سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
خصوصیات گیاهشناسی:
پنیرک گل ریز با نام محلی توله یا تولکه یکی از گیاهان خوراکی خودروی و متعلق به خانواده ختمی یا malvaceae می باشد. پنیرک گل ریز گیاهی یک ساله، به ارتفاع ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر، سبز تیره، سبز روشن، بدون کرک یا کرک پوش باکرکهای ساده ستاره ای می باشد. برگ های این گیاه بزرگ دمبرگ دار، ساده تا قلبی شکل و دارای حاشیه دندانه ای است و به طور متناوب بر روی ساقه های استوانه ای قرار گرفته اند. گل های آن کوچک تر از نوع پنیرک معمولی است. و رنگ آن معمولا سفید تا صورتی و در نمونه خشک شده آن کمی متمایل به بنفش است.
اندامهای مورد استفاده:
از برگ، ساقه های جوان و میوه این گیاه بصورت خام و پخته شده (بورانی، شوربا و دلمه) می توان استفاده کرد.
ترکیبات شیمیایی موثر:
ترکیبات شیمیایی موثر موجود در گیاه توله عبارتند از: ترکیبات پلی ساکاریدها، مواد موسیلاژی (بیشتر از ۱۰ درصد)، آنتوسیان ها و آنتوسیانین ها می باشد.
خواص درمانی و دارویی:
- درمان سرفه: گیاه توله یا پنیرک گل ریز یک خلط آور طبیعی است و به دلیل داشتن موسیلاژ (لیزاب)، برای درمان سرفه بسیار مناسب می باشد. دمنوش برگ این گیاه برای زکام، آنژین، التهاب لوزه، برونشیت، التهاب گلو و گرفتگی صدا بسیار مفید است.
- درمان بیماری های مجاری ادراری و تناسلی: استفاده از گل و برگ این گیاه به رفع مشکلاتی نظیر سوزش مجاری ادراری و عفونت مثانه، کمک می کند. همچنین، در درمان بسیاری از بیماری های کلیوی، مثانه و عفونت های دستگاه تناسلی موثر واقع می شود. علاوه بر این، دمنوش گل توله مقوی رحم بوده و برای التهاب دستگاه تناسلی زنان و ورم پروستات سودمند است.
- رفع اختلالات گوارشی: دمنوش برگ و گل توله، به عنوان یک مسهل و ملین، یبوست را از بین می برد. همچنین، دمنوش گل آن به درمان اسهال، التهاب روده، زخم معده، سوء هاضمه، التهاب معده و دل پیچه کمک می کند. علاوه بر این، استعمال خارجی از جوشانده آن نیز برای بواسیر و شقاق مقعد موثر واقع می شود.
- تقویت کبد:گیاه توله به دلیل داشتن خاصیت ادرار آوری، سبب دفع مواد زائد و سموم از بدن می شود و به پاکسازی کبد و تقویت آن کمک می کند. استفاده از این گیاه برای درمان زردی (یرقان) نیز موثر واقع می شود.
- رفع مشکلات پوستی: استعمال خارجی از این گیاه برای درمان آفتاب سوختگی، جوش ها و زخم های پوستی بسیار سودمند است. ترکیب این گیاه با روغن های گیاهی به نرمی و لطافت پوست کمک می کند. استفاده از ضماد برگ و ریشه پنیرک گل ریز برای سر باز کردن دمل یا کورک نیز موثر است.
- کلاهک پنیرک برای کیسه صفرا بسیار مناسب است.
- پودر پنیرک در ترکیب با روغن های گیاهی و همچنین، روغن پنیرک یک ضد درد قوی می باشند.
- کمپرس گرم پنیرک برای تورم پلک چشم مفید است.
- بخور این گیاه، درد گوش را کاهش می دهد.
- مالش پنیرک و یا غرغره دمنوش آن، زخم ها و تاول های دهان را از بین می برد.
نکته: مصرف خام گل پنیرک سبب بروز اسهال، دل درد و ورم معده می شود، لذا از مصرف خام گل و همچنین، استفاده بی رویه از سایر اندام های این گیاه، اجتناب کنید.
نقاط رشد و پراکنش:
پنیرک گل ریز را می توان در مهران، اهواز، فارس، بوشهر، هرمزگان یافت و در استان کرمانشاه در پاوه، نوسود، ریجاب، سرپل ذهاب و گیلانغرب می توان آن را برداشت نمود. همچنین در مناطق جنوبی ایران از جمله خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر، فارس، شوشتر و اندیمشک به صورت علفی خودرو در مزارع پنبه، چغندر قند و سبزی و صیفی میروید.
منابع:
خبرگزاری ایسنا - استان کرمانشاه (www.isna.ir)
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت ایرناب (http://comprarbaclofensinreceta.com/)
نامهای دیگر: تلخ‌بیان - تلخک
خصوصیات گیاهشناسی:
تلخ بیان بیابانی یکی از گونه های تلخ بیان در ایران است. گياهىست چندساله، ايستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقهٔ آن در بخش‌هاى پائينى چوبي، از قسمت قاعده منشعب، انشعابات طويل و پوشيده از کرک‌هاى سفيد و کوتاه است. برگها مرکب، شانه‌اي، شامل ۶ تا ۱۲ جفت برگچهٔ تخم‌مرغى يا مستطيلى شکل به طول ۱۵ تا ۲۰ و عرض ۳ تا ۷ ميلى‌متر که انتهاء آنها کند و گرد بوده و هر دو طرف آن به رنگ سبز مات و پوشيده از کرک‌هاى سفيد کوتاه است.
گل‌آذين به‌صورت خوشه و استوانه‌اى شکل که در انتهاء گياه واقع شده و شامل تعدادى گل نسبتاً کوچک و به رنگ سفيد تا زرد متمايل به کرم است.
ميوهٔ اين گياه نيام، ناشکوفا، به رنگ قهوه‌اى تيره يا متمايل به سياه و پوشيده از کرک‌هاى کوتاه است. بذرها زرد دارچينى يا کمى تيره‌تر، گاهى اوقات براق، به طول ۵ تا ۶ و عرض ۴ تا ۵ ميلى‌متر هستند.
موسم گلدهى آن ارديبهشت و خردادماه است.
اندامهای مورد استفاده:
گل، دانه، برگ و ریشه گیاه در طب گیاهی مورد استفاده دارد.
ترکیبات شیمیایی:
در دانه گیاه آلكالوئید سوفورین، ماترین، متیل سی‌تیزین وسی‌تیزین وجود دارد.
همچنین درگل‌های آن روتین، رامنو گلی كوزید، كوئرستین وگلوكز گزارش شده است،
خواص دارویی و درمانی:
- استفاده از گل تلخ بیان بیابانی برای درمان انگل کاربرد دارد و برای معالجه ترشحات سفید رنگ مهبل زنان اثرات مفیدی دارد.
- از دانه، برگ و ریشه این گیاه به عنوان قابض در اسهال استفاده می شود.
- دانه و ریشه تلخ بیان برای بیماری های وبا، کولیک و ناراحتی های معده مفید است و ترشح زیاد صفرا توسط کبد را محدود می کند.
- تلخ بیان برای نرم كردن سینه استفاده داشته است.
نقاط رشد و پراکنش:
اين گياه در اکثر نقاط ايران مشاهده مى‌شود و از علف‌هاى هرز حاشيهٔ مزارع، مراتع و زمين‌هاى باير محسوب مى‌شود. تلخ‌بيان جزء گياهان مهاجم است و دامنه‌ها و دشت‌هاى نيمه خشک را ترجيح مى‌دهد.
منابع:
سایت ویستا (https://vista.ir/)
سایت ایسنا (www.isna.ir)
سایت موسسه فرهنگی خراسان (http://khorasanjonobi.khorasannews.com/)
نامهای دیگر آن: چوبک اشنان، چوبه، اسپرون، آذربو، چوغان، فلار، گلیم شوی، غاسول، عرطنیثا، عرطنیثه، صابونیه، سطرونیون، فول‌العرب و صابونی می‌باشد.
خصوصیات گیاهشناسی:
چوبک پایا و یک گیاه چند ساله و از خانوادۀ میخک (Caryophyllaceae) است. ساقه گیاه چوبک ترد، به رنگ سفید، کشیده و گوشتی و آبدار شبیه کاکتوس‌ها است که روی آن را برگهای استوانه‌ای شکل ریزی پوشانده است، برگهای این گیاه نیز ضخیم و ریز بوده، طعم شوری دارند و سطح آنها از کرک پوشیده شده است که در هنگام خشکی همانند ذخیره آبی برای گیاه عمل میکند و پر از آب، غنی از املاح، اسید اگزالیک و شیره واکوئلی است و به گیاه در تحمل شرایط خشک و شور کمک میکند، گیاه دارویی چوبک از اوایل شهریور به گل می‌رود و بذ‌رهای آن نیز در ماه آبان به طور کامل می‌رسند و بهترین زمان جمع آوری بذر، آبان و آذر است، چوبک گیاهی خودرو است و معمولاً از آن برای سوخت و تولید زغال نیز استفاده میشود و آتش آن بسیار گرم و تند، رایحه و دود آن کریه و طعم آن مایل به شوری است. به املاح، مواد قلیایی و خاکستر حاصل از سوزاندن اندامهای هوایی این گیاه، کلیاب گفته میشود که به صورت خاکستر یا تخته سنگ به رنگ قهوه‌ای تیره و شبیه به سنگ‌های آذرین است و موارد مصرف متعددی دارد.
معرفی ۷ گونه مهم چوبک در ایران:
نام علمی چند گونه از درختچه های این خانواده که در ایران در مناطق مختلف می رویند و سابقاً در دهات ریشۀ آنها را خشک و آسیاب کرده و به جای صابون مصرف می کردند. این گونه های مهم عبارتند از:
۱. گونه Acanthophyllum squarrosum Boiss: درختچۀ کوچکی است کبود رنگ، کرکدار خزی، در دامنه های جنوبی البرز تا جلفا و تبریز، در اراک،همدان، اصفهان، یزد، خراسان و بلوچستان انتشار دارد. گلهای آن سفید یا صورتی هستند و عبارت از ریشه های سخت و استخوانی با پوسته ضخیم دارای شیارهای طولی برنگ متمایل به زرد و قسمت داخلی سفید رنگ است که طعمی تلخ داشته و در آب ایجاد کف غلیظ پایدار می نماید .
۲. گونه Acanthophyllum microcephalum Boiss: این درختچه در دامنه های جنوبی البرز در شاهرود دیده می شود. برگهای آن نخلی شکل، گلهای کوچک با کاسه مخروطی و جام سفید.
۳. گونه Acanthophyllum gracilis Bge: درختچۀ کوچکی است. در مناطق شاهرود و خراسان دیده می شود.
۴. گونه Acanthophyllum glandulosum Bge: درختچۀ کوچکی است که کمی کرکدار و چسبناک. در منطقۀ شاهرود و در دامنه های شرقی البرزدیده می شود. برگهای آن ریز، روی برگها شیاردار و پشت آن برجسته و گلهای آن سفید است.
۵. گونه Acanthophyllum fontanesil Boiss: درختچه ای است با کرکهای ریز، برگهای کشیده، در ارتفاعات جبال دنا میروید.
۶. گونه crassifolium Boiss Acanthophyllum: درختچۀ کوچکی است . در دامنه هاینیم خشک جنوبی البرز، درۀ جاجرود، بومهن، اراک، همدان، فارس و کهکیلویه می روید.
۷. گونه Acanthophyllum bracteatum Boiss: درختچۀ کوچکی است. پوست آن به رنگ کبود، صاف یا کمی کرک دار. برگهایش کشیده نوک تیز. گلهایش در مجموعه ای در روی یک پایک بلند قرار دارد. این درختچه در اصفهان، یزد، شیراز، دربند کرج و اطراف تهران دیده می شود.
خواص دارویی و درمانی:
طبع گیاه چوبک گرم و خشک است.
- عطسه آور است.
- مدر می‌باشد.
- چوبک قاعده آور است.
- گیاه چوبک برای خرد کردن سنگ مثانه مفید است.
- برای درمان درد مفاصل ریشه چوبک را سوزانده، خاکسترش را با سرکه مخلوط کرده و در محل درد می مالند.
- پاشیدن گرد چوبک بر روی زخم ها نافع می‌باشد.
- برای درمان درد سیاتیک چوبک را با سرکه مخلوط کرده و به صورت ضماد در محل درد می گذارند.
- برای درمان نقرس و اسید اوریک از جوشانده چوبک استفاده می شود.
- برای درمان سوزاک نیز مفید است.
-برای تقویت نیروی جنسی می توان ریشه چوبک را در دست گرفت.
- برای درمان طاسی چوبک را در آب‌جوش حل کرده و سر را شستشو دهند.
- کسانی که می‌خواهند لاغر شوند از دمکرده چوبک استفاده کنند یک گرم در ۱۰۰ سی‌سی آب‌جوش ۲۰ دقیقه دم و نیم ساعت قبل از غذا میل شود.
- برای تسکین خارش‌های بدن جوشاندن ۵ گرم چوبک در ۲۰۰ سی‌سی آب و مالیدن محلول آن روی پوست مؤثر است.
- برای درمان آنژین ۳ گرم چوبک در ۲۰۰ سی‌سی آب‌جوش به مدت ۲۰ دقیقه دمکرده و صاف نموده و ۳ بار غرغره کنید باعث از بین رفتن گلودرد و ورم لوزه‌ها می‌گردد.
- برای آرام کردن سرفه یک گرم چوبک را در ۱۰۰ سی‌سی آب‌جوش ۲۰ دقیقه دم کرده و نیم ساعت قبل از غذا میل شود.
- مالیدن چوبک در محل نیش زنبور و حشرات باعث تسکین درد می‌گردد و همچنین پادزهر هم می‌باشد.همچنین از دم کرده آن برای درمان زرد زخم و یرقان استفاده می شود.
- برای درمان بحران‌های کبدی یک گرم چوبک یا ۲ گرم چوبک در۱۰۰ سی‌سی آب‌جوش ۱۰ دقیقه دمکرده صاف نموده با عسل شیرین کنید قبل از غذا میل شود.
*توجه: چوبک را به خاطر داشتن ماده ساپونین سعی کنید کم مصرف کنید زیرا سمی است. مقدار مصرف ۲ گرم در ۲۰۰ سی‌سی آب می‌باشد.در برخی افراد خوردن چوبک می‌تواند موجب خارش مثانه شود.
مداومت در مصرف گیاه چوبک ، دندان‌ها را فاسد میکند.
با توجه به قاعده آور بودن گیاه چوبک ، مصرف آن در دوران بادراری ممنوع است و خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد. از این رو مصرف این گیاه و حتی بو کردن و استنشاق آن به خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود.
موارد استفاده:
خاکستر چوبک در تهیه سود سوزآور، صنعت ساخت صابون، صنعت شیشه سازی، کاغذ سازی، رنگرزی، ساخت کاشی و سرامیک، سفالگری، پالایش نفت و عکاسی کاربرد دارد. همچنین از این گیاه به عنوان تثبیت کننده رنگ و ماده اولیه در تهیه دارو‌های شیمیایی استفاده میشود. همچنین برای به دست آوردن کلیاب، علوفه دام و تولید زغال استفاده می شود.
نقاط رشد و پراکنش:
گیاه چوبک از گیاهان بومی مناطق مرکزی و بیابانی ایران است.
منابع:
سایت بیتوته (www.beytoote.com)
سایت راسخون (https://rasekhoon.net/)
سایت پسته رفسنجان (https://pesterafsanjan.com/)
نامهای دیگر: اوزیها میگویند گل گاری، گراشی ها میگویند گنار ؛ لاری ها میگویند گل گهرو و خنجی ها کنگر و اسامی دیگری بنا به شهر و ولایت و روستاهای منطقه و خارج از منطقه هست ؛ نام هایی مثل خار مریم گرفته تا خارپنیر و گل گوهری و ده ها نام دیگر.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی از خانواده کاسنی، پوشیده از کرک های سفید رنگ و دارای ساقه کم و بیش بال دار با کناره خاردار است. بوته گلگاری تا ۱۰۰ سانت و ۱۲۰ سانتی متر بلند میشود؛ ساقه آن توخالی و پر از کرک خاردار است .این بوته گلهای زیادی میکند که تا ۲۰ یا ۳۰ عدد نیز مشاهده شده است. گلهای ان از بنفش روشن تا بنفش تیره است؛ دانه ها و قسمت گوشتی ان برنگ سبز روشن است که از ان ترشی درست میکنند و بصورت خام هم خورده میشود . حالت گلها دو نمونه است ؛ اوزیها انرا دخترانه و پسرانه میخوانند .گلی که در وسط ان کمتر رشد کرده دختر و گلی که همه سطح ان یک اندازه است پسر می نامند.
البته نباید گلگاری را با گل خار مریم اشتباه گرفت در بعضی جاها دیده شده گل گاری را همان گل خار مریم نوشته اند در صورتی که درست نیست. نام علمی خار مریم Silybum marianum است و در ایران آن را بنام مارتیغال هم می شناسند. گل خار مریم با خود گلگاری که با نام علمی Onopordon leptolepis می شناسیم شباهت های زیادی دارد؛ مانند گل بنفشی که دور آن را خار گرفته یا شکل بوته ای آن که شبیه گل خار مریم است اما خود گلگاری نیست. گلهای خار مریم بنفش تیره است و خارهای دور آن پهن تر و مثل برگ می مانند.
تنها در مورد گونه acanthium به استفاده خوراکی مغز ساقه و دارا بودن برخی خواص در کتاب گیاهان دارویی دکتر مظفریان اشاره شده است.
خواص گلگاری
درباره خاصیت و فواید گلگاری هر چه جستجو کردیم کمتر یافتیم و تحقیقات زیادی در باره آن نشده است هر چند در بعضی از نوشته ها که در باره گل خار مریم ذکر شده این تشابهات به خواص گلگاری هم سرایت داده اند. حتی به دلیل شباهت با گیاه خار مریم توسط گروهی برداشت و عرقگیری شده و به فروش می رسد. در صورتی که هنوز خواصی برای آن ثبت نشده است. اما آنچه در طب سنتی و تحقیقات محلی به دست آمد این بود که افراد بر اساس تجربیات خود یا گفته های افراد قدیمی و محلی بر این باور هستند که گلگاری برای سم زدایی از کبد و کیسه صفرا مفید است و عرق آن طبعی خنک دارد و خوشه های خشک شده بنفش آن را می جوشانند و آن نیز طبعی خنک دارد اما دانه های آن گرم است.
جدا از این در نوشته های اینجا و آنجا که دلالت علمی بر آن مشهود نیست گلگاری را ضد سرطان ؛ ضد یرقان و برای پایین اوردن فشار خون و کلسترول نیز مفید ارزیابی کرده اند و معتقد هستند که وجود سیلی مارین در دانه های گیاه که خاصیتی انتی اکسیدانی و ضد التهابی دارد اثر بخشی انرا در درمان بعضی از بیماریها مفید واقع شده است . این ادعا ها تا زمانی که تحقیقات علمی بر روی ان صورت نگرفته باشد و مورد تایید پزشکان و داروشناس ها قرار نگرفته باشد چندان اعتماد برانگیز نیست با همه اینها نمی شود از تجربه سالیان درازی که مردم منطقه در استفاده از گل گاری داشته اند نادیده گرفت .
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه در حاشیه زمینهای رها شده یا زراعی یا حاشیه جاده ها می روید.
در جهان: در کشور روسیه در ازبکستان در تاجیکستان و کشورهای اسیای میانه در افغانستان در لیبی و الجزایر و… چند کشور دیگر این گیاه می روید.
در ایران: در نواحی مختلف خراسان، کرج، ری، اطراف تهران، نواحی غربی ایران، بلوچستان و مسجد سلیمان می روید.
به طور کلی تمرکز رویش گلگاری در ناحیه رویشی ایرانی – تورانی است که قسمت اعظم فلات مركزي ايران را در برگرفته ؛ اين ناحيه بر اساس شرايط توپوگرافي و ارتفاع به دو منطقه كوهستاني با آب و هواي سرد و منطقه جلگه‌اي با آب و هواي بياباني و گرم و خشك تقسيم مي‌شود.برای همین است که گلگاری هم در مناطقی چون اوز و لارستان خشک و گرم تا کوار و مرودشت و ارسنجان تا نزدیک قله های دماوند یافت می شود.
منابع:
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
صفحه اینستاگرامی ramiar_majidi
سایت اوزامروز (http://awazemrooz.ir/)
* جهت کسب اطلاعات بیشتر و علمی تر پیشنهاد می شود مقاله موجود در قسمت "منابع علمی - برداشت گیاهان دارویی در اقلیمهای سرد، بارانی و گرم و خشک" مطالعه شود.
خصوصیات گیاهشناسی:
خارخاسک گیاهی است علفی، یک ساله، دارای ساقه‌های خوابیده با انشعابات گسترده بر سطح خاک و پوشیده از تار که برگ و ساقه‌های جوان آن را تارهای ظریف ابریشمی می‌پوشاند. برگهای آن متقابل غالباً نامساوی و مرکب از برگچه‌های کوچک و ریزی است که به تعداد ۶ -۳ زوج در طرفین دمبرگ اصلی جای دارند. گلها زرد کوچک و منفرد هستند. میوه آن شیزوکارپ ناشکوفا که در موقع رسیدن قسمت‌های پنجگانه آن از هم جدا و پراکنده می‌شوند. هر یک از این قسمت‌های پنجگانه در سطح بیرونی خاردار است.رنگ میوه‌های آن سبز مایل به زرد، بدون بو و با طعم مشخص است.میوه‌های این گیاه را در اواخر تابستان و اوایل پاییز جمع‌آوری میکنند.
اندامهای مورد استفاده:
میوه، دانه، برگ، ریشه و گاهی کلیه اعضای گیاه است ولی بیش از همه میوه آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ترکیبات شیمیایی:
رزین، تاش، روغن ثابت، آلکالوئید، پلی فنل‌ها و مواد معدنی شامل کلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، گوگرد، ازت و کلر است. پنج نوع ماده گلیکوزیدی نیز دارد که همه آنها دارای گلوکز است و علاوه بر گلوکز قندهای رامنوز، آرابینوز را هم شامل میشود.
خواص دارویی و درمانی:
- خارخاسک به عنوان مدر، دفع‌کننده سنگ‌های مجاری ادراری و تقویت‌کننده قوای جنسی به کار می‌رود.
-در طب سنتی از آن به عنوان درمان‌کننده عفونت و التهاب لثه استفاده می‌شده است.
فرآورده‌های موجود در بازار:
قطره پروستاتان، قطره سنکل و قطره آفرودیت
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه پراکندگی وسیعی در نواحی مختلف کره زمین دارد. به طوری که می‌توان آن را در غالب نواحی دنیا مشاهده کرد.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
خارشتر درختچه ای بیابانی و چند ساله است که از یک سیستم ریزوم عظیم سرچشمه می گیرد که ممکن است در زیر زمین بیش از ۶ فوت مساحت داشته باشد.
خارشتر گیاهی است از خانواده بقولات که سازگاری خوبی با شرایط آب و هوایی مناطق خشک دارد. به دلیل پروتئین قابل هضم بالا، همچنین امکان بهره برداری ترنجبین از ساقه های آن و سازگاری با شرایط سخت زیست محیطی به عنوان یکی از گونه های مهم مرتعی و دارویی محسوب میشود. تکثیر این گونه در طبیعت توسط بذر و ریزوم انجام میشود، ولی بذر آن برای جوانه زنی دارای مشکل است.
خصوصیات گیاهشناسی:
در روی سطح زمین گیاهی بسیار شاخه ای بوده و حدوداً به ۴ پا می رسد. ارتفاع این گیاه به ۲۰ تا ۱۲۰ سانتی متر می رسد. خارشتر دارای طنابک های طویل در طول شاخه ها است. گلهای این درختچه به رنگ صورتی تیره و صورتی روشن است، برگ های این درختچه بیضی شکل به طول ۱۰ تا ۱۵ و عرض ۳ تا ۵ میلی متر هستند. میوه های گیاه به رنگ قهوه ای مایل به قرمز و در غلافی کوچک شبیه به حبوبات هستند.
خواص داروی و درمانی:
- ضد تب
- ادرار آور
- ملین
- اثرات آفرودزیازیک
مناطق رشد و پراکنش:
منشاء رشد آن عمدتاً به منطقه ی مدیترانه بر می گردد. بعدها در استرالیا، آسیا، جنوب آفریقا و غرب ایالات متحده معرفی و شناخته شد.
منابع:
سایت کااچ پرو (https://khpro.org/khpro-magazine/)
سایت مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور (https://ijrfpbgr.areeo.ac.ir)
نام های دیگر: لاله داغدار، لاله خودروی، شقایق سرخ، خشخاش منثور، خشخاش بری
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه شقایق تیره خشخاش گیاهی علفی، زیبا و به ارتفاع ۲۵ تا ۹۰ سانتی متر است. برگ آن شبیه به برگ زنبق و از سه چهار عدد تا نه می باشد. برگ های آن پوشیده از کرک و دارای پهنگی منقسم به تقسیمات عمیق دندانه دار و یا قطعات نسبتا جدا از یک دیگر، مخصوصا در قسمت انتهایی ساقه است. گل آن مانند شقایق و بزرگتر از آن، بیخ آن مانند پیاز به قدر فندقی و طولانی در چند پرده، پرده درونی آن شبیه به ابریشم مطبوخ و بسیار نرم، پرده بیرونی آن سیاه، مغز آن سفید و شیرین، ساق آن به قدر چهار انگشت است.
ترکیبات شیمیایی:
گل شقایق دارای الكالوئیدی به نام رادین (rhoeadine) است. این الكالوئيد در کاسبرگ ها و هم چنین در تخمدان گل شقایق به مقدار زیادتر وجود دارد. به علاوه مواد دیگری در گل شقایق نظير اسيدرادیک (ac. rhoeadique)، اسید پاپاوریک (ac. papaveriquo)، دو ماده رنگی، اسید مکونیک، موسیلاژ، صمغ، قند و غیره یافت می شود. رادین Rheadine) Rhocadine)، الكالوئیدی به فرمول C۲۱H۲۱NO۶ و به وزن ملکولی ۳۸۳.۳۹ است و از کپسول های شقایق استخراج گردیده است. سنتز کامل آن (سنتر توتال) توسط Klotzer و همکارانش عملی شده است.
رآدین در اتانول به حالت متبلور به دست می آید. نقطه ذوب آن، گرمای ۲۵۲ – ۲۵۴ درجه است. به مقدار بسیار کم در استات اتیل و کلرور متیلن حل می شود ولی در آب، الكل، کلروفرم، بنزن و اتر غیر محلول است. اسید رادیک (Acide Rhoeadique)، به صورت گرد سفید رنگ و آمرف است. در آب و الكل حل می شود. به محلول های آبی آن اگر قلیائیات افزوده شود، رنگ بنفش ولی اگر پرکلرور آهن اضافه شود، رنگ سیاه حاصل می گردد.
اسیدهای رقیق، دم کرده آن را در حرارت به رنگ قرمز در می آورند. در حالی که همین دم کرده در مجاور قلیائیات، رنگ قهوه ای و تحت اثر اسید سولفوریک غلیظ، رنگ سبز حاصل می کند.
خواص دارویی و درمانی:
طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت گل شقایق خیلی سرد و خشک است.
- شادی بخش و سکرآور و خواب آور و اشتها آور و هاضم و محرک و سرخ کننده چهره است.
- دیوسکورید، جوشانده کپسول آن را در نوشیدنی، جهت رفع بی خوابی توصیه نموده است.
- برای دانه تیره خشخاش اثر ملین ملایم و برای گل های آن، اثر نرم کننده در التهاب و اورام قائل بوده است.
- در زمان Matthiol (سال ۱۵۵۴ میلادی)، مصرف پوسیون حاصل از گرد گلبرگ های شقایق برای درمان ذات الجنب معمول بوده و اطبا، شیره تازه حاصل از گلبرگ های خیس خورده در آب را برای درمان بیماری فوق موثرتر می دانسته اند.
- گل شقایق، اثر آرام بخش و نرم کننده، معرق و خلط آور دارد.
- گل شقایق در مداوای برونشیت، نزله های ششی، آنژین ها، سرفه های مقاوم، سیاه سرفه و آسم داروی مناسبی شناخته شده است. مصرف آن در تب های دانه ای و به عنوان مسکن در بیماری های سینه و هم چنین به عنوان معرق در ذات الجنب اثرات مفید ظاهر میکند.
- گلبرگ شقایق چون از طرفی به خلاف خشخاش، فاقد مرفین است و مضار آن را ندارد از طرفی دیگر دارای بعضی از اثرات درمانی خشخاش ولی به نحو ضعیف تر است، از این جهت قرون قبل آن را جانشین تریاک، در بیماری های اطفال می دانسته اند.
- پزشکان قرون قبل مانند Bulduc در سال ۱۷۱۲، شیره کپسول شقایق را به مقدار ۰.۱۰ تا ۰.۲۰ گرم، به جای تریاک در بیماری ها به کار می برده اند به علاوه از تجارب خود به این نتیجه رسیده بودند که جوشانده ۱۲ کپسول شقایق، اثری مشابه یک کپسول خشخاش ولی به نحو ضعیف تر در مداوای بعضی از بیماری ها دارد. از این جهت مصرف آن در رفع بی خوابی اطفال و اشخاص مسن و همچنین کسانی که در مقابل مصرف تریاک حساسیت دارند و یا مواد مخدر در آن ها کیفیت آنافیلاکسی (anaphylaxie) ایجاد می نماید، همواره مورد قبول و تایید دانشمندان مختلف بوده است.
- برای گلبرگ های شقایق ، مصارف دیگری نیز توسط پزشکان و دانشمندان مختلف با توجه به صفاتی که این گیاه دارد، ذکر گردیده است چنان که Celse، مصرف حب آن را که از جوشاندن گیاه کامل در نوشیدنی و تغلیظ آن، به دست آمده باشد در رفع درد گوش و جلوگیری از دیسانتری های ساده موثر می دانسته است.
نقاط رشد و پراکنش:
در مزارع، اماکن سایه دار، دشت ها، نواحی کم درخت جنگل ها و دامنه های کم ارتفاع کوهستانی می روید. پراکندگی آن به صورتی است که در غالب نواحی کره زمین یافت می شود.
گرگان: گنبد قابوس. گیلان: لاهیجان، رودبار، آذربایجان: دشت مرغان، تبریز، بختیاری، خوزستان: بین شوش و دهلوران، بین هفت تپه و اهواز،چهار محال و بختیاری، کرمان: بم در ارتفاعات ۹۰۰ متری. باید توجه داشت که به گل شقایق، گلبرگ های چند نوع Papaver زیر که بعضی از آن ها ظاهری کاملا شبیه به آن دارند، افزوده نگردد.
منابع:
سایت پیک شفا (www.peykshafa.ir)
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
نامهای دیگر: آیلان، درخت بهشتی، “اروج” ، “شجره الله”، “شجره الاسماء “و در گویش گیلکی به آن کول (کهل kol) دار می گویند.(کول دار، کئول دار، کهل دار)
درخت عرعر درختی زیباست، که جزء خانواده سیما روباسه می باشد. بومی مناطقی از چین و تایوان است. نام چینی آن (Ailanto) مفهوم آسمانی دارد.
خصوصیات گیاهشناسی:
درختی است دو پایه و خزان کننده و از خانواده Simaroubaceae که دارای برگ های پهنی است که دندانه دار و به رنگ سبز می باشد. از درخت عرعر بیشتر در فضای سبز شهری استفاده می شود، چرا که در برابر آلودگی های صنعتی مقاوم است. البته از جهتی دیگر درخت عرعر برای داخل شهر چندان مناسب نیست چرا که با رشد سریعی که دارد شاخه‌های آن به خیابان کشیده میشود و مانع رفت و آمد وسایل نقلیه شهری و همچنین ایجاد مزاحمت و اختلال در سیستم برق رسانی می شود.
میوه درخت عرعر بال دار می باشد که پس از رسیدن به رنگ قرمز در می آید. این درخت زیبا ریشه های خزنده ی زیادی دارد. خواص دارویی و درمانی نیز دارد.
گونه ای درخت است که رشد سریعی دارد. ریشه های آن به سرعت پراکنده می شوند، در شرایط مناسب تند و بوته وار می روید. جوانه‌های خرم و پربرگ از ریشه های پراکنده سر می زنند و تا دو - سه متر می رسند و منطقه نمناک را یکساله می پوشانند. درختان چنین جنگلی پس از بیست تا بیست و پنج سال به ارتفاع حدود سی متر می رسند.
جوانه ها صاف و قهوه ای و میانشان به نسبت پوک است. پوست تنه نوع ایرانی در بلوغ و پیری رفته رفته به سفیدی می گراید. تاج درخت چتری ناآراسته است. برگچه های بیضی شکل، صاف و براق بر دمبرگ سی تا نود سانتی روبروی هم ریسه شده و برگ پَروَش بزرگی فراورده اند. عرعر ایرانی حدود فروردین جوانه می زند و برگ های سرخ فام سربر می آورند.
برگریزانش دیرگاه پاییز روی می دهد و برگ ها نخست به زردی می گرایند.
خواص دارویی و درمانی:
- مؤثر جهت دفع كرم كدو
- مؤثر جهت درمان اسهال
- جهت زخم های انگلی پا كه توأم با خارش مي‌باشند با جوشانده برگ های اين درخت پاها را می شويند.
- محلول جوشانده درخت عرعر يك حشره كش قوی می باشد.
- مؤثر در درمان ورم پروستات
- رفع سوء هاضمه و ناراحتی های گوارشی و روده ای و درمان احتلام
- به خاطر مدر بودن آن جهت ورم مثانه و سنگ‌هاي ادراري مورد استفاده قرار می گيرد.
- مؤثر جهت درمان عادت ماهانه دردناك
- جهت بيماري نقرس و رماتيسم نيز مفيد می باشد.
- جهت سنگ صفراوی از دمكرده ريشه اين گياه می توان استفاده كرد.
مضرات:
- ریشه قوی و سریع الرشد این درخت با قدرت نفوذ زیادی که دارد ممکن است به دیوارها ،لوله های آب ،سیستم فاضلاب، جاده و ریل راه آهن آسیب بزند.
- این درخت به صورت رقیبی جدی و تهدیدی برای گونه های بومی و محصولات زراعی می باشد و موادی از خود ترشح می کند که رشد گیاهان و درختان مجاور را به نفع خود مختل میکند و دارای نوعی ویژگی دگرآسیبی و آللوپاتیک است.
- گرده و مواد شیمیایی آن ممکن است باعث ایجاد آلرژی کنند و در موارد خاص باعث مسمومیت و مرگ افراد شود.
نقاط رشد و پراکنش:
درختی است مناسب برای جنگل کاری حاشیه شهرها در خاک های خشک و سنگلاخی که برای جلوگیری از فرسایش خاک در مناطق سیلابی می‌توان از این درخت استفاده کرد.
این درخت بومی چین ، جنوب کره و ژاپن است اما امروزه تقریباً در همه قاره ها با آب و هوای گرم و معتدل یافت می شود و در ایران نیز رویش خوبی دارد.
* برای آشنایی بیشتر با کاشت و تکثیر درخت عرعر و آسیبهای آن، مقاله موجود در قسمت دانش و فناوری - همین فعالیت اقتصادی مطالعه شود.
منابع:
سایت بیتوته (www.beytoote.com)
سایت http://iraniantree.com/
دِرمَنه (یوشان، ترخ) جنسی از گیاهان شامل ۲۰۰ تا ۴۰۰ گونه گیاه از تیره کاسنیان هستند.ارتفاع این بوته بین ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر ، دارای انشعابات متعدد و متراکم که شکل کپه ای را به بوته می بخشد. تمام اندامهای هوایی این گیاه اعم از ساقه ، برگها ، گل ، میوه و بذر دارای عطری بسیار تند و نافذ می باشد. این گیاه در خطوط همباران ۱۰۰ میلیمتر به بالا به راحتی استقرار می یابد.
درمنه، گیاهی است بوته‌ای و خودرو از خانواده کاسنی‌ها که دارای برگ و گلی معطر و خاصیت دارویی است.شکل بوته‌ای و اعضای چوبی که قاعده ساقه‌های آنها سخت و چوبی، محصور در برگهای کوچک پوشیده از کرک سفید می‌باشد. بلندی آن یک وجب تا یک یا یک اونیم متر در گونه‌های مختلف متفاوت است؛ بعضی گونه‌ها روی زمین گستره و بعضی افراشته‌اند. معمولاً گلهای آن خوشبو و طعم آن تلخ می‌باشد. این گیاه هم در نواحی کوهستانی و هم در صحرا می روید.
منابع:
سایت ویکی پدیا
پایگاه اطلاع رسانی گل و گیاه،باغبانی و فضای سبز (http://nargil.ir/Article.aspx?Id=۴۰۹&cid=۳۸۱۷)