سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
لاله واژگون با نامهای محلی گل بگریو (گل گریان)، اشک مریم،گل اشک و گل عاشق یکی از مهمترین جنس‌های موجود در خانواده سوسنیان (Liliaceae) به‌شمار می‌آید. گیاهی پیاز دار با گلهای نارنجی تا قرمز و ساقه گل‌دهنده به ارتفاع ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر می‌باشد.
لاله واژگون با اینکه نسبت به طیف متنوعی از شرایط آب و هوایی سازگاری یافته‌است. اما اقلیم سرد و مرطوب با زمستان‌های طولانی را ترجیح می‌دهد. این گل سازگاری زیادی با دامنه‌های سنگلاخی و صخره‌ای دارد. گلدهی در خاک مرطوب و غنی افزایش می‌یابد.
زمان رویش برگها از اوایل اسفند تا اواسط فروردین، زمان گلدهی از اوایل فروردین تا اواخر آن، زمان رسیدن بذر از اواسط فروردین تا اواخر اردیبهشت و زمان پژمردگی گیاه از اوایل خرداد تا اواخر آن است.
خواص دارویی و درمانی:
از این گیاه در طب سنتی بسیار استفاده می شود و ریشه این گیاه به صورت غده ای متورم است و دارای مقدار زیادی نشاسته و موادی موسوم به ایمپریسین و فرتیسین که این مواد مسکن درد هستند . پیاز این گیاه به شدت سمی است و در طب استان کهگیلویه و بویراحمد به صورت ضماد مورد استفاده قرار می گیرد.
محل رشد و پراکنش:
رویشگاه این گیاه در ایران منطقه‌ای در حوزه شهرستان کوهرنگ و در ارتفاعات بین ۲۵۰۰ تا ۲۸۰۰ در دامنه‌های کوه میلی در جنوب رشته زردکوه واقع شده است. علاوه بر آن رویشگاه‌های این گونه بخش‌های بسیار محدودی در زاگرس کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، اشتران‌کوه لرستان، فارس، کوههای بختیاری، یاسوج، قصرشیرین، آذربایجان و الوند را شامل می‌شود.
منابع:
سایت باغ گیاهشناسی ملی ایران (https://nbgi.rifr-ac.ir/)
سایت اسپیلت البرز (https://spilet.com/)
سایت صدا و سیمای مرکز کهکیلویه و بویر احمد (http://yasouj.irib.ir/)
لرگ در رودبار با نام كوچى و كوج ، آستارا موتالى و در سیاهكلبه نام كوهول قابل شناسایی است و در گویش‌های مختلف با نامهای لَرک، لارک، موتال، متول، مولول، کُهُل، کُهال، سیاه کهل، قره قوز، یالان قوز و قزقره خوانده می‌شود.
خصوصیات گیاهشناسی:
لرگ، درختی زینتی می باشد از خانواده juglandaceae (گردو) به ارتفاع ۳۰ متر و با تنه‌ای ضخیم و استوانه‌ای (درختان کاشته شده اغلب دارای چندین تنه هستند) و تاجی تخم‌مرغی شکل و پهن می‌باشد. پوست درختان جوان خاکستری – سیاه است که بعدها تقریبا به رنگ سیاه و دارای شیارهای عمودی یا مشبک می‌شود. شاخه‌های جوان و یکساله راست و قهوه‌ای با منافذی مستطیلی شکل می‌باشند. در برشی طولی مغز ساقه‌ی درخت لرگ دارای تقسیمات مشخصی است. در اروپا از سال ۱۷۸۲ کاشته شده است. تنوع درون گونه‌ای آن کم و فقط تعداد کمی واریته کاشته شده از لرگ مانند cv. Albomaculata دارای برگ هایی با خالهای سفید وجود دارد.
برگهای خزان‌کننده‌ی لرگ متناوب، مرکب تک‌شانه‌ای با ۶۰- ۵۰ سانتی‌متر طول می‌باشد و از ۱۱ تا ۲۷، اما عموما ۱۹ برگچه بیضی‌شکل نوک‌دار با حاشیه مضرس تشکیل شده است. برگها در سطح رو صاف و بدون کرک و سبز تیره و در سطح زیرین سبز مات روشن و در محل رگبرگ‌ها کرکدار می‌باشند. گل ها روی یک درخت و از فروردین تا اردیبهشت ظاهر می‌شوند. آنها تک‌جنس و شاتون‌های جداگانه‌ای را تشکیل می‌دهند. گلهای نر درخت لرگ بر روی شاخه‌های سال قبل ظاهر می‌شوند و گل های ماده بر روی شاخه‌های همین سال و روی محور برگ ها تشکیل می‌گردند. با رسیدن میوه شاتون‌های ماده طویل و رشته‌مانند شده و بعضی وقت‌ها به طول ۴۵ سانتی‌متر می‌رسند.
میوه‌ها فندقه‌های نوک‌داری به قطر حدود ۱ سانتی‌متر می‌باشند که دارای بالهای پهن و عملا دایره‌ای و گوش‌مانند هستند. (بالهای گونه مشابه P. Stenoptera DC. مستطیلی شکل است). محور فندقه‌ها بسیار زیباست و تا مهرماه بر روی درخت باقی می‌ماند.
خواص این گیاه:
- درخت لرگ خاصیت آنتی اکسیدانی دارد و در شمال ایران از درخت لرگ برای امراض جلدی و درمان دیابت استفاده می شود.
- برگ درخت لرگ مانند گردو دارای خاصیت دگر آسیبی( آللوپاتی) و همچنین درمانی است .
- گزارش های متفاوت در مورد این درخت حاکی از آن است که این گیاه با ارزش می تواند در جلوگیری از پیشرفت برخی از سرطان ها موثر باشد همچنین خاصیت آنتی اکسیدانی این گیاه ثابت شده است.
- برگ های درخت لرگ در درمان بیماری های جلدی و طاسی سر موثر است و همچنین تومورهاى سرطانى را كوچك كرده و از پیشرفت آن مخصوصا سرطان حنجره جلوگیرى مى كند.
- گیاه لرگ در درمان امراض قارچی پوست نیز مؤثر است و اثر بسیاری خوبی برروی سوختگی و التهاب دارد و همچنین دم كرده برگ این گیاه درمان دیابت موثر بوده ولى بدون تجویز پزشك نباید استفاده شود.
نقاط رشد و پراکنش:
لرگ بومی مناطقی از قفقاز و بخش‌های مجاور آن از جمله کشورهای ارمنستان ، آذربایجان، گرجستان ، ایران،روسیه ، اکراین و ترکیه می‌باشد.
درخت لرگ يكي از درختان زيباي سواحل خزر می باشد که طالب نواحي مرطوب و ساحلي درياي خزر است و از آستارا تا مينودشت در كليه جنگل هاي جلگه اي بطور خودرو رشد می کند در جنگل هاى مازندران و گیلان قامت این درخت به بیست متر نیز مى رسد.
منابع:
سایت اگرونیک (www.agronic.ir)
سایت نارگیل (https://nargil.ir/)
سایت مرس چوب (https://merswood.com/)
نامهای دیگر این گیاه در فارسی: لوخ، گُرز، و توتک.
این خانواده شامل یک جنس Typha با حدود ۱۵ گونه‌است.
در ایران حدود ۶ گونه از این جنس در آبهای شیرین و کم عمق در حاشیه رودخانه‌ها، تالاب‌ها، دریاچه‌ها و آبهای راکد می‌روید.
خصوصیات گیاهشناسی:
این گیاه علفی و پایا دارای برگهای پهن می‌باشد و پهنای برگ آن ۲ تا ۴ سانتی‌متر است. لویی گیاهی است چندساله با ساقه‌های زیرزمینی و میوه‌های استوانه‌ای مخمل‌مانند به رنگ قهوه‌ای و خرمایی. بومی مرداب‌ها، برکه‌ها و باتلاق‌های معتدل و آبهای شیرین است و با ویژگی برگ ریزان پاییزی. ارتفاع آن به یک تا دو متر و البته در مناطقی از قبیل کالیفرنیا، تکزاس، مکزیک و آرژانتین، ارتفاعش به ۵ متر نیز می‌رسد.
لوئی گیاهی آبزی است با ریزوم ضخیم افقی که برگهای تسمه‌ای از انتهای ریزوم خارج می‌شود. در تالاب پریشان گیاه لوئی برای پرندگان و سایر حیوانات پوشش خوبی به‌شمار می‌رود.
دارای ساقه‌ای بلند و عمودی است که انتهای آن به دو شاتون متراکم استوانه‌ای شکل که در حقیقت گلهای آن هستند و یکی روی دیگری قرار دارد، ختم می‌شوند. دارای دو نوع نر و ماده می‌باشند. گل های نر به شکل استوانه ای و در بالا قرار دارند و استوانه پایینی گل های ماده آن هستند. پس از دوران گلدهی، گلهای نر فرو ریخته و می‌افتند و تنها یک محور برهنه نازک از آن باقی می‌ماند، اما گلهای ماده رشد کرده و ضخیم می‌شوند و در وقت رسیدن میوه‌ها به شکل یک چماق یا گرز استوانه‌ای در می‌آید و به همین علت آن را گرز می‌نامند. این گرز لوله‌ای پس از مدتی از هم می‌پاشد و شبیه قاصدک به هوا می‌پرد.
در میوه های آن دانه های خیلی ریزی وجود دارد به قطر حدود یک میلی متر و دانه‌های آن را کرک‌های پنبه‌ای پوشانیده که شبیه پنبه می‌باشند و باعث می‌شود که دانه پس از رها شدن در زمستان و حتی تا اوایل فروردین به همراه باد به آسانی به اطراف پراکنده شود. برگهای آن باریک و دراز است که از قاعده ساقه خارج و به‌طور عمودی تا راس ساقه بالا می‌رود. قسمت زیرین گیاه را ساقه زیرزمینی ضخیمی تشکیل می‌دهد که به‌طور افقی قرار گرفته و ریشک‌های گیاه به آن متصل و در خاک فرورفته‌اند.
ترکیبات شیمیایی لوئی
از نظر ترکیبات شیمیایی در پولن وجود مواد ایزورامنوز و پنتاکوزان و سیتوسترول تایید شده است.
خواص دارویی و درمانی:
گردهٔ این گیاه دارای خواص بسیاری است که عبارتنداز:
- گرده نر گل گیاه قبل از بو دادن مدر است.
- برای معالجه و تسکین دردهای پشت و کمر، ناراحتی‌های بر مجاری ادرار، درد قاعدگی‌های دردناک و همچنین در موارد قطع عادت ماهیانه بدون دلیل خاص تجویز می‌شود.
- قابض، قاطع خون‌ریزی و التیام دهنده زخم است.
- تب بر می‌باشد.
- ترشحات مفرط پس از زایمان را خشک می‌کند.
- ساقه زیرزمینی ضخیم پر از فکول گیاه تونیک، مدر، مبرد و خنک کننده است و برای افزایش ترشح شیر مفید می‌باشد.
- التهاب و ورم پستان را برطرف می‌کند.
- اسهال خونی را قطع می‌کند.
- از تارهای پنبه ای اطراف دانه گیاه برای التیام زخم استفاده می شود.
سایر کاربردها:
از برگهای آن در حصیربافی، سبدبافی و ملات‌ها استفاده می‌شود.
نقاط رشد و پراکنش:
انتشار جغرافیایی آن شامل مناطق استوایی و معتدله است.
لوئی گیاهی است که در مرداب‌ها و نیزارها و کنار نهرها، به‌طور پراکنده و به همراه گیاه نی می‌روید.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت عطارک (https://attarak.com/)
نامهای دیگر: لوئی برگ باریک
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهیست چند ساله. ساقه افقی زیر زمینی، رونده که به ارتفاع ۱۵۰-۳۰۰ سانتی متر می رسد. دارای برگ های بلند، باریک و سبز مایل به خاکستری است. سر بذرها برجسته، قهوه ای و شبیه سیخ بخاری است.
زمان گلدهی: مرداد ماه.
خواص دارویی و درمانی:
- این گیاه برای درمان اسهال مفید است.
- قابض ، مدر است.
- در درمان عفونتهای گوش و التهاب و ورم پستان مؤثر است.
- برای تسکین درد مفید است و مسکن درد قاعدگی می باشد.
- تب بر و خنک کنندهء بدن بیماریهای مقاربتی است.
- برای افزایش شیردر زنان شیرده مورد استفاده قرار می گیرد.
نقاط رشد و پراکنش:
سواحل، خندق ها، سایت های حفاری. آب های عمیق. لوئی جنوبی در آب کم رشد می کند و هرگز بر روی زمین خشک گسترش نمی یابد. کناردریاچهء کم نمک یا آب شور یافت می شود.
منابع:
سایت آی دارو (https://idaroo.net/)
سایت ایران نهال (https://iranahal.com/)
گیاهیست خودرو و چندساله از خانواده Typhaceae که به ارتفاع ۱۰۰سانتی متر رشد می کند. دارای برگهای علفی سبز تیره بوده و سر بذرها بیضوی تا گرد و قهوه ای تیره است. برای تکثیر آن می توان با تقسیم گیاهان مستقر شده در اوایل بهار اقدام کرد.
این گیاه در محیطهایی با آفتاب کامل رشد می کند و خاک مطلوب آن سبک (شنی)، متوسط (لوم)، سنگین می باشد و در خاک ضعیف و خاک رسی سنگین رشد نمی کند. همچنین نمی تواند خاکهای اسیدی قوی و قلیایی قوی را تحمل کند. در برابر خشکی و شوری خاک نیز مقاومتی ندارد.
این گیاه در خاک تر (باتلاقی) رشد می کند و به زهکشی نیاز ندارد.نوع گلهای آن یک پایه است و به وسیله باد گرده افشانی می کند. بذر، روغن، ریشه و گرده آن مصرف خوراکی دارد.
خواص درمانی و دارویی:
- بندآورنده خون
- ضد انعقاد
- قاعده آور
- مدر، ادرارآور
منابع:
شبکه گیاهی ایران (www.netplant.ir)
سایت ایران نهال (https://iranahal.com/)
خصوصیات گیاهشناسی:
مارزبان گیاهی به ارتفاع ۱۰-۱۵ سانتی متر و دارای ریزوم کوچک و یک برگ عقیم (ندرتاً دو برگ) به طول ۱۵ تا ۲۳ سانتی متر از گروه نهانزادان آونددار است. به علاوه یک برگ حامل هاگدان ها، به طول ۵-۱۰ سانتی متر دارد.
اندامهای مورد استفاده:
کلیه قسمت های گیاه، اثر التیام دهنده دارد.
خواص دارویی و درمانی:
- جوشانده مارزبان دارای مواد لعابی و اثر قابض است از این جهت در بعضی نواحی، برای رفع آنژین مورد استفاده قرار می گیرد.
- برای برگ های آن، اثر مقوی و بند آورنده خون قائل هستند و له شده آن بر روی زخم ها و جراحات، به منظور فوق اثر داده می شود.
- جوشانده ریزوم آن نیز در بعضی نواحی به صورت لوسیون، برای درمان جوش و دانه های جلدی در استعمال خارج به کار می رود.
نقاط رشد و پراکنش:
در جهان: در نواحی مختلف اروپا و آسیا از جمله ایران، آفریقا، آمریکا، مجمع الجزایر، ژاپن و استراليا می روید.
در ایران: در نواحی شمالی ایران، سواحل دریای خزر، گیلان: اطراف رشت، گرگان: بندرگز، مازندران.
منبع:
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
نامهای دیگر: ماستوک ژاپنی، هویج تیغی، ماستونک
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهیست یکساله از خانواده Umbelliferae که ارتفاع آن به ۱ متر می رشد. این گیاه در محیطهای نیمه سایه و آفتاب کامل و همچنین خاکهای سبک (شنی)، متوسط (لوم)، سنگین رشد می کند. ماستونک برای رشد به خاکی با زهکشی خوب نیاز دارد. نوع گل های آن نر و ماده است و به وسیله حشرات گرده افشانی می کند.
اندامهای مورد استفاده:
ریشه و برگ آن استفاده خوراکی و میوه آن مصرف دارویی دارد.
خواص دارویی و درمانی:
- خلط آور
- مقوی، تونیک
نقاط رشد و پراکنش:
استان گلستان: پارک ملی گلستان
منابع:
سایت شبکه گیاهی ایران (www.netplant.ir)
خصوصیات گیاهشناسی:
گياهى يک‌ساله يا دوساله، بالارونده و به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقه‌ها منشعب، ظريف، پوشيده از کرک‌هاى متراکم و يا بدون کرک، گوشه‌دار يا چند ضلعى و نسبتاً نرم هستند.
برگ‌هاى شانه‌اى و شامل ۵ تا ۱۰ جفت برگچه و داراى پيچک‌هاى درشت و چند شاخه هستند که در انتهاء هر برگ وجود دارند. گوشواره‌ها کوچک و کامل، آنهائى که در بخش‌هاى بالائى گياه قرار گرفته‌اند سرنيزه‌اى و پائين‌ها نيمه پيکانى و يا نيمه پيکانى باز هستند. ريشه‌هاى اين گياه عميق، راست و داراى انشعابات جانبى فراوان است.
گل‌آذين خوشه و شامل ۳ تا ۳۰ گل به رنگ ارغوانى تا بنفش متمايل به آبى است. اندازهٔ اين گل‌ها ۱۲ تا ۲۰ ميلى‌متر بوده و بر روى دمگلى بلند مستقر شده‌اند.
ميوهٔ اين گياه نيام، به رنگ قهوه‌اى متمايل به زرد، پهن، بدون کرک، به طول ۲ تا ۴ سانتى‌متر و عرض ۵ تا ۸ ميلى‌متر است و سطح آن تعداد کمى رگه‌هاى مشبّک دارد. هر ميوه محتوى ۴ تا ۶ بذر است و بذرها به رنگ قهوه‌اى تيره تا سياه، کروى تا پهن به اندازهٔ ۳ تا ۴ ميلى‌متر هستند و ظاهرى مخملى دارند. هر گياه حدود ۲۵۰ بذر توليد مى‌کند.
موسم گلدهى اين گياه خرداد تا شهريورماه است.
ترکیبات شیمیایی:
دانه های این گیاه حاوی ترکیباتی تحت نام ویسین و ویسیانین است که در سنتز داروهای گیاهی موثر در رفع التهابات پوستی به کار می رود.
خاصیت دارویی:
اين گياه با توجه به داشتن ساقه كلفت و آبدار بسيار مورد توجه است. همچنين ساقه اين گياه بسيار شيرين و مقوي است.
نقاط رشد و پراکنش:
اين علف هرز در ايران انتشار وسيعى دارد و مى‌توان آن را به‌عنوان علف هرز در مزارع غلات، يونجه، باغ‌ها، زمين‌هاى باير و پارک‌ها مشاهده کرد. ماشک گل خوشه‌اى از مهمترين علف‌هاى هرز پهن‌برگ مزارع گندم محسوب مى‌شود. در ارتفاعات رويش دارد و رشد يكساله دارد كه از اواسط فروردين شروع مي شود.
منابع:
سایت ویستا (https://vista.ir/)
سایت پاکان بذر اصفهان (www.pakanbazr.com)
سایت طبیب خراسان (https://tabib-khorasan.ir/)
* اطلاعاتی درباره خواص این گیاه در منابع اطلاعاتی یافت نشد. در صورت داشتن اطلاعات بیشتر با شماره ۰۹۱۰۰۰۴۶۸۱۴ تماس حاصل فرمایید.
مامیران یا مامیران کبیر گیاهی دارویی از تیره خشخاش است که با نام گیاه پرستو نیز نامیده می‌شود .
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی است علفی، چندساله که تا یک متر رشد می کند. برگهای گیاه به رنگ سبز مایل به کبود می باشد که به تعدادی بخش تقسیم گردیده و هربخش آن دندانه دار هستند.گل های مامیران کبیربه رنگ زرد و به شکل چتر مجتمع می باشند و در فصل تابستان رشد می کنند. میوه مامیران باریک و دراز، به‌شکل کپسول کشیده می باشد که در هنگام رسیدن ترک می خورد و دانه ها در داخل آن شبیه کنجد مشاهده می گردند.این میوه ها کمابیش مستقیم و فاقد کرک هستند. شیره ای زرد رنگ درآن موجود است که پوست را می سوزاند و جهت از بین بردن میخچه پا مصرف می گردد. پرچم‌ها زردرنگ و دانه‌های آن سیاه‌رنگ است.
اندام دارویی مامیران:
تمام قسمت‌های این گیاه و شیره آن مصرف دارویی دارد، البته ریشه آن قوی‌تر از بقیه قسمت‌های آن است.
ترکیبات شیمیایی:
مامیران کبیر دارای آلکالوئید‌های مختلفی مانند چلیدونین، هیموچلیدونین، کلریتین، پروتوپین، آلیکری توپین، هربرین و اسپارتئین است. در مامیران کبیر همچنین نمک‌های کلسیم، منیزیوم و آلمینویم، مواد رزینی و موسیلاژ موجود است.
خواص دارویی و درمانی:
- از مامیران به‌صورت خوراکی به‌عنوان صفراآور، ضداسپاسم و مسکن (ضعیف) استفاده می‌شود.
- در طب گذشته از تمام قسمت‌های گیاه مامیران به‌ویژه شیرابه و ریشه آن در درمان ناراحتی‌های پوستی به‌ویژه برص، درد دندان و نیز به‌عنوان صفراآور استفاده می‌کردند.
- جوشانده یا دم‌کرده مامیران برای درمان سرطان معده به‌کار می‌رود.
- در معالجه آسم تأثیر مفیدی داد.
- تشنج را برطرف می‌کند.
- فشارخون را پایین می‌آورد.
- ادرارآور و ملین است.
- درمان‌کننده تصلب شرائین است.
- دردهای سرطانی را ساکت می‌کند.
- برای معالجه آنژین دپواترین از آن استفاده می‌کنند.
- برای درمان آب آوردن بدن مفید است.
- سنگ کلیه را خرد کرده و دفع می‌کند.
- برای معالجه نقرس مفید است.
- داروی خوبی برای برطرف کردن بیماریهای کبدی است.
- برای درمان زخم‌های چرکین ریشه له‌شده مامیران را مانند ضماد روی این‌گونه زخم‌ها بگذارید.
- شیره مامیران داروی موثری برای ازبین‌بردن زگیل یا میخچه است.
- درمان اختلالات قلبی و عروقی: جوشانده ریشه مامیران، تصلب شرائین و فشارخون را درمان کرده و از بروز سکته قلبی جلوگیری می‌کند.
- درمان اختلالات عصبی: جوشانده ریشه مامیران تسکین‌دهنده دردهای عصبی، خواب‌آور وآرام‌بخش است.
- درمان مشکلات پوستی: عصاره مامیران زخم‌ها، زوائد گوشتی و زگیل و دیگر مشکلات پوستی را برطرف می‌سازد.
- درمان اختلالات کلیوی: جوشانده مامیران محرک کلیه فزونی‌دهنده حجم ادرار، دفع‌کننده سموم بدن و درمان‌کننده عفونتهای کلیه، مثانه و مجاری ادرار است.
- درمان اختلالات چشمی: شست‌وشوی چشم با عرق مامیران درد، ورم و عفونتهای چشم را التیام می‌بخشد.
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه در زمین‌های بایر به‌صورت خودرو رشد می‌کند و به صورت وسیعی در اروپا و آسیای شمالی و مرکزی می‌روید. مامیران کبیر در نواحی پرچینها، روی دیوارهای کهنه و کنار ساختمان ها رشد می کند.
گیاه مامیران در ایران در گیلان، رودبار، عمارلو بین کبوتر چای و زردچین، در گرگان در بندر گز، مازندران و چند محل دیگر رشد می کند.
*برای آشنایی با نحوه پرورش این گیاه به قسمت "زراعت گیاهان دارویی در اقلیم بارانی - دانش و فناوری" مراجعه نمایید.
منابع:
سایت روستا نیوز (www.rustanews.ir)
سایت ساعدنیوز (https://saednews.com/)