سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
خصوصیات گیاهشناسی:
زیرفون درختی زیبا از تیره زیرفون و دارای برگ های پهن و بزرگ، متناوب، نرم، به رنگ سبز (در هر دو سطح پهنک) و کرک دار (منحصرا در سطح فوقانی پهنک) است. درختی گنبدی شکل با سرعت رشد متوسط که در نهایت ممکن است به بلندی ۴۰ متر نیز برسد. شباهت کمی به درخت نارون دارد. برگهای آن کوچک تر و نازک تر از برگ نارون است. گل هایی نسبتا بزرگ، با عطری قوی تر از T. corodata و به رنگ زرد دارد که در تیر ماه می شکفند. گل های خشک شده تا حدی شیرین و چسبنده هستند.
زیرفون گونه ای درختی با طول عمر بالا، ارتفاع زیاد، برگریز و بومی سراسر اروپا است. زیرفون بیشتر در جنگل های بالغ قدیمی یافت می شود. این گونه به صورت خودرو یا زراعی تأمین، و به دلیل ویژگی های دارویی به طور گسترده استفاده می شود. گل های خشک شده، برگ ها و چوب این درخت مصارف دارویی دارند. گل های ۵ گلبرگ، معطر و زرد متمایل به سفید آن، پس از شکوفه بهاری جمع آوری، خشک و در شرایط کمرطوبت نگهداری می شوند. گل ها با ارزش ترین اجزای دارویی درخت زیرفون هستند. برگ های درخت زیرفون شبیه به قلب با حاشیه‌ی دندانه دار هستند. این درخت معمولاً در نواحی مرطوب کشور رشد کرده و چوبی نرم دارد.
قسمت های مورد استفاده:
برگ، سرشاخه های گل دار و گل آن است. از گل های زیرفون در سرماخوردگی، سرفه، تب، عفونت، التهاب، فشار خون بالا، سر درد (به خصوص میگرن)، به عنوان مدر، آنتی اسپاسمودیک و مسکن مورد استفاده است. در آرام کردن هیستری، گلها را در حمام آب گرم مورد استفاده قرار می دهند و برای تسکین اضطراب، سوهاضمه، تپش نامنظم قلب و استفراغ ناشی از اضطراب مورد استفاده است. از برگ‌ها برای ایجاد تعریق در کاهش تب استفاده می شود. از چوب زیرفون در بیماری های کبد و کیسه صفرا و سلولیت استفاده می شود.
چوب زیر فون را می سوزانند و به زغال تبدیل می کنند و در درمان بیماری های روده می خورند و در موضع برای درمان عفونت به ویژه در سلولیت یا زخم‌های ساق پا استفاده می شود. نتایج بررسی های انجام شده حاکی از آن است که زیرفون اثر کاهش دهنده گویچه های سرخ داشته و از حالت چسبندگی و قابلیت انعقاد خون می کاهد، خون را رقیق می کند و سبب کم شدن التهاب می شود. چوب قسمت سطحی این درخت دارای اثر گشادکننده عروق قلب را دارد و در درمان آنژین صدری مفید است.
مواد مؤثره:
فلاونوییدهای اصلی گل، ایزوکوئرستین-روتین و آستراگالین و فلاوونوییدهای اصلی برگ، کوئرستین-۳-۷-دی رامنوزید و کامپفرول-۳-۷-دی رامنوزید هستند. همچنین، گل زیرفون حاوی موسیلاژ، p- کوماریک اسید، کامپفرول، ترپنویید، کوئرستین و روغن های فرار مانند سیترال، سیترونلال، سترونلول، ائوژنول و لیمونن است. رایحه گل مربوط به مقادیر کمی از روغن ضروری است که ترکیبات آن بسته به محل رویش متنوع است.
خواص دارویی و درمانی:
- زیرفون برای سم زدایی از بدن:گلهای این گیاه معرق و مدر است یعنی این که علاوه بر درآوردن عرق باعث افزایش میزان ادرار شده و سموم را از بدن خارج می‌سازد.
- زیرفون برای داشتن خوابی راحت و مقابله با استرس و اضطراب مفید است. چرا که خاصیت آرامبخشی دارد.
- زیرفون برای مقابله با نفخ، گاز معده و سنگ کیسه‌ی صفرا: پوست درخت زیرفون حاوی خواصی است که باعث تصفیه‌ی خون و تحریک ترشح و دفع صفرا می‌شود. در واقع این گیاه برای رفع مشکلات گوارشی مانند نفخ معده، ریفلاکس معده و همچنین رفع سنگ کیسه‌ی صفرا مفید است.
- برای تمیز کردن چشم در صورت بروز ورم ملتحمه
- زیرفون برای مقابله با اسیداوریک در صورت نقرس: خاصیت ادرارآوری زیرفون باعث می‌شود که این گیاه‌درمانی طبیعی و موثر برای نقرس نیز باشد. این بیماری به دلیل افزایش اسیداوریک در مفاصل رخ می‌دهد و بیماری آزاردهنده‌ای نیز محسوب می‌شود. پوست درخت زیرفون تصفیه‌کننده‌ی خون است و به همین دلیل نیز باعث کاهش و رفع اسیداوریک می‌شود.
- زیرفون برای تسکین سردرد و میگرن: از آنجایی که زیرفون خواص آرامبخشی دارد میتواند برای کاهش سردردهای عصبی و همچنین سردردهای میگرنی مفید باشد.
- زیرفون برای زیبایی پوست و موها: دم کرده‌ی این گیاه میتواند باعث خوش آب و رنگ شدن پوست شده، چین و چروک را کاهش دهد و همچنین لک‌های قهوه‌ای روی پوست را کم‌رنگ‌تر کند. این گیاه همچنین برای رشد سریع موها و تقویت آنها مفید است. افزودن آن به آب حمام باعث نرمی و لطافت هر چه بیشتر پوست می‌شود.
نقاط رشد و پراکنش:
اگرچه میزان پراکندگی آن در ۲۰۰۰ سال گذشته کاهش یافته است، اما همچنان در مناطق شهری و مسکونی به طور گسترده وجود دارد و بیشتر در نواحی کوهستانیِ اروپای مرکزی و شرقی دیده می شود.
امروزه این گیاه برای کاربردهای تجاری در فلوریدای آمریکا، مکزیک، ایتالیا و جزایر غربی کارائیب کشت می شود.
این درخت به صورت پراکنده در جنگلهای شمال ایران می‌روید.
منابع:
سایت همشهری (www.hamshahrionline.ir)
سایت نیوشا (www.newshadrinks.ir)
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
Aster tripolium یا آستر دریایی Sea Aster گیاهی یک ساله یا چند ساله با عمر کوتاه و بومی شمال اروپا است که قد آن بین ۲۰ تا ۶۰ سانتی متر رشد می کند. گلهایی بنفش رنگ از اواسط الی اواخر تابستان بر روی آن شکوفا می شوند و گلدهی در طی پاییز نیز ادامه دارد.
نیازهای محیطی و شرایط نگهداری گل آستر
در طول فصل رشد، زمانی که خاک نیمه خشک شده است برای آبیاری گیاه مناسب می باشد. رطوبت خاک باید در حد متوسط باشد، اگر بیش از اندازه باشد ممکن است سبب تضعیف ساقه ها و در نهایت پوسیده شدن آن ها شود که این امر منجر به پژمردگی و مرگ گیاه می شود. یکی از عواملی که می تواند سبب چروکیدگی و پوسیده شدن برگ ها شود خشکی گیاه است.
نور مستقیم و کامل آفتاب برای گل آستر مناسب است، منظور از دریافت نور کامل، دریافت حداقل بین ۶ تا ۸ ساعت نور آفتاب است. نور کم محیط باعث می شود که این گیاه نتواند به خوبی گلدهی کند، یکی دیگر از عوارض نور کم بروز بیماری های قارچی در گیاه است بخصوص لکه های برگی و سفیدک های پودری. نور بیش از اندازه به آن آسیب خاصی وارد نمی کند اما اگر تابستان های خیلی گرم در منطقه رشد گیاه وجود داشت، بهتر است عصرها گیاه در سایه قرار داشته باشد، این مسئله باعث رشد و شادابی گیاه خواهد شد.
گل آستر چندان نسبت به نوع خاک حساس نیست اما خاک باید زهکشی خوبی داشته باشد که آب در پای گل ماندگار نشود زیرا این مسئله باعث بروز بیماری های قارچی و نابودی گیاه خواهد شد. هنگام آماده سازی باغچه برای کاشتن گل آستر از مخلوط خاک باغچه، خاک برگ، و کود بسیار پوسیده گاوی را مهیا کنید. هر بهار یک لایه خاک برگ با ضخامت ۵ سانتی متر، به اطراف ساقه اصلی گیاه اضافه کنید.
تکثیر گل آستر
راه تکثیر این گیاه کاشت بذر است، بذرها از روی گیاه مادری تهیه می شوند. معمولا برای اینکه جوانه زنی بذرها افزایش پیدا کند آن ها را در پاکت کاغذی و در مکانی خشک و در یخچال (با دمای چهار یا پنج درجه سانتی گراد) به مدت ۴ تا ۶ هفته نگهداری می کنند. برای کاشتن بذرها از مخلوط خاک برگ و کوکوپیت و یا خاک برگ خالی می توان استفاده کرد. پیش از آن که خاک برگ را استفاده کنید باید آن را الک کنید تا بافتی یکنواخت پیدا کند. برای جوانه زنی بذرها، عمق کاشت باید ۲ سانتی متر و دما بین ۱۸ تا ۲۱ درجه باشد. بهتر است برای این که بذرها جا به جا نشوند برای آبیاری در روزهای اول از روش غبار پاشی استفاده کنید.
هرس: اواخر خرداد ماه و ابتدای تیر زمان مناسبی برای هرس این گل است، می توان ساقه های گل را تا یک سوم ارتفاع کوتاه نمود و دو سوم از ارتفاع را باقی نهاد تا رشد ساقه های جانبی بیشتر شود و گیاه گلدهی بیشتری کند. اگر این کار اشتباها اواخر تیر ماه انجام شود می تواند سبب کم شدن گلدهی گیاه شود. قطع گل های پژمرده در زمان گلدهی، طول دوره گلدهی را افزایش خواهد داد.
آفات و بیماری‌های گل آستر
سفیدک پوری، بیماری زنگ، لکه برگی (قارچ)، شانکر، بیماری هایی هستند که این گیاه را تهدید می کنند. این بیماری ها در اثر شرایط نامطلوب نگهداری به وجود می آیند به ویژه نور و آبیاری در بروز و عدم بروز بیماری ها بسیار موثر هستند. از جمله آفات این گیاه می توان شته ها، انواع کنه ها و نماتدهای گیاهی را نام برد.
خواص دارویی و درمانی:
چند قرن است که از asters برای درمان استفاده می شود.
- به ویژه در چین ، کره و ژاپن از این گیاه برای بیماری های قلب ، کلیه ها و ریه ها استفاده می شود.
- گلبرگ ها برای بهبود گردش خون ، جلوگیری از سرگیجه و ضعف ، به عنوان ماده تقویت کننده استخوان و جلوگیری از مشکلات عصبی به سالادها اضافه می شوند.
- به افراد سالخورده توصیه می شود که تنتورهای الکلی را از استرها به عنوان مقوی عمومی و ضد درد استخوان استفاده کنند.
- پیش از این ، قبل از زایمان ، به زن تزریق گلبرگ های سیارک و عسل را توصیه می کردند. آنها می گویند این داروی درمانگران تبتی همیشه زایمان را تسهیل کرده و از خونریزی جلوگیری می کند.
- برای درمان برونشیت ، متخصصان طب سنتی اغلب از تزریق آب برگ یا گل گیاه استفاده می کنند.
- با جوشانده ریشه های سیارک می توانید سرفه خشک را نیز برطرف کنید.
منابع:
سایت رام گل (www.ramgol.com)
سایت www.jardineriaon.com
سایت آسان طب (https://mag.asanteb.com/)
سایت https://fa.healthy-food-near-me.com/
نامهای دیگر: مینای دائم، آستر آلپ، آستر آلپی Alpine aster
مینای دائم Aster alpinus گیاهی زینتی چندساله از جنس Aster در خانواده Compositae
گیاهیست چند ساله بومی کوهستانهای قاره اروپا از جمله کوهستان آلپ است که حدود ۳۰-۱۵ سانتمتر رشد می کند و گلهای آن به رنگهای صورتی، سوسنی ، بنفش روشن و بنفش تیره ، آبی و سفید هستند و اواخر بهار یا اوایل تابستان الی اواسط تابستان شکوفا میشوند.
برگ های این گیاه به رنگ سبز مایل به خاکستری در بهار و سبز متوسط در تابستان می شود. دشت های این گیاه در تابستان به شکل فرش سبز رنگ گسترده و بسیار زیبا می شود.
گل ها به صورت جداگانه بر روی ساقه های بالاتر دیده میشوند.
مینای دائم رشد آرامی دارد. نیازمند نور آفتاب کامل و خاک رسی و ماسه ای با PH حدود ۶.۵ تا ۷.۵ میباشد. این گیاه تحمل هوای سرد را تا -۲۸ درجه سانتیگراد دارد. همچنین میتواند تا حدودی خشکی را تحمل کند.
مینای دائم آب و هوای گرم و مرطوب را دوست ندارد. ممکن است کوتاه مدت بتواند تابستانهای بسیار گرم را تحمل کند.
رشد و تکثیر:
تکثیر مینای دائم توسط قلمه، تقسیم یا جدایی - قلمه در فصل تابستان صورت میگیرد.
گل مینا از انواع گیاهان زیبا با قابلیت کاشت آسان در فضای آپارتمان است. بهترین زمان برای کاشت این گل، اوایل بهار بوده و مناسب ترین روش برای کاشت از طریق بذر گیاه است. قبل از کاشت، گلدان را از خاک سبک و غنی از بارورکننده های مناسب پر کنید و دانه ها را در عمق سه سانتیمتری خاک بکارید. حداقل فاصله میان دانه ها باید ۲۴ سانتیمتر باشد. گلدان ها را در معرض نور مستقیم خورشید قرار دهید. این گیاه برای رشد نیازمند قرار گرفتن و به مدت حداقل چهار ساعت در روز در برابر نور خورشید است. گلدان ها را دو تا سه بار در هفته، آبیاری کرده و قبل از هر بار آبیاری دقت کنید، خاک گلدان خشک باشد. برای زهکشی بهتر می توان، دو یا سه سوراخ در کف گلدان ها ایجاد کرد.
خواص دارویی و درمانی:
- این گیاه از ضعف معمولی تا بیماری های جدی مزمن مؤثر است.
- این گیاه برای آنفولانزا ، ورم معده ، سل ، کولیت ، اسکروفولا ، درد استخوان ، درماتوز و سایر بیماری ها مفید تلقی می شود.
- در ژاپن به عنوان ابزاری برای افزایش قدرت شناخته می شود.
منابع:
سایت www.jardineriaon.com
سایت رام گل (www.ramgol.com)
سیت نارگیل (https://nargil.ir/)
سایت https://fa.healthy-food-near-me.com/
نامهای دیگر: این گونه در شمال به سرخاب و جوکی سرخاب معروف است.
خصوصیات گیاهشناسی:
سرخاب کولی از خانواده Phytolaccaceae، گیاهی است علفی، چندساله، دارای ریشه ضخیم و ساقهای منشعب، گوشتدار، به ارتفاع ۲ تا ۳ متر است. اندام هوائی آن رنگ سبز با لکه‌های به رنگ بنفش و قرمز است از این جهت غالباً به رنگ سبز مایل به قرمز جلوه می‌کند. برگ‌ها بیضوی دراز نوك تیز، عاری از دندانه، فاقد هرگونه تار و به طول ۱۰ تا ۴۰ سانتیمتر، گلها کوچك، گلی رنگ و مجتمع به صورت خوشه‌های باریك، به درازای ۱۰ تا ۵۰ سانتیمتر و پس از آمیزش نیز هر یك میوه‌ها به صورت سته به رنگ بنفش و محتوی شیره قرمز رنگ، شبیه خوشه انگور تبدیل می‌شود. در داخل پوشش گل این گیاه، ۱۰ پرچم و یك مادگی منتهی به ۱۰ خامه جای دارد. بخش‌هاي مختلف اين گياه به شدت براي انسان و دام سمي است و به عنوان گياهي مزاحم براي كشاورزان تلقي مي‌شود. با اين وصف، بخش‌هايي از آن، استفاده دارويي يا غذايي دارند.
کاشت سرخاب کولی:
گیاه سرخاب کولی از جمله گیاهانی است که ما می‌توانیم همزمان مرحله گلدهی، ظهور میوه نارس، میوه رسیده و بذر آن را در یك بوته ببینیم. گلدهی این گیاه طوری است که ابتدا گلهای نزدیك دمگل شکوفا میشوند و بعد گلهای را گل‌آذین باز میشوند، رسیدن میوه نیز ابتدا مربوط به میوه‌های ابتدایی خوشه بعد به سمت میوه‌های رأسی خوشه میباشد.
ازدیاد این گیاه از طریق بذر صورت میگیرد. بذر این گیاه به رنگ بنفش و وزن هزار دانه آن معادل ۵.۸۴۷ گرم است. در صورتی که بذر آن اواخر اسفند و اوایل فروردین کشت شود به راحتی جوانه خواهد زد. میزان بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین ۲۰۰ تا ۵۰۰ گرم میباشد.
با توجه به رویشگاه طبیعی این گیاه که در مناطق مرطوب و آبگیر استان‌های شمالی میباشد، کشت آن در این مناطق توصیه می‌شود و یقینا در سایر مناطق کشور نیاز به آبیاری میباشد.
رشد رویشی سرخاب کولی از فروردین ماه شروع و تا اواخر تابستان ادامه می‌یابد، گلدهی آن از خرداد آغاز و تا اواخر مهر ماه خاتمه می‌یابد. شروع تشکیل میوه نیز از اوایل تیر ماه شروع می‌شود و بعد از حدود یك ماه میوه‌ها شروع به رسیدن می‌کنند و سرانجام بعد از مهر بذرها قابل برداشت میشوند. اتمام مراحل فنولوژی که معمولا با خشك شدن گیاه همراه است بعد از آبان ماه شروع می‌شود.
خواص داریی و درمانی:
مؤثرترين قسمت اين گياه ريشه است، هر چند برگ و ميوه نيز مي‌توانند در توليد مواد مؤثر دارويي مورد بهره‌برداري قرار گيرند.
- میوه آن دارای اثر مسهلی و اعضای مختلف آن مانند ریشه، اثر قی‌آور دارد. اگر قسمتهای مختلف گیاه به مقادیر زیاد مصرف شود، ابتدا قی و اسهال ایجاد می‌کند سپس حرکات قلب تدریجا کند می‌شود. تجربه نشان داده است که با مصرف مقدار غیر درمانی آن، تحرك و حساسیت ایجاد می شود و فرد فلج می‌گردد. گرد ریشه گیاه به شدت عطسه‌آور است.
- جهت جلوگیری از بزرگ شدن غده تیروئید برگهای سبز این گیاه را مانند سبزی خوردن می‌توان همراه غذا مصرف نمود.
- برای جلوگیری از سفت شدن كبد و رفع آن از برگهای این گیاه استفاده می‌شود.
- جهت درمان حالت صفراوی از سبزی این گیاه استفاده شود.
- میوه این گیاه ضد یبوست میباشد ولی نباید در خوردن آن افراط كرد.
- همچنین از برگهای جوان آن که محتوی ویتامین C می باشد بعنوان سبزی مصرف می شود
- جهت درمان سودا مقدار نيم گرم از ريشه اين گياه با نظر پزشك استفاده شود.
- جهت درمان دانه‌هاي جلدي مزمن حدود نيم گرم از ريشه اين گياه ابتدا چند آب جوشانده بیرون ریخته شود سپس استفاده گردد. اگر چنان‌چه بر اثر بی‌احتیاطی استفاده شد جهت رفع مسمومیت آن شیر بنوشند.
- جهت جوش‌هاي چركين صورت از ريشه اين گياه به صورت پماد بمالند.
- جهت درمان ريزش موي سر كه باعث پيداشدن لكه‌هاي كوچك عاري از مو مي‌گردد از پماد اين گياه استفاده كنند.
- جهت درمان بواسير مقدار نيم گرم از ريشه اين گياه را به روش شماره يك تهيه و بنوشند و از پماد گرد ريشه اين گياه به محل بمالند.
- جهت درمان خارش پوست با دمكرده ريشه اين گياه پوست را بشويند.
- براي جلوگيري از ورم و سفت شدن پستان‌ها در اثر تراكم شير برگ‌هاي اين گياه را له كرده به صورت ضماد بگذارند. ضماد اين گياه براي سرطان پستان نیز مفيد است.
نقاط رشد و پراکنش:
در غالب نواحی مخصوصا مناطق گرم و معتدل بدان برخورد می‌شود. این گیاه معمولا در حاشیه مزارع و جاده‌ها، اماکن مرطوب و سایه‌دار مخصوصا نواحی متروك و محدوده آبادی‌ها می‌روید.
در ایران این گیاه در استان‌های گیلان، مازندران، گلستان رویش دارد.
منابع:
سایت https://lib.salamkeshavarzco.ir/
سایت بیتوته (www.beytoote.com)
سایت گیاهجو (https://giahjoo.com/)
نامهای دیگر: گوشه بره و زبان بره از نام های محلی این گیاه است.
گیاهی علفی، چند ساله با خواص دارویی متعدد، از سرده عروس کوهی و از خانواده نعناع است. سنبله نقره ای با بذر تکثیر می شود و به صورت بوته ای رشد می کند. این گونه گیاه، گیاهی علفی، خودرو و وحشی است. این گیاه دارای ساقه ای راست می باشد. برگ ها و ساقه های این گیاه به رنگ نقره ای سبز می باشد، به همین دلیل به این گیاه سنبله نقره ای می گویند. این گیاه ساقه و برگ های پر مغز و گوشتی و گل های کوچک بنفش رنگی دارد. برگ های این گیاه صاف و از نظر ظاهری نرم و پهن و دارای شیارهای ظریف و ریزی است. ارتفاع این گیاه با توجه به شرایط آب و هوایی در نهایت رشد بین ۷۰ تا ۱۵۰ سانتی متر در نوسان است.
شرایط کاشت و نگهداری:
بهترین زمان برای کاشت سنبله نقره ای فصل بهار است. باید دقت داشت که برای تسریع در رشد بهتر است بستر خاک محل کاشت تا زمان جوانه زدن مرطوب نگاه داشته شود.
غالبا بین ۷ تا ۲۰ روز گیاه شروع به جوانه زدن و رشد می کند. برای کم کردن تراکم کاشت باید گیاهان ناقص و ضعیف حذف شوند. بطوریکه فاصله بین جوانه ها به ۲۰ تا ۶۰ سانتیمتر برسد. تا گیاه فضای لازم برای رشد داشته باشد. دمای مناسب برای رشد این گیاه بین ۱۵ تا ۲۰ درجه سانتیگراد کفایت می کند.
مصرف آب این گیاه درحد متوسط است که باید در یک دوره زمانی مشخص بطور منظم آبیاری شود. محل کاشت این گیاه باید در معرض تابش نور خورشید باشد تا گیاه بتواند از نور کامل خورشید برای رشد خود استفاده کند و اختلالی در رشد آن ایجاد نشود.
ترکیبات شیمیایی:
آلکالوئید، کربوهیدرات، تانن، ترپنوئید، استروئید، ساپونین و فلاونوئید
خواص دارویی و درمانی:
- عصاره گیاه سنبله ای نقره‌ای میتواند به تنهایی یا در ترکیب با سایر عوامل ضد میکروبی اثر مهارکنندگی داشته و عملکرد برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها را تقویت نماید.
- از برگ های این گیاه برای التیام زخم و نیش زنبور هم می توان استفاده کرد.
- در طب سنتی از ریشه سنبله نقره ای برای کاهش فشار خون استفاده می شود و همچنین این گیاه با کاهش فشار خون به بهبود سلامت قلب کمک کرده و خطر حمله قلبی و سکته قلبی را کاهش می‌دهد.
- با تقویت عروق خونی، خطر لخته شده خون را کاهش داده و احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد.
- استفاده از سنبله یکی از بهترین روش های درمان خانگی برای درد معده شناخته شده و باعث کاهش گاز معده و روده می‌شود.
- همچنین از اسهال جلوگیری کرده و به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند.
نقاط رشد و پراکنش:
منشاء و رستنگاه سنبله نقره ای کشور انگلستان است و این گیاه بومی جنوب غربی آسیا، جنوب و مرکز ترکیه، شمال غربی سوریه و لبنان می باشد.
در مناطقی از شمال غرب و شمال ایران رویش دارد.
منابع:
سایت www.virascience.com
سایت بذر شاپ (https://bazrshop.com/)
سایت مجله ظرافت (https://zerafat.com/)
نامهای دیگر: سیب زمینی ترش، شلغم شیرازی، یرالماسی. در کُردی به آن گوبزرکە و در ترکی زنجانی به آن موُرچالیق گفته می شود.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی علفی، چندساله و دارای ساقهای به ارتفاع ۱٫۵ تا ۳ متر است. ساقهٔ این گیاه راست و خشن میباشد. برگهای آن عموماً ساده، منفرد، نوک تیز و دارای کناره‌های دندانه‌دار است. سیب زمینی ترشی گیاهی است از خانواده مركبات كه گلهایی شبیه به گلهای آفتابگردان دارد. البته گلهای این گیاه كوچك‌تر از آفتابگردان بوده و غده آن قابل مصرف است. این گیاه با سرعت بالا رشد می‌كند و آفتاب را بسیار دوست دارد و در خاك ضعیف نیز رشد می‌كند. مقاومت این گیاه در برابر سرما زیاد است و در صورت عدم برداشت تا دمای ۱۵- را تحمل و باقی می‌ماند. به دلیل ریزوم‌هایی كه دارد سریع رشد می‌كند كه ارتفاع آن گاهی به ۴ متر نیز می‌رسد. رنگ این سیب‌زمینی‌ها از زرد تا قرمز متغیر است.
ترکیبات شیمیایی:
اصلی ترین تركیب موجود در این ماده غذایی مانند سیب‌زمینی‌های معمولی نشاسته نیست بلكه كربوهیدراتی به نام «اینولین» است كه برعكس نشاسته تأثیری در روی قند خون بیماران دیابتی ندارد. اینولین موجود در سیب‌زمینی ترشی به فروكتوز تبدیل می‌شود و برای همین میتواند در افراد حساس باعث نفخ و باد شود.
غده سیب‌زمینی ترشی دارای ۱ تا ۱٫۵ درصد اینولین و ۳ تا ۵ درصد قندهای مختلف و ۲ درصد مواد ازته است.
سیب زمینی ترشی خام حاوی ویتامین‌های زیادی به خصوص ویتامین‌های A، C و ۳B، ویتامین ب، ث و بازهای پورین، آرژی نین، هیستیدین، بتائین، کولین و هما گلوتی نین میباشد. این ماده غذایی همچنین حاوی پتاسیم، آهن، تیامین، نیاسین، فسفر، مس، منیزیم، اسیدفولیك و اسید پانتوتنیك (ویتامین B۵) است.
خواص دارویی و درمانی:
از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی غده آن کمی گرم و تر است.
- غذای مناسبی برای مبتلایان به بیماری قند «دیابت»: اینولین موجود در سیب‌زمینی ترشی به فروكتوز تبدیل می‌شود. فروكتوز یكی از آن تركیبات قندی است كه برای دیابتی‌ها مفید و قابل استفاده است.
- به عقیده متخصصان تغذیه، سیب‌زمینی ترشی انرژی‌زا بوده و خواص ضدعفونی‌كنندگی دارد. باید بدانید كه میزان انرژی موجود در ۱۰۰ گرم سیب‌زمینی ترشی حدود ۷۶ كالری است.
- این ماده غذایی همچنین میتواند باعث افزایش شیر خانم‌های شیرده شود.
- درمان لاغری: بدن ما نمی‌تواند اینولین موجود در سیب زمینی ترشی را هضم كند و برای همین هم سیب‌زمینی ترشی خاصیت سیركنندگی بسیار بالایی دارد. مزیت دیگر سیب‌زمینی ترشی اندك بودن میزان كالری آن است. همچنین برای درمان لاغری ناشی از صفرای سوخته و بیمارانی که از شدت قند خون لاغر هستند، مفید است و بدن آنها را مستعد چاقی می‌کند. توجه داشته باشید كه برخی افراد نسبت به اینولین حساسیت دارند و نمی‌توانند این تركیب را تحمل كنند. به خاطر اینكه این ماده در روده‌ها تخمیر شده و باعث بروز دل درد و ناراحتی‌های روده می‌شود.
- سیب‌زمینی ترشی حاوی خواص زیادی از جمله خواص ملینی و تقویت‌كنندگی است.
- این ماده غذایی دیورتیك است یعنی ادرارآور و همچنین اشتهاآور است.
- این ماده غذایی یكی از درمان‌های طبیعی و معروف روماتیسم است و فشارخون را پایین می‌آورد.
- از سیب‌زمینی ترشی برای رفع سرفه و سینه درد نیز استفاده می‌شود.
- زود هضم بودن این غده مفید برای بهبود زخم معده و روده میباشد.
- موجب تقویت قوای جنسی می‌شود و مخصوصاً ضعف قوای جنسی ناشی از قند بالا را هم درمان می‌کند.
نقاط رشد و پرورش گیاه:
منشأ اصلی آن در آمریکای شمالی بوده و اکنون در ایران هم پرورش می‌یابد. در ایران در اغلب مناطق کاشته می شود.
* برای اطلاع از چگونگی پرورش و کشت این گیاه به قسمت "دانش و فناوری" - همین فعالیت اقتصادی رجوع نمایید.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت دکترسلام (www.hidoctor.ir)
سایت راسخون (https://rasekhoon.net/)
سایت عطارک (https://attarak.com/)
شاه پسند در قدیم به نام گیاه صلیب( Herb of the Cross ) معروف بوده است زیرا گفته می شود که آن را روی زخم های مسیح ریختند و خونریزی قطع شد. در واقع دارای خاصیت ضد خونریزی است.
در اثر مالش دادن بوی مطبوعی در تمام قسمت های این گیاه منتشر می شود ولی طعم آن گس و تلخ است.
این گیاه گونه های مختلفی دارد که متجاوز از صد نوع می باشد، ما در ایران بیشتر نوع تزئینی آن که شاه پسند درختی نام دارد را می شناسیم اما نوع دارویی آن نیز در ایران وجود دارد که ما در این مطلب بیشتر به آن نوع می پردازیم.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی است علفی, پایا و دارای ساقه چهار گوش و زاویه دار , به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر که به حالت خودرو در کنار جاده ها, دشتها و مزارع می روید. گیاه دارای برگهایی متقابل, بیضوی دراز با دندانه های عمیق ( گاهی لوب دار ) و گلهایی به رنگ سفید گلی یا سوسنی دارد. کاسه گل آن منتهی به ۵ دندانه کوچک و نامساوی است. جام گل آن ظاهر قیفی شکل دارد و در داخل آن ۴ پرچم در حول مادگی دیده می شود. میوه اش تا رسیدن کامل در داخل کاسه گل باقی می ماند و بعداً به ۴ قسمت تبدیل شده از یکدیگر جدا می گردد در بین پایه های مختلف این گیاه نمونه هائی پیدا می شود که در آنها به تفاوت ۲ یا ۳ گل به یکدیگر پیوستگی دارند.
قسمتهای مورد استفاده:
برگ ها و سر شاخه های سبز آن
ترکیبات شیمیایی:
شاه پسند وحشی دارای مواد شیمیایی مختلفی نظیر تانن، موسیلاژ، ساپونین، وربی نالین، بتاکاروتن و ماده ای تلخ می باشد.
خواص دارویی:
شاه پسند وحشی از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.
- قابض و ضد تشنج است.
- برای از بین بردن آب آوردگی بدن مفید است و بدین منظور باید آن را با ملاس چغندر خورد.
- برای تقویت قلب مفید است.
- خون را تمیز و تصفیه می کند.
- عرق آور است.
- مقدار شیر را در مادران شیرده زیاد می کند.
- کرم معده را کشته و از بین می برد.
- خلط آور است.
- برای برطرف کردن سرماخوردگی مفید است.
- کمبود ویتامین C را درمان می کند.
- برای درمان ناراحتی های پوستی مفید است. برای از بین بردن شوره ی سر، برگ های شاه پسند وحشی را خرد و با سرکه مخلوط کنید و به سر بمالید.
- بیماری زردی را برطرف می کند.
- برای رفع خونریزی لثه مفید است.
- سنگ کلیه و مثانه را خارج می سازد.
- گیاه شاه پسند که در دو نوع معمولی و آمریکای جنوبی (به لیمو) موجود است، می تواند زخم ها و ورم ها را با التیام نسوج بدن بهبود بخشد.
- این گیاه برای درمان نقرس نیز استعمال می شود.
- مصرف جوشانده گیاه شاه پسند، سبب درمان درد عصبی، سرگیجه و ضعف روانی می‌شود.
- همچنین مصرف جوشانده شاه پسند برای انواع ناراحتی های عصبی، سرفه، بی خوابی و حالات ترس و تب توصیه شده است. این گیاه ماده ی درمانی مناسبی برای موارد اسپاسم و ضد تب است.
- اما این گیاه قبل از همه یک ماده ی مطمئن برای معده است. در موارد اختلالات هاضمه و نفخ، هیچ چیز بهتر از شاه پسند آمریکایی جنوبی وجود ندارد.
- شاه پسند وحشی دارای خاصیت ضد درد و تورم است، بنابراین به جای آسپرین می توان یک فنجان چای این گیاه را نوشید.
*مضرات:
خوردن زیاد این گیاه ضربان قلب را کم می کند و باعث تحریک روده ها و رحم می شود. بنابراین کسانی که ناراحتی قلبی دارند و یا خانم های باردار باید در خوردن آن احتیاط کنند.
پرورش گیاه:
پرورش آن با همه پراکندگی وسیع که در نواحی مرطوب و معتدل کشور دارد گاهی انجام می شود. تکثیر شاه پسند وحشی از طریق کاشتن دانه و یا قلمه های آن انجام می گیرد. تخم را در اواخر اسفند در خزانه می کارند و در اوایل اردی بهشت، گیاه را به محل اصلی در هوای آزاد منتقل می نمایند. پرورش آن در هر نوع زمینی مشروط بر خوب و حاصلخیز بودن عملی می گردد. رطوبت لازم برای رشد کافی گیاه ضرورت کامل دارد. برگ و سرشاخه گل دار گیاه را در خرداد و تیر ماه قبل از نمو کامل گلها می چینند و سریعاً در محلی مناسب خشک می کنند، تا رنگ طبیعی آنها حفظ شود. از دستگاه خشک کن نیز در دمای حداکثر ۴۰ درجه سانتی گراد برای خشک کردن می توان استفاده نمود.
نقاط رشد و پراکنش:
با بررسی هائی که در نواحی شمالی ایران به عمل آمده, مشاهده گردیده که این گیاه در غالب نواحی مرطوب حاشیه جاده ها، دشت ها و مزارع و اماکن سایه دار پراکندگی دارد.
در جهان: این گیاه در نواحی جنوب آسیا، آفریقا و اروپا در حاشیه جاده ها می روید.
در ایران: این گیاه در منطقه وسیعی از نواحی شمالی مخصوصاً در اماکن مرطوب سواحل دریایی خزر و حاشیه جنگلها می روید. در نواحی مختلف البرز , اطراف تهران, کرج, قزوین, گیلان بین رشت و چالوس, در حاشیه جاده با حاشیه مزارع, آستارا, لاهیجان, گرگان: بند گز, نواحی جنوبی ایران, فارس, شیراز, پرسپولیس، کرمان: شهداد, جیرفت, خراسان: بین شیروان و بجنورد, بین مشهد و سلطان آباد نزدیک سبزوار, کاشان: قمصر, آذربایجان: ارومیه, کردستان به شمال سنندج در ارتفاعات ۲۰۰۰ متری, همدان, اراک: بین گردو و نهاوند, ایستگاه ازنا, بختیاری, لرستان: شهبازان: بیشه , خاورون در ۵۰۰ ۱۸۰۰ متری و درود.
منابع:
مجله پزشکی پارسی طب (https://fa.parsiteb.com/)
سایت عطارک (https://attarak.com/)
دانشنامه رشد (http://daneshnameh.roshd.ir/)
سایت پهنک (www.pahnak.com)
نامهای دیگر:در ایران به نام وید یا کنف نیز شناخته می‌شود.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی یک ساله، لیفی و دو پایه ای است. دارای ریشه عمودی و ساقه بلند و ۲ تا ۴ متر ارتفاع می باشد. برگهای آن به شکل قطره هستند.
نسبت به پروتئین های دیگر مانند گوشت، تخم مرغ، پنیر و شیر سریع تر هضم می شود.
ترکیبات شیمیایی و ویتامین ها:
منبع کامل آنزیم، نشاسته و چربی های اشباع شده است. دانه های شاهدانه، سرشار از پروتئین، اسیدهای چرب ضروری، کلسیم، فیبر، ویتامین E، اسیدهای آمینه ضروری و نیز مواد معدنی و دارای کلروفیل بالایی هستند. هزاران سال است که از این دانه به عنوان منبع فیبر، خوراکی، روغن و سوخت استفاده می شود.
خواص دارویی و درمانی:
- شاهدانه عملکرد بدن را بهبود می بخشد.
- با بهبود گردش خون مانع از بروز سکته می شود.
- ایمنی بدن را بالا می برد و موجب تنظیم هورمون ها خواهد شد.
- فشارخون و کلسترول را پایین می آورد.
- ضد اسپاسم و انقباضات عضلانی است.
- خاصیت مسهل و ملین، نرم کننده، مدر و مسکن دارد.
- زمان بهبود بیماری و زخم را تسریع می کند.
- پس از ورزش، مکانیسم حرکت عضله را بهبود می بخشد.
- ضد انگل معده است.
- گیاه شاهدانه ارزش زیادی برای معالجه کزاز دارد.
*برای آشنایی با سایر خواص شاهدانه و روغن آن به مقاله موجود در بخش دانش و فناوری همین فعالیت اقتصادی مراجعه نمایید.
هشدار :
لازم به ذکر است که خوردن زیاده از حد آن مضر است و موجب سردرد، تاری دید و درد معده می‌شود و در موارد مصرف زیاد، استفراغ نیز دیده شده است.
نقاط رشد و پراکنش:
شاهدانه در استان‌های فارس، اصفهان، تهران و شمال ایران کشت می‌شود.
منابع:
سایت نمناک (https://namnak.com/)
سایت دکتر ساینا (www.drsaina.com)
سایت https://www.ghafaridiet.com
خصوصیات گیاهشناسی:
گياهىست يک‌ساله، گاهى دوساله، به ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ سانتى‌متر از خانواده آلاله ایان (Ranunculales). ساقهٔ آن ساده، کرک‌دار و به رنگ ارغوانى متمايل به آبى است. برگ‌ها نيز تقريباً هم‌رنگ ساقه، سرنيزه‌اى شکل، و شامل بريدگى‌هاى عميق که تا وسط برگ ادامه دارند، در نتيجهٔ حاشيهٔ برگ لوب‌دار است. لوب‌ها باريک و دور از هم هستند.
اين گياه داراى برگ‌هاى روزت نيز هست که دمبرگ‌دار بوده و انتهاء آنها مثلثى شکل است. برگ‌ها پوشيده از کرک‌هاى پشمى است.
اندام‌هاى اين گياه داراى شيرابهٔ زرد رنگ است.
گلها به رنگ قرمز يا نارنجى و همراه با لکه‌هاى سياه‌رنگى است که در قاعدهٔ آن ديده مى‌شود. گلبرگ‌ها ۵/۱ تا ۳ سانتى‌متر طول دارند.
ميوهٔ اين گياه کپسول خورجين مانند، استوانه‌اى شکل، باريک و ظريف، به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتى‌متر و بيشتر راست و کرک‌دار است.
این گیاه توسط بذر تکثير مى‌يابد و موسم گلدهى آن نيمه‌هاى اسفندماه تا ارديبهشت ماه است.این گیاه به تغییرات هوا و نور خورشید بسیار حساس می باشد و باید در ظرف در بسته و تیره، به دور از نور خورشید و در محیطی خشک و کمی خنک نگهداری شود.
اندام مورد استفاده:
بخش های هوایی (به صورت خشک شده)، ساقه گلدار
ترکیبات شیمیایی:
این گیاه سرشار از گلیکوزیدهای استروئیدی می باشد که مقوی قلب است.
اما آدونیتوکسین موجود در آن سمی تر از کومارین است.
خواص دارویی و درمانی:
- درمان تب
- بهبود گرفتگی عضلات
- رفع اختلالات قاعدگی
* توجه: دو ویژگی در این گیاه باعث می شود که قدرت مسمویت زایی بالایی داشته باشد:
۱- سمی بودن گیاه
۲- دفع گیاه از بدن با سرعت کند که باعث می شود مدت زمان بیشتری در خون باقی بماند.
به این دو دلیل بعضی افراد با مصرف مقداری از این گیاه دچار عوارضی چون سردرد، اختلالات گوارشی، اسهال، استفراغ و کم اشتهایی می شوند. بنابراین همه به ویژه افراد سالمند یا بیماران قلبی قبل از مصرف حتما باید با پزشک خود مشورت کنند.
نقاط رشد و پراکنش:
اين علف هرز به‌طور طبيعى در مناطق مديترانه‌اى مى‌رويد و بومى نواحى مرکزى اروپا است و در بیشتر مناطق اروپا حتی نقاط سردسیر( سوئد و سیبری) رشد می کند.
در ايران نيز بيشتر در مراتع و مزارع ديم به‌ويژه گندم مشاهده مى‌شود و در زمين‌هاى سنگلاخي، زراعى و خشک و به‌خصوص در خاک‌هاى آهکى و باير قدرت رويش مناسبى دارد.
منابع:
سایت ویستا (https://vista.ir/)
سایت عافیت بازار (https://afiatbazar.com/)