه، پشه دار درخت پشه، پشگال، دروار، سفیددار، لو، لیه، گل پردار، مد، سمت، قره آغاج، قره قاج، درخت شاه اشرفی، وزم، بسک، وسک، وزک، گیزم، غرغار، غرغاج، ملج، ملیچ، لوروت، سرخه، شلدرا غرغار، جبلی، پشه خوار، پشه خام خصوصیات گیاهشناسی: اوجا ، درختی بزرگ و دارای پوست سخت، خشن و شکاف دار از تیره نارون است. نمونه های مختلف آن به صورت درختچه هایی با ساقه بسیار کوتاه نیز دیده می شود به طوری که ارتفاع درخت به تفاوت از ۲ تا ۴۰ متر دیده می شود. از مشخصات آن این است که برگ های منفرد آن ظاهر بیضی شکل، نوک تیز و پهنک غیر متقارن نسبت به رگبرگ میانی دارند، به علاوه پوشیده از کرک می باشند و در موقع لمس کردن خشن به نظر می رسند. گل های آن عاری از دمبرگ و مجتمع به صورت دسته هایی بر روی شاخه هاست. کاسه گل آن ۴ تا ۸ قسمتی است و در داخل آن نیز ۴ تا ۸ پرچم جای دارد. میوه اش که در اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد به تناسب مشخصات محل رویش، ظاهر می گردد، به طول ۳ و به عرض ۱.۵ سانتی متر است. بال اطراف میوه نیز ظاهر مشخص بدان می بخشد. قسمت های مورد استفاده: پوست درخت و برگ. پوست داخلی درخت نارون (پوست ثانوی آن یعنی قسمتی از پوست است که مجاورت با بافت آبکش دارد) که خشک و خردشده باشد احتمالا موثرترین قسمت دارویی درخت و داروی فوق العاده موثر است. ترکیبات شیمیایی اوجا پوست درخت اوجا دارای ۳ درصد تانن، موسیلاژ، فیتوسترین همراه با استیگماسترين (stigmaste rine) و سیستوسترين (sistoste rine)، فلوبافن (phlobaphene) و مواد مختلف دیگری است که هنوز ترکیب شیمیایی آن ها به خوبی معلوم نگردیده است. خاکستر حاصل از آن، سیلیس فراوان و املاح آهکی دارد. در میوه اش موادی مشابه دکسترین ولی در برگ و ریشه اش، اینوزیت یافت می شود. خواص دارویی و درمانی: - پوست ثانوی گیاه اوجا که به چوب پیوستگی دارد، بیشتر به مصارف درمانی می رسد زیرا دارای اثرات مقوی، معرق، مدر، التیام دهنده، نرم کننده و قابض است. - جوشانده پوست درخت را W. Bohn ( در سال ۱۹۲۷) در رفع اسهال های ساده، عوارض نقرس و رماتیسم، بیماری های ناشی از کمی ادرار، سودا، بروز دانه ها و زخم های ناشی از بیماری های نقرس و خنازیر، بسیار موثر و شفابخش اعلام کرده است. - H. Schulz در سال ۱۸۲۹، جوشانده مذکور را در رفع تب های نوبه، آب آوردن انساج، نقرس و بی خوابی های ناشی از آن موثر ذکر کرده است. - L. Kroeber در سال ۱۹۳۵ برای پوست درخت اوجا، علاوه بر موارد ذکر شده، اثر رفع ضعف دستگاه هضم، نزله مخاط های بدن و خون ریزی ها نیز قائل بوده است. - هنوز هم از پوست تازه این درخت که از شاخه های جوان جدا شده باشد، نوعی تنطور تهیه می گردد که برای درمان رماتیسم به کار می رود و به علاوه از آن برای معالجه زخم ها استفاده می شود. - در استعمال خارج، پنبه آلوده به جوشانده پوست و برگ درخت اوجا را بر روی زخم و جراحات و یا مواضعی از بدن که ناراحتی های پوستی مزمن داشته باشد، اثر می دهند و یا آن که این کار را با ضماد حاصل از برگ های له شده، جهت درمان بیماری های مذکور انجام می دهند. *برای آشنایی بیشتر با این گیاه و سایر خواص آن و نحوه کاشت و پرورش آن به قسمت اطلاعات فنی - دانش و فناوری در همین فعالیت اقتصادی مراجعه بفرمایید. نقاط رشد و پراکنش: در حاشیه جنگل ها مناطق کوهستانی و کنار جاده ها می روید، به علاوه پرورش هم می یابد. در جهان: این درخت در غالب نواحی اروپا، آسیا و بعضی نقاط امریکا می روید. در ایران: گرگان: بندرگز، ۸۰ کیلومتری شمال شرقی گنبد کاووس، تنگ راه، بین تنگ راه و تنگ گل. مازندران: نکا، بين بابلسر و نوشهر، اطراف چالوس، مرزن آباد، پل زنگولی ساری، بین ساری و بهشهر، شمال جنگل کندوان. گیلان: دره سفید رود، آذربایجان: ۴۱ کیلومتر شمال شرقی میانه در ارتفاعات ۱۴۰۰ متری، کاليبار در ۱۳۰۰ متری، دشت مرغان، نزدیک قره آغاج. اراک: تفرش خراسان: بیرجند، اطراف تهران: بالای اوین، قزوین، کرج، قم در ارتفاعات ۹۰۰ متری، یزد و نائين. در نواحی مختلف ایران نیز پرورش می یابد. منبع: سایت آیدانا (https://aydana.com/)