سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
آويشن دنایی يکی از گياهان دارویی متعلق به خانواده نعناع است. سرشاخه های گلدار اين گياه علفی و چندساله کاربرد وسيعی در تهيه دارو و درمان انسان در طب سنتی دارد.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه آویشن دنایی ساختار بوته ای دارد و دارای ساقه مستقیم و علفی یا چوبی و پرشاخه به ارتفاع ۱۰-۳۰ سانتیمتر و در بعضی موارد تا ۴۵ سانتیمتر است. ساقه های منشعب آویشن دنایی پوشیده از كرك های سفیدرنگ می باشد. برگ های آن معطر تا حدودی همیشه سبز متقابل تقریباً بدون دمبرگ یا دارای دمبرگ بسیار كوتاه می باشد. برگ ها خاكستری روشن بیضوی - نیزه ای تا حالت كشیده یا لوزی شكل با طول ۵ تا ۱۵ میلیمتر كه عمدتاً كنار برگ ها برگشته می باشد. سطح تحتانی برگ ها از گردی به رنگ متمایل به سفید یا نمدمانند پوشیده شده كه دارای غده های فراوان اسانس می باشد كه به علت وجود چنین غده هایی معمولا گل ها به رنگ ارغوانی كم رنگ تا سفید به شكل لوله ای دو لبه صمغی و به طول ۵ میلیمتر دیده می شود. كاسبرگ ها كركدار و غده مانند و دارای براكته های شبیه برگ می باشند. در شاخه های فرعی گل ها بصورت زنگوله ای شكل با لبه دندانه ای كوتاه و صاف است. حالات غیرطبیعی این گیاه آن است كه بعضی از پایه های آن گل های فاقد پرچم دارند و در برخی دیگر پرچم ها زودتر از مادگی رشد می كنند. میوه از چهار فندقه كوچک تشكیل شده كه در لوله كاسه گل محصور شده است. بذر آویشن گرد و ریز كه هر ۱۷۰۰۰۰ بذر آن یك اونس (۲۸.۳ گرم) وزن داشته و بذور آن برای سه سال زنده باقی می مانند. اسانس آویشن مایعی زرد یا قهوه ای مایل به قرمز تیره، سبك تر از آب با بوی مطبوع قوی و طعم تند است. وزن هزاردانه آن ۰.۲۵ تا ۰.۲۸ گرم است. زنبور عسل نوش بسیار خوبی از آن بدست می آورد و شهرت عسل های معطر و خوب بعضی نواحی نیز بستگی بوجود این گیاه در آن ناحیه دارد.
مهمترين ماده مؤثره:
تيمول و کارواکرول
آویشن سرشار از ویتامین C است و همچنین منبع خوبی برای ویتامین A است. همچنین منبع خوبی از مس ، فیبر ، آهن و منگنز است.
خواص آویشن:
- آویشن جلوی تعریق زیاد پاها را می‌گیرد.
- آویشن برای متوقف کردن سرفه استفاده می شود: روغن آویشن که از برگهای آن به دست می آید اغلب به عنوان یک درمان طبیعی سرفه استفاده می شود. در یک مطالعه ترکیبی از برگهای آویشن و پیچک به کاهش سرفه و سایر علائم برونشیت حاد کمک کرده است.
- نفخ معده : آویشن حاوی ترکیبات تلخ مزه‌ای است که می‌تواند به هضم غذا کمک کند.
- آویشن و تقویت سیستم ایمنی بدن
- آویشن سلامت قلب را ارتقا می بخشد: فشار خون و کلسترول هر دو در سلامت قلب نقش بسزایی دارند. آویشن حاوی مواد مغذی است که از فشار خون طبیعی و سطح کلسترول پشتیبانی می کند.
آویشن و درمان آفت و بوی بد دهان : آویشن یک گیاه ضدعفونی کننده و التیام بخش است. برای همین می‌توان از آن برای درمان آفت‌ها و التهاب لثه و همچنین برای پایان دادن به کابوس بوی بد دهان استفاده کرد.
نقاط رشد و پراکنش:
به حالت وحشی و خودرو، در نواحی کوهستانی بخشهای مرکزی ایران، در ترکمنستان، افغانستان، ارمنستان، آناتولی، پاکستان، آسیای مرکزی، سوریه، ماورای قفقاز و غرب سیبری می روید.
منابع:
سایت نارگیل (https://nargil.ir/)
سایت http://acle.ir/
سایت www.virascience.com
نامهای دیگر: آسمانی بی‌برگ، آسمانی بیرنگ، آسمانی بی کرک، الدورک، الدروک، اردوک، شپشو و باقل.
اردولوک، نام یک گونه از سرده آسمانی است. جنس یا سردهٔ آسمانی در ایران ۸ گونه گیاه علفی یک ساله و چند ساله دارد. آسمانی بی‌برگ یکی از ۸ گونهٔ موجود در ایران است.
گیاهیست بوته ای و چندساله به رنگ سبز یا سبز تیره که ارتفاع آن ۲۰ تا ۴۰ سانتی متر رشد می کند. ساقه منشعب، در پایین چوبی و در بالا علفی است. برگ ها کوچگ و فلسی شکل به طول حدود یک میلیمتر با نوک کند و یا نوک تیز، در حاشیه غشایی، قاعئه برگهای متقابل چسبیده به یکدیگر، قسمت داخلی برگ ها در حد فصل بین برگ ها و ساقه پر از کرک های بلند می باشند.گل ها منفرد، گل آذین به صورت خوشه سنبل می باشد. سنبله ها به طور معمول در انتهای گیاه و به صورت متراکم قرار می گیرند. برگک ها کوتاهتر از گلپوش ها، نابرابر و ناهمشکل، به طول حدود ۲ میلیمتر هستند. سه گلپوش در مرحله میوه بالدار و تخم مرغی - دایره ای با نوک گرد و دو گلپوش دیگر اغلب بدون بال و یا دارای بال خیلی کوچک ، نیزه ای شکل می باشد. بالها به ابعاد ۵۰ تا ۱۰ در ۳.۵ تا ۶ میلیمتر، نیم داره ای یا کلیوی شکل به رنگ سبز مایل به زرد هستند.
این گیاه در خاکهای آهکی و قلوه سنگی می روید.
این گونه تشکیل جوامع گیاهی در منطقه ایران و توران می دهد و در اراضی شور و لب شور مستقر می گردد. از نظر اقلیم در شرایط اقلیمی درمنه شرقی مستقر می گردد و با این گونه جامعه موزائیک فرم تشکیل می دهد که اراضی شور را اردولوک و اراضی با خاک شیرین را درمنه اشغال می کند.
نتایج حاصل از مطالعه شرایط رویشگاهی گونه An.aph در منطقه دامغان نشان داد که این گونه مقاوم به شرایط خشکی و خشکسالی و درجه حرارت بالای محیط است و در مناطق مسطح و شیب های جنوبی دیده می شود. این گونه جهت استقرار نیاز به خاک غنی و حاصلخیز ندارد و در خاک های فقیر، شور، خنثی تا کمی قلیایی و با املاح زیاد آهک و گچ می روید. بر اساس نتایج حاصل استفاده از این گونه در احیای مناطق دارای شرایط نامساعد اقلیمی و خاکی و اراضی کشاورزی رها شده که عملا دیگر هیچ قابلیتی ندارند و در معرض فرسایش و تخریب قرار دارند، علاوه بر حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش آبی و بادی و با توجه به اهمیت دارویی این گونه و استفاده از آن برای از بین بردن آفات گیاهی می تواند زمینه اشتغال و درآمدزایی را در مناطق فراهم آورد.
کاربردها:
این گونه گیاهی دارویی با دارا بودن آلکالوئید آنابازین در تهیه حشره کش ها و برای از بین بردن آفات گیاهی به ویژه شته ها در کشاورزی کاربرد دارد.
* اطلاعات بیشتری درباره خواص دارویی این گیاه در منابع اطلاعاتی یافت نشد. در صورت داشتن اطلاعات بیشتر با شماره ۰۹۱۰۰۰۴۶۸۱۴ تماس حاصل فرمایید.
نقاط رشد و پراکنش:
در جهان: ایران، قفقاز، افغانستان
در ایران: گرگان، خراسان، آذربایجان، سمنان، تهران، قم
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
مقاله اطلس رنگی گیاهان استان قم
سایت http://resna.iut.ac.ir/
سایت مرجع دانش (https://civilica.com/)
اَرغَوان نام یک گونه درخت از سرده ارغوان است.بلندی آن ارتفاع آن به ۴ تا ۵ متر و گاهی به ۱۲ متر هم می‌رسد، اما بیشتر به صورت درختچه‌است. ارغوان گیاه بومی سرزمین‌های جنوبی اروپا و جنوب غربی آسیا است. چوب این درخت قهوه‌ای مایل به قرمز است و سنگین می‌باشد. برگهای ارغوان به شکل قلب، بدون کرک و دارای کناره‌های صاف است. گلهای این درخت در اوایل بهار، در گروه های۳ تا۶ تایی، روی شاخه‌ها و حتی روی ساقه اصلی، پیش از رشد برگ‌ها پدید می‌آیند و چون عده آنها بسیار زیاد است، منظره زیبایی به درخت می‌دهد. مزه گل ارغوان ترش و نسبتاً مطبوع است. از این رو در بعضی از کشورها گل ارغوان را همراه سالاد می‌خورند یا در بعضی از غذاها می‌ریزند.
ارغوان در خاکهای آهکی پرقوت بهتر رشد می‌کند و در برابر خشکی مقاوم است و به تابش مستقیم نور خورشید نیاز دارد. برای زیادکردن این درخت، بذر آن را فروردین در هوای آزاد می‌کارند. این درخت را از راه پیوند و قلمه‌زدن نیز زیاد می‌کنند. این درخت هر جا که آب کم و خاک نامطلوب است سبز می‌شود.
این درخت را به عنوان گیاه زینتی می‌کارند.
زمان گلدهی آن اواسط زمستان است. ولایت پروان در کشور افغانستان نیز برای رشد ارغوان بسیار مناسب است به‌گونه‌ای که در اردیبهشت ماه هر سال دشت‌های این ولایت به گلهای زیبای ارغوان آذین شده و نمای زیبایی را به منطقه می‌دهد.
شرایط مناسب برای کاشت ارغوان:
ارغوان، مناسبِ باغچه‌های بزرگ یا حاشیه کنار پیاده‌روهاست. این درخت به نورِ فراوانِ آفتاب احتیاج دارد. آن را در محل‌های کم‌نور نباید کاشت. از سویی دیگر به سرما حساس است و مناسب مناطق سردسیر نیست. در عوض در مناطق مرکزی کشور و در حاشیه کویر به آسانی می‌روید. راز سلامتی این گیاه در قابل نفوذ بودنِ خاک است، هر قدر خاک زهکش بهتری داشته باشد ارغوان سالم‌تر می‌ماند. اگر در کنار دیوار غرس شود ممکن است ریشه‌های عمیقش به استحکام دیوارها آسیب برساند.
موقعی که درخت هنوز بدون گل و برگ یا به اصطلاح در خواب زمستانه به سر می‌برد؛ زمان مناسبی برای انتقال به باغچه است. حجم گودال باید مناسب با حجم ریشه باشد. قبل از انتقال نهال، هرس ریشه‌های پوسیده ضروری است.
اندامهای مورد استفاده:
در طب سنتی از گل، پوست، ریشه و برگهای آن برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود.
خواص دارویی و درمانی:
- درمان بیماری‌های مثانه
- افزایش رشد مو، ابرو، مژه: برای جلوگیری از ریزش ابروها، استفاده از خاکستر ریشه ارغوان مخلوط با روغن کنجد مفید است. جالب است بدانید در گذشته از گرد خاکستر ریشه این درخت به عنوان مداد ابرو استفاده می‌شده است و مژه‌ها را بلند و خوش حالت می‌کند.
- مصرف گلهای تازه گیاه ارغوان باعث باز شدن صدا می‌شود، اخلاط سینه را از بین می‌برد و تنفس را راحت‌تر می‌کند.
- درمان ناراحتی‌های تنفسی مانند آسم، تنگی نفس و برونشیت
- پوست و چوب درخت ارغوان در درمان آبسه و ناراحتی‌های سر مفید است.
- دم کرده پوست ریشه و گل ارغوان استفراغ‌آور است و به پاکسازی معده کمک می‌کند و باعث درمان سردی معده می‌شود.
- استعمال موضعی ضماد سوخته گل ارغوان باعث بند آمدن خونریزی می‌شود.
- برگهای جوان گیاه ارغوان خوراکی است و دم کرده آن برای دفع اخلاط موجود در بدن مفید است.
نقاط رشد و پراکنش:
در ایران در خراسان رضوی، ایلام، شاهرود، کرمان، مازندران، گیلان، همدان، لرستان و فارس و در پاوه استان کرمانشاه (روستای داریان) به صورت خودرو می‌روید. در شهرهای شمالی استان خوزستان مانند دزفول، شوشتر، مسجدسلیمان و هفت تپه نیز این گیاه به وفور یافت می‌شود.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org)
سایت ویستا (https://vista.ir)
نامهای دیگر: افدرا، ريش بز، هوم، ملکه چمن، خرس گیاه، سرما، سوم، هوم، هئومه، کلیشر، على جونی، لحية التيس، چلر، راسن، رأس هندی، گرم دارو و نام محلي : زاز
تیره ریش بز (افدرا، ارمکیان) ephedraceae شامل یک جنس به نام .ephedra L ودرحدود ۵۰ گونه است. این گیاهان به طور بوته ای با ساقه سبز هستند. برگهای کوچک و فلسی شکل متقابل یا فراهم (۳برگ از یک گره) دارند و به همین دلیل بی برگ به نظر می رسند. این برگ‌ها در محل بندها قرار دارند و به همین دلیل به شکل بوته‌ی خشک به نظر می رسد. این گیاهان دو پایه هستند و گلهای نر و ماده ی آن نیز از هم جدا هستند. گلهای نر دارای گلپوشی با ۳قطعه می باشند که پرچم چند بساکی را احاطه کرده اند . گلهای ماده به صورت تخمکی هستند که در نوعی گلپوش قراردارند و گلپوش مزبور از به هم پیوستن ۲ براکته تشکیل شده است. تیره ریش بزدستگاه ترشحی ندارند. تیره ریش بز درمناطق خشک اروپا- آسیای غربی- آمریکای شمالی و جنوبی پراکنش دارند.
ارتفاع گیاه افدرا حداکثر تا ۱ متر و به صورت بوته و گاه به شکل درختچه است.
گلهای این گیاه، زردرنگ، معطر و معمولاً در اردیبهشت ماه ظاهر می شوند.
میوه های آن قرمزرنگ، گوشتی، آبدار و داخل آن دانه ای سیاه به طول ۵ تا ۶ میلی متر وجود دارد و در اواخر مردادماه قابل برداشت هستند.
سیستم ریشه ای آن بسیار فعال است و انشعابات وسیعی را در پیرامون خود دارد. در انتهای ریشه های سطحی که در خاکهای شنی گسترده شده اند، انشعابات هوایی فراوان ظاهر می شوند.
قسمت های مورد استفاده:
ساقه های کوچک و ریشه گیاه افدرا قابل استفاده است.
ترکیبات شیمیائی:
گیاه افدرا از مواد شیمیایی متعددی تشکیل شده است که از جمله آن: افدرین، پسودوافدرين، نور پسودوافدرین، نورافدرین، متیل افدرین، تانن، هیدروکسی کینورنیک اسید، کوئینولین و… را می توان نام برد.
خواص درمانی و طبیعت افدرا:
طبیعت گیاه افدرا گرم و مزه آن تلخ و تند است.
- خواص دارویی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از: درمان بیماری‌های مربوط به نای، آسم، سرماخوردگی، آنفولانزا، تب و لرز، سردرد، ورم، عدم تعریق، گرفتگی بینی، درد مفاصل و استخوان، سرفه و خس خس صدا، تقویت کننده عمومی بدن، ضد آلرژی، ضد اسپاسم، ضد باکتری، ضد ویروس، آب کردن چربی های ناحیه شکم، اکسیژن رسانی سریع به سلول ها و چربی سوزی و کم کردن وزن بدن.
- شاخه های کوچک این گیاه، باعث تسکین اسپاسم مجاری هوایی و آسم می شود.
- ریشه های این گیاه باعث کم شدن تعریق بدن می شود(برخلاف شاخه های کوچک) .
- علاوه بر افدرین این گیاه سرشار از تانین است که اثرات محافظت کننده در نارسایی کلیوی دارد.
- عصاره میوه‌ی افدرا عصاره‌ی برای رفع ناراحتی‌های مجاری تنفس مؤثر است.
- ریشه‌ی افدرا را همراه با شاخه هایش بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را بنوشید. برای معالجه‌ی رماتیسم و سفلیس مفید است.
فرآورده ها:
- در حال حاضر این گیاه خام مصرف نمی شود، بلکه در ساخت فرآورده های گیاهی برای درمان علائم سرماخوردگی و کارکرد دستگاه تنفسی مورد استفاده قرار می گیرد، به شکل فرآورده های دارویی استاندارد افدرین و پزوفادرین.
- نوعی از این گیاه که در آمریکای شمالی وجود دارد و فاقد آلكالوئيد است در ساخت نوشابه های نیروبخش و درمان بیماری های مقاربتی به کار می رود. میوه‌ی برخی از گونه های این گیاه خوراکی است و در پاکستان خاکستر افدرا اینترمدیا به تنباکوی جویدنی اضافه می شود.
- چای تهیه شده از این گیاه به علت وجود تانن باعث وجود یبوست می شود. مطالعات نشان داده که قسمت هوایی افدرا در کاهش قند خون مؤثر است و نیز خاصیت ضد تورم دارد.
نقاط رشد و پراکنش افدرا:
این گیاه در مناطق بیابانی و استپی خشک، وسعت زیادی را پوشش می دهد. زیستگاه این گیاه اقلیم‌های خشک است.
پراکنش در جهان: مناطقی بزرگ، بیشتر در نیم کره ی شمالی زمین از جنوب اروپا، شمال آفریقا، مرکز و جنوب غرب آسیا تا جنوب غربی آمریکای شمالی و در نیم کره ی جنوبی، در آمریکای جنوبی، از پاتاگونیا به جنوب را در برمی گیرد.
پراکنش در ایران: این درختچه در اقلیم خشک و نیمه خشک ایران، در بیابان های استان سیستان و بلوچستان، دشت کویر، حوضه بیابان‌های مسیله، قم، سمنان، خراسان و دامنه های جنوبی البرز انتشار دارند.
در ایران چندین گونه افدرا وجود دارد که بیشتر در مناطق کم آب و کوهستان های خشک و کویری پراکنده اند. یکی از گونه های آن، Ephedra pachyclada همان گیاه مخدر معروف هوم است که در اوستا از آن نام برده شده و مورد استفاده ی موبدان قرار داشته است.
یکی از گونه های مهم ارمک Ephedra procera fisch . et mey است که بومی مناطق مدیترانه بوده و در ار تفاعات البرز، آذربایجان، اراک، کرمان و غیره یافت می شود. رویشگاههای این گونه منطقه کوه چکش، دره اوچ مشه، حاشیه رودخانه ارس، روستای میدان درچالدران و کلیسا کندی در ماکو می‌باشد. بیشتر بر روی خاکهای ماسه‌ای درشت دانه، واریزه‌ای و گهگاه در شیارهای سنگ‌ها و در سطوح پرشیب باگستره ارتفاعی وسیع (۹۰۰ تا ۱۹۰۰ متر) گسترش دارند.
منابع:
وبلاگ http://dahkoosky.blogfa.com/
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
ارمک میانه درختچه ایست همیشه سبز از خانواده ارمکسه (Ephedraceae) که به ارتفاع ۱ متر رشد می کند. بوته های کوتاه دارد، خودگشن نیست و نوع گلهای آن دوپایه هستند. ارمک میانه همچون سایر گونه های ارمکهای جهان از سه جزء آناتومیکی: آوند، تراکئید و فیبر برخوردارند و روی دیواره بعضی از آوندها پونکتواسیونهای بزرگ شبیه پونکتواسیونهای تراکئیدی وجود دارد که حد واسط بودن بازدانگان و نهاندانگان که توسط دیگر محققان پیشنهاد شده است را قوت می بخشد.
این گیاه قابل کشت نیست و تثبیت نیتروژن انجام نمی دهد. این گیاه در آفتاب کامل و در خاکهای سبک (شنی)، متوسط (لوم) رشد می کند و در خاکهای ضعیف یا رسی سنگین و خاکهای اسیدی قوی یا قلیایی قوی قادر به رشد نیست. این گیاه هم در خاک خشک و هم مرطوب رشد می کند و به خاکی با زهکشی خوب نیاز دارد.
ارمک میانه به خشکی مقاوم است، اما در برابر شوری خاک مقاومت ندارد و از بین می رود.
اندام مورد استفاده:
میوه
ترکیبات شیمیایی:
اندام های ارمک میانه سرشار از آلکالوئید، فنل و فعالیت آنتی اکسیدانی هستند.
خواص دارویی و درمانی:
- این گیاه به صورت خام و جوشانده جهت درمان چربی و اوره خون کاربرد دارد.
دیگر کاربردهای آن: پادزهر، تنگ کننده عروق، رگ گشا و گشادکننده عروق، ضد آسم، ضد تعریق، محرک تعریق، مدر و ادرارآور .
نقاط رشد و پراکنش:
در استان یزد، اطراف نیریز ، تخت جمشید ، بلوچستان ، خراسان ، کوه بی بی بی شهربانو تهران ، کرج ، دامغان ، هزار مسجد ، چناران ،شهمیرزاد ، ورامین بسیار است و ریش بزی نامیده می شود.
منابع:
سایت شبکه گیاهی ایران (www.netplant.ir)
فصلنامه فرآیند و کارکرد گیاهی از سایت www.magiran.com
سایت www.virascience.com
وبلاگ http://iranbastan۹۲.blogfa.com/
مجلّة طب سنّتي اسلام و ايران، سال دهم، شماره دوم، تابستان ۱۳۹۸
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه اسطوخودوس که به آن اسطوقدوس هم می‌گویند جزء گیاهان گلدار و از دسته نعناعیان است. گل‌هایی که بر روی این گیاه رشد می‌کنند به رنگ آبی یا بنفش هستند. اسطوخودوس گیاهی دارویی است و در طب سنتی کاربردهای زیادی دارد. ارتفاع این گیاه از ۳۰ تا ۶۰ سانت متغیر است. باید گفت که اسطوخودوس گیاهی چندساله بوده و بسیار پر شاخه و برگ است. سر شاخه‌های این گیاه که گل روی آن قرار گرفته‌اند دارای خواص درمانی و همچنین مناسب برای تهیه اسانس هستند. این گیاه را با نامهای دیگری مانند: خرام، خرامی، آلاله تلخ و ... نیز می‌شناسند. اسطوخودوس گیاهی درختچه‌ای محسوب می‌شود. برگ‌ها و گلهای این گیاه خوراکی، تازه یا خشک مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر خلاف نام این گیاه، همه اسطوخودوس‌ها بنفش نیستند. برخی از آنها با رنگ‌های دیگر مانند صورتی کمرنگ، سفید و حتی زرد دیده می‌شوند. برگ‌ها همچنین می‌توانند از نظر شکل و رنگ متفاوت باشند. مردم معمولاً اسطوخودوس را با دو ویژگی خاص عطر و رنگ می‌شناسند. اما باید گفت که گل اسطوخودوس و روغن حاصل از آن دارای تاریخچه دارویی بالایی است.
اسطوخودوس گیاهی چند ساله است که در شرایط مناسب چندین سال دوام خواهد داشت. به دلیل منشاء مدیترانه‌ای، اسطوخودوس عاشق آفتاب داغ و خاک خشک است. اگر اسطوخودوس رشد نمی‌کند، به احتمال زیاد به دلیل آب زیاد، سایه زیاد و رطوبت زیاد است. Lavender انگلیسی و ترکیبات آنها بهترین گونه‌ها برای آب و هوای خنک‌تر هستند. برای باغ‌های جنوبی در آب و هوای بسیار گرم و مرطوب، لاوندرهای اسپانیایی و فرانسوی نسبت به شرایط مرطوب تحمل بیشتری دارند، اما باید از هم فاصله داشته باشند تا گردش هوا به خوبی انجام شود. در فصل زمستان و به دلیل سردی هوا و یا خاک سنگین و متراکم، پرورش اسطوخودوس در گلدان مناسب‌تر است و با تابش نور خورشید به طور مناسب شروع به گلدهی و شکوفه دادن می‌کند. رشد اسطوخودوس آسان است. اسطوخودوس را می‌توان در باغ یا گلدان پرورش داد. برای رشد موفقیت‌آمیز اسطوخودوس نیاز به خاک مناسب و نور خورشید به قدر کافی است. در آب و هوای خشک، اسطوخودوس نیز به صورت چند ساله رشد می‌کند، اما در آب و هوای مرطوب اغلب به صورت سالانه رشد می‌کند. لاوندرها در شرایط مختلفی از جمله، باغ‌های حیات وحش تا باغچه‌ها و حتی مزارع رشد می‌کنند. در مناطق سردتر، اسطوخودوس باید در بهار و اوایل تابستان کاشته شود. در مناطق گرم تر، اسطوخودوس باید در اوایل پاییز کاشته شود تا ریشه‌های گیاه در طی فصل خنک و مرطوب باشند. در محیط خارجی، اسطوخودوس در خاکهای حاصل خیز رشد بهتری دارد، بنابراین توصیه می‌شود قبل از کاشت، مواد آلی را به خاک مورد نیاز اضافه کنید.
ترکیبات شیمیایی:
این گیاه دارای ترکیبات شیمیایی الکل، لینالول، ستن است.
خواص دارویی و درمانی:
- اسطوخودوس برای سلامت و زیبایی مؤثر است.
- اسطوخودوس به دلیل بوی خوشی که دارد بیشتر در رایحه درمانی استفاده می‌شود. اعتقاد بر این است که رایحه ای که از روغن‌های گیاه اسطوخودوس به دست می‌آید، باعث تقویت آرامش و سلامتی می‌شود. گفته می‌شود که به کاهش استرس، اضطراب و حتی درد خفیف نیز کمک می‌کند.
- یک مطالعه نشان داد که استفاده از اسانس اسطوخودوس به علاوه مریم گلی و گل رز می‌تواند دردهای قاعدگی را کاهش دهد.
- به درمان سرطان و زوال عقل کمک می‌کند. همچنین اسطوخودوس می‌تواند به بیماران در بهبود عوارض جانبی درمان سرطان کمک کند.
- این گیاه به وسیله گیرنده‌های بویایی، پیام‌هایی به مغز می‌فرستند که می‌تواند بر خلق و خو تأثیر بگذارد.
- اسطوخودوس همچنین ممکن است به بزرگسالانی که از زوال عقل رنج می‌برند کمک کند.
- امروزه متخصصان آروماتراپیست برای درمان سردرد عصبی یا بی قراری از اسطوخودوس استفاده می‌کنند.
مناطق رشد و پراکنش:
این گیاه در کشور‌هایی مانند ایران، کانادا، هند، چین، انگلیس رشد می‌کند.
منابع:
فروشگاه اینترنتی زعفران بهرامن (https://shop.bahramansaffron.com/blog/۱۰۴/)
خصوصیات گیاهشناسی:
اِسپَند ، سپند یا اسفند گیاهی چندساله یا پایا از تیره نیتراریاسه (Nitrariaceae) است.
اسپند گیاهی است دارای ارتفاعی به طول حدود ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر. ظاهر آن بوته مانند، دارای برگهای سبز با تقسیمات باریک و دراز و نامنظم است. میوه آن پوشینه و حاوی دانه‌های متعدد به رنگ سیاه است.اسپند همچنین گلهای درشت سفیدی دارد که دارای کاسبرگ نازک و گلبرگ بزرگ است و قطر آن در حدود ۲.۵ تا ۳.۸ سانتیمتر می باشد، پنج گلبرگ دارد و به خصوص در ماه های اردیبهشت و خرداد وجود دارند. در خاک خشک، ریشه های گیاه می تواند به عمق ۶.۱ متر برسد.
ترکیبات شیمیایی:
گیاه اسپند دربردارنده مواد ضد میکروبی از نوع فلاونوئیدها و آلکالوئیدها می‌باشد، که این مواد در بخشهای مختلف آن (دانه، کالوس و نهال) زیاد یافت می‌شود. از جمله آلکالوئیدهای مهم آن می‌توان به آلکالوئید هارمین، هارمالین، هارمالول و پگانین و آلکالوئیدهای کینازولین اشاره کرد. از نظر وجود آلکالوئیدها، کالوس‌های تیره و آبدار نسبت به کالوس‌های سبز و شفاف بیشترین آلکالوئیدها را دارا هستند. همچنین نوساقه‌ها و کالوس مولد ریشه نیز دارای آلکالوئیدهای هارمالا بودند.
خواص دارویی و درمانی:
- در طب سنتی از عصاره‌های گیاهی اسپند جهت افزایش ترشح شیر، دفع ترشح شیر، دفع کرم‌های روده، درمان روماتیسم، افزایش قدرت جنسی و نیز به عنوان یک مسکن جهت رفع درد معده بکار می‌رفت.
- گیاه اسپند خواص درمانی ویژه ای مثل عمل تحریک کننده در موتور سیستم عصبی مرکزی و مخ را نشان می دهد.
- در تحقیقات آزمایشگاهی که از عصاره اسپند جهت از بین بردن میکروب‌ها استفاده شده‌است، عصاره‌های حاصل از کالوس خواص ضد میکروبی در برابر میکروب‌هایی نظیر استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیا کولی و کاندیداآلبیکانس را نشان داده‌است.
- به تازگی آلکالویید های بتاکاربولین موجود در گیاه و دانه های اسپند بدلیل خاصیت ضد تومور (ضد سرطان) آن مورد توجه قرار گرفته اند.
- از این گیاه برای درمان چندین وضعیت بهداشتی از جمله آسم، قاعدگی غیر معمول، هجوم کرم نواری استفاده می شود و عمدتاً به تسکین آسم کمک می کند.
- اسپند یکی از گیاهان است که برای درمان تب نامنظم به کار می رود. هم چنین برای درمان مالاریا مداوم مفید است اما در موارد حاد زیاد موثر نیست.
- خاصیت مسکنی این گیاه برای درمان بی خوابی مفید است.
- این گیاه برای درمان لارنژیت به کار می رود. عصاره این دانه ها نیز به عنوان دهانشویه استفاده می شود.
- این گیاه در کشتن شپش سر موثر است. پوست سر را با خمیری از ریشه اسپند و روغن خردل مالش دهید که باعث می شود از شر شپش سر خلاص شوید.
- از مهم ترین خواص دیگر اسپند این است که به دلیل ضد عفونی کنندگی قوی، در درمان زکام و آبریزش بینی مؤثر می باشد. در این روش مقداری اسپند را به تنهایی یا همراه با حبه ای قند دود داده و سرتان را روی دود ناشی از آن قرار دهید و نفس عمیق بکشید، بعد از چندین بار تکرار مشکل شما حل خواهد شد.
- روغن اسفند طبیعتی گرم وخشک دارد و برای رفع فلج و لقوه ،رعشه ،سستی ، صرع و پریدن ناگهانی اعضای بدن چه از طریق خوردن و چه استفاده از ضماد آن موثر است.
- بعضی تحقیقات نشان می دهد خوردن ۱.۵ گرم اسفند صبح ناشتا به همراه خاکشیر با کمی آب بدون اینکه کوبیده شود برای درمان تکرر ادرار و سستی ادرار بسیار مفید است ؛ البته در هنگام معالجه نباید ماست و کشک و ترشی جات مصرف شود.
- برای رفع سنگینی گوش و کری گوش و صدای گوش می توانید اسفند را در آب ترب و روغن زیتون بجوشانید و ۳قطره در گوش بریزید.بعد از چندین بار استفاده متوجه بهبودی خواهید شد.
- طبق کتب طب سنتی بخور دانه های اسفند ، درد دندان را درمان می کند.
- در طب سنتی آمده است قورت دادن اسفند شب ها یک قاشق غذاخوری همراه با آب ساده ترین روش رفع نفخ است. همچنین برای تصفیه خون و رفع مشکلات گوارشی استفاده می کنند.
- شیاف گرد دانه اسفند با روغن ایرسا دهانه عروق و خون بواسیر را باز می کند و سبب درمان بواسیر می شود.
- برای لاغری شکم نیز مفید است.
- تنقیه با روغن اسفند سبب تسکین درد کمرو سیاتیک می شود همچنین برای سردی کلیه و رحم بسیار مفید است.
فرآورده ها:
دانه های این گیاه به شکل عصاره، القا یا به شکل پودر داده می شود.
مناطق رشد و پراکنش:
در جهان: این گیاه بومی مناطق نیمه استوایی هند است. در حال حاضر، در شهرهای دیگر مثل نیو مکزیکو، آریزونا، کالیفرنیا، مونتانا، نوادا، اورگون، تگزاس و واشنگتن گسترده شده است.
در ایران: گیاه اسفند در بسیاری از نقاط ایران از جمله اطرافتهران، قم، قزوین، کرج، تبریز، کرمان، نواحی مختلف فارس، سیستان وبلوچستان، نواحی مختلف خراسان، سمنان، دامغان و حواشی کویرهای ایران می روید. همچنین ایلام، ایوان، بانکول، ایوان به سومار، بعد از تنگ کوشک،بالای تونل رنو، کوه قلا رنگ، گردنه قلندر،شیب جنوبی کبیر کوه مقابل دره کلم ،ابدانان،دینار کوه، انجیره، زرین آبادبه کاور، صالح آباد و شور شیرین محل رویش این گیاه دارویی در استان ایلام است.
منابع:
سایت دکتر سلام (https://www.hidoctor.ir)
سایت نمناک (https://namnak.com)
سایت ایسنا (www.isna.ir)
سایت جامعه گیاه درمانی ایران (www.ihms.ir)
نامهای دیگر: چوبک اُشنان؛ اُشنان قلیا؛ آذربو؛ آذربویه؛ غاسول؛ خَرند؛ نمک سود بیابان و خلخان، خلخاناشتینان، اشتون، استوم، علف شتری، دانه شور و غاسول فارسی
خصوصیات گیاهشناسی:
اُشنان گیاهی است خودرو، متعلق به خانواده اسفناجیان با شاخه‌های باریک و طعم شور. این گیاه خاکهای خیلی شور مناطق کویر مرکزی را به خوبی تحمل می‌کند. اشنان به صورت درختچه‌ای پایا با انشعابات فرعی متعدد و یک گیاه چند ساله است. ساقه گیاه اشنان ترد، به رنگ سفید، کشیده و گوشتی و آبدار شبیه کاکتوس‌ها است که روی آن را برگهای استوانه‌ای شکل ریزی پوشانده است، برگهای این گیاه نیز ضخیم و ریز بوده، طعم شوری دارند و سطح آنها از کرک پوشیده شده است که در هنگام خشکی همانند ذخیره آبی برای گیاه عمل می‌کند و پر از آب، غنی از املاح، اسید اگزالیک و شیره واکوئلی است و به گیاه در تحمل شرایط خشک و شور کمک می‌کند، گیاه دارویی اشنان از اوایل شهریور به گل می‌رود و بذ‌های آن نیز در ماه آبان به طور کامل می‌رسند و بهترین زمان جمع آوری بذر، آبان و آذر است،
بخش دارویی:
شاخه‌های گیاه
مهمترین ترکیبات شیمیایی:
کربنات‌های سدیم و پتاسیم که دارای عناصر پتاس، فسفر، سدیم، کربن، ازت و مواد الی می‌شود.
خواص دارویی و درمانی:
- کمک به برطرف کردن و درمان آبله مرغان
- بهبود بیماری برص
- ضد عفونی کننده بیماری های پوستی و درمان پسوریازیس
- کمک به درمان بیماری سوزاک
- باز کردن قاعدگی
- دارای خاصیت مسهل
- کمک به درمان یرقان
- خرد کردن سنگ مثانه و کلیه
- کمک به درمان نقرس
- درمان درد مفاصل و تسکین درد سیاتیک
- درمان طاسی
- تقویت نیروی جنسی
- کمک به درمان آنژین
- تسکین سرفه
- رفع گلو درد و ورم لوزه‌ها
- کمک به کاهش وزن و لاغری
- خارج کردن زهر ناشی از نیش حشرات و زنبور
- موثر در درمان سرطان
* عوارض جانبی، موارد احتیاطی و منع مصرف گیاه اشنان:
اشنان دارای ماده سمی ساپونین است و لذا زیاده‌روی در مصرف آن و مصرف بدون نظر پزشک متخصص توصیه نمی‌شود و به هیچ وجه نباید مقادیر بالای ۲۰ گرم آن را مصرف کرد.
در برخی افراد خوردن اشنان می‌تواند موجب خارش مثانه شود.
مداومت در مصرف گیاه اشنان، دندان‌ها را فاسد می‌کند.
با توجه به قاعده آور بودن گیاه اشنان، مصرف آن در دوران بادراری ممنوع است و خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد. از این رو مصرف این گیاه و حتی بو کردن و استنشاق آن به خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود.
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه معمولاً در شوره‌زارها می‌روید. اشنان از گیاهان بومی مناطق مرکزی و بیابانی کشورمان است.
پراکنش جغرافیایی درختچه در کشورهای حوزه ی خلیج فارس: قطر، بحرین، کویت و …
در ایران: این گیاه در بخش وسیعی از اراضی شور بیابان های جنوبی مانند سیستان و بلوچستان، زاهدان تا نواحی مرکزی، یزد، کرمان، فارس، اصفهان، تهران، سمنان، دامغان، شاهرود، سبزوار، خراسان و حتی حاشیه ی دریاچه ی ارومیه گسترش یافته است.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت شما نیوز (www.shomanews.com)
سایت تک ایده (https://takideh.ir/)
خصوصیات گیاهشناسی:
انگشت عروس (خارخر)، گیاهی است پایا و علفی، از خانواده نخودیان یا باقالیان (Faboideae) که دارای ساقه راست به طول ۲۰ تا ۶۰ سانتیمتر و گاهی بیشتر است. از مشخصات ظاهری انگشت عروس این است که، گل های فراوانی به رنگ گلی در طول ساقه آن می روید. میوه اش برجسته و منتهی به نوک باریک و غالبا خمیده است. این گیاه بویی نامشخص و مزه ای کمی شیرین و سوزاننده دارد. انگشت عروس شامل قطعات مکعبی شکل ریشه ها، به قطر یک تا دو سانتیمتر و به رنگ خاکستری یا قهوه ای سیاه است. ریشه ها در مقطع عرضی سفید رنگ و در ناحیه میانی دارای خطوط فراوان و در بیرون، به صورت نامنظم فرو رفته و گود است.
اندام قابل استفاده:
اندام قابل مصرف انگشت عروس (خارخر)، ریشه آن می باشد.پودر ریشه انگشت عروس به رنگ قهوه ای سوخته دیده می شود.
ترکیبات موثر شیمیایی:
ترکیبات اسانسی (کمتر از یک درصد)، ایزوفلاونوییدها، تری ترپن ها و استرول ها می باشد.
خواص دارویی و درمانی:
- از گیاه انگشت عروس به عنوان مدر استفاده دارویی می شود.
- خاصیت ضد عفونی کنندگی دارد.
- در درمان و پیشگیری از بیماری نقرس موثر است.
- ضد رماتیسم است.
- به طور سنتی برای پیشگیری و درمان سنگ کلیه مفید است.
- برای درمان گر گرفتگی کاربر دارد.
- خاصیت ضد التهابی دارد.
- خاصیت ضد باکتریایی و ضد عفونی کننده مجاری ادرار را داراست.
مناطق رشد و پراکنش:
گیاه انگشت عروس (خارخر) پوشیده از خار است و غالبا در نواحی خشک و زمین های لم یزرع یا کنار جاده ها می روید. انگشت عروس در بیشتر نقاط اروپا و آسیا پراکنده است و به صورت خودرو در کشورهای جنوب شرقی اروپا بهره برداری می شود. از رویش گیاه انگشت عروس (خارخر) در استان های مرکزی، بلوچستان و یزد ایران گزارش شده است.
منابع:
سایت عطارک (https://attarak.com/)