سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
گیاهی است از جنس (کک کش: Pulicaria) و خانواده کاسنیان. کک‌کش معمولی خوشه‌های گل زرد طلایی دارد و در محدودۀ گیاه ـ جغرافیایی فلور ایران و نواحی مرطوب و مردابی سراسر اروپا می‌روید. در منابع لاتین، به گونه‌های پیربهار، Erigeron، هم کک‌کش اطلاق می‌شود. از جنس پیربهار چهار گونۀ علفی چندساله در ایران یافت می‌شود.
منابع:
دپارتمان پژوهشی گلخانه ملک (malekgreenhouse.ir)
سایت ویکیجو (wikijoo.ir)
کنگر خوراکی گياهى است پايا، ايستا، به ارتفاع بيست تا پنجاه سانتى‌متر که به‌طور عمده توسط بذر تکثير مى‌يابد. اين گياه پوشيده از کرک و تيغ‌هاى فراوان است و ساقهٔ آن ضخيم، ساده، کوتاه و به‌صورت ديهيم است. برگ‌هاى بدون دمبرگ آن پهن، چرمي، محکم با رگبرگ‌هاى ضخيم و برجسته و کم و بيش داراى بريدگى‌هاى عميق و خاردار هستند. برگ‌هائى که در بخش‌هاى بالائى قرار گرفته‌اند دربرگيرندهٔ گل‌آذين بوده و از آن بلندتر هستند.
- اندام‌هاى زايشى:
گل‌آذين، به‌صورت کلاپرک، بزرگ و متراکم با گل‌هاى لوله‌اى به رنگ صورتي، براکته‌هاى واقع در قاعدهٔ گل‌آذين‌هاى فرغى به رنگ ارغوانى متمايل به قهوه‌اي، چرمي، سرنيزه‌اى و محدب بوده که منتهى به خارى محکم، سخت و بلندتر از گلچه‌ها هستند. ميوهٔ آن فندقه، از نوع آکن که داراى سطحى صاف و تخم‌مرغى شکل است.
دورهٔ گلدهى اين گياه ارديبهشت و خردادماه است.
اين گياه يکي از فراوان ترين گياهان مناطق کوهستاني و استيپي ايران است. انتشار جغرافيايي تقريبا در کليه مناطق کوهستاني ايران، در دامنه هاي الوند، بين همدان و تويسرکان، همدان و کرمانشاه، کوه هاي آذربايجان، بختياري، لرستان، فارس، کردستان، خراسان و جنوب البرز بصورت خودرو به فراواني مي رويد. در کشورهاي اطراف درياي مديترانه و کشورهاي آفريقايي و آسيايي نيز وجود دارد.
قسمت خوراکي اين گياه، انتهاي دمبرگ هاي جوان آن است و در برخي منابع جوانه هاي برگ آن خوراکي است که در زير خاک روئيده و سفيد مي شوند و سبزي بازارپسندي را تشکيل مي دهند که در فصل بهار قبل از اينکه برگ هاي آن باز شود، به وسيله روستاييان جمع آوري و به بازار شهرها به بهاي مناسبي عرضه مي شود.
از تمام قسمت هاي گياه کنگر (گل، برگ، ساقه، ريشه) استفاه مي شود. غذاهاي متنوعي از آن تهيه و در تهيه ترشي هم از کنگر استفاده مي شود. از شيرابه آن در صنايع آدامس سازي استفاده مي شود. و همچنين دانه هاي آن بعد از برشته شدن به عنوان چاي مورد استفاده قرار مي گيرد. به عنوان يک سبزي در فلسطين و ساير کشورهاي عربي مورد استفاده قرار مي گيرد.
- اکولوژي و پراکنش جغرافيايي کنگر
از نظر آب و هوايي گياهي بسيار کم نياز و مقاوم به سرما و خشکي هواست. تغييرات زياد ما را تحمل مي کند. به همين دليل، پراکنش آن در آسيا و آفريقا بسيار گسترده است. گاهي فراواني آن در دامنه کوهستان هاي ايران به اندازه اي مي شود که عملا يک کنگرزار را تشکيل مي دهد، ولي بيشتر همراه با ديگر گياهان مانند انواع زولا، هويچ صحرايي و گياهان پيازي از جمله لاله، سيرها و....ديده مي شود.
کنگر، خاک هاي عميق و معدني ريزشي و لغزشي را که از خرد شدن سنگ هاي کوهستان و جا به جا شدن آن ها به دست مي آيد، مي پسندد. خاک هايي که کنگر در آن ها مي رويد، از لحاظ مواد آلي چندان غني نيستند و هوموس کمي دارند. آب اين گونه خاک ها به خوبي زه کشي طبيعي مي شود.
دامداران، کنگر را در اواخر فصل رويش جمع آوري کرده و در زمستان به تغذيه دام مي رسانند. اين گياه در فصل بهار در ابتداي رويش اوليه نيز مورد چرا قرار مي گيرد. هنگامي که گياه از حالت سبز رنگ به زردي متمايل مي شود، روستاييان اقدام به چيدن و جمع آوري اين گياه مي کنند و مدتي به صورت کپه اي بر روي زمين قرار داده و پس از خشک شدن، آن را خرد کرده و به انبار منتقل مي کنند. به دليل خارهاي تيزي که دارد، هنگام سبز بودن، بيشتر مورد چراي بز قرار مي گيرد، ولي پس از قطع گياه و از دست دادن شادابي، گوسفند و بز به راحتي از آن تغذيه مي کنند.
این گیاه همچنین در مناطق گرمسیری و در صحراهای ایران می روید.
منابع:
سایت ویستا (vista.ir)
سایت راسخون (rasekhoon.net)
نامهای دیگر: خارلته، خار کنگر، کنگر کوهی یا کنگر وحشی
خصوصیات گیاهشناسی:
این گیاه هم به صورت گیاهچه و هم به صورت گیاه کامل یافت می شود.
- گیاهچه:
لپه‌ها گرد تا تخم‌مرغى شکل، به طول پنج تا شش ميلى‌متر و داراى سطحى زبر است. اولين برگ‌هاى حقيقى تخم‌مرغى تا سرنيزه‌اى با حاشيه‌اى کنگره‌دار، سه گوش و داراى خارهاى تيز هستند.
-گیاه کامل:
کنگر هرز با نام های دیگر کنگر باغی - خارلته - کنگر صحرائی - کنگر وحشی گياهى است چندساله، ايستا و به ارتفاع ۶۰ تا ۱۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر، ساقه‌های خزندهٔ زيرزمينى و جوانه‌هاى موجود بر روى ريشه‌هاى افقى تکثير مى‌يابند. ساقه اين گياه توخالي، بدون کرک يا کرک‌دار و در بخش‌هاى بالائى منشعب است. برگ‌ها ساقه‌آغوش، مستطيلى شکل و يا سرنيزه‌اي، موج‌دار، به طول ده تا بيست سانتى‌متر، با لوب‌هائى خاردار يا بدون خار و صاف يا کمى دندانه‌دار است. برگ‌هاى ساقه‌اى نسبت به برگ‌هاى قاعده‌اى (روزتي) بزرگتر و داراى لوب‌هاى عميق‌تر هستند. سطح زيرين آنها سبز روشن و داراى کرک‌هاى پشمى و سفيدرنگ است.
ريشه‌هاى اين گياه گوشتي، متراکم و به رنگ سفيد تا زرد بوده و بيشتر در عمق ۴۵ سانتى‌مترى خاک و در مواردى حتى بيشتر تمرکز دارند. گسترش جانبى اين ريشه‌ها تا شعاع ۱۳ مترى مشاهده مى‌شود.
اندام‌هاى هوائى خارلته در اواخر تابستان از بين مى‌روند، اما ريشه‌هاى آن حتى در شرايط يخبندان، در اعماق پنجاه سانتى‌مترى خاک زنده مانده و در سال بعد توليد اندام‌هاى هوائى خواهند کرد.
اندام‌هاى زايشى:
گل‌آذين کلاپرک، به طول ۲ تا ۵/۲ و قطر ۵/۱ تا ۵/۲ سانتى‌متر که به‌صورت دسته‌هاى يک تا پنج‌تائى در انتهاء انشعابات قرار گرفته و گل‌هاى نر و ماده بر روى پايه‌هاى جداگانه قرار دارند. گلها به رنگ ارغوانى تا قرمز ديده مى‌شوند. گل‌هاى ماده بوئى شبيه به وانيل داشته و در گل‌آذين تخم‌مرغى شکل قرار دارند. گل‌هاى نر بدون بو هستند و به‌صورت گل‌آذين‌هاى نيمه کروى ديده مى‌شوند. اين گلها توليد دانه گرده مى‌کنند اما قادر به توليد بذر نيستند. مطالعات اخير نشان داده است که گل‌آذينِ نر ممکن است داراى گل‌هاى هرمافروديت نيز باشند.
بذرهاى اين گياه به رنگ سبز زيتونى تا قهوه‌اى تيره و بالدار، ۵/۲ تا ۴ و پهناى يک ميلى‌متر بوده و داراى سطحى صاف هستند. پاپوس‌ها سفيدرنگ، ابريشمى و کرک‌هاى پرمانند آن دو تا سه سانتى‌متر طول دارند و طويل‌تر از بذرها هستند. هر گياه ممکن است چهار تا پنج هزار بذر توليد کند.
موسم گلدهى اين گياه اواخر بهار و ساقه‌هاى گل‌دهنده از روزت‌هائى که در زمستان توليد شده‌اند خارج مى‌شوند.
تکثیر:
پراکنش خارلته به مناطق ديگر عمدتاً توسط بذر صورت گرفته و وجود پاپوس‌ها باعث مى‌شود تا بذرها راحت‌تر توسط باد پراکنده شوند؛ اما، اتصال ضعيف پاپوس به بذر باعث جدا شدن سريع آن شده بدين ترتيب بذر روى زمين خواهد افتاد انتقال بذر توسط کانال‌هاى آبيارى و ادوات کشاورزى از ديگر راه‌هاى آلودگى مناطق جديد هستند.
رشد ريشه‌هاى جانبى و همچنين قطعات خرد شدهٔ ريشه‌ها هنگام شخم از راه‌هاى مهم تکثير اين علف هرز در يک منطقه هستند.
بذرهاى اين گياه ممکن است در داخل خاک سال‌ها (حدود بيست سال) به حالت خواب زنده بمانند. با افزايش عمق خاک طول اين مدت و تعداد بذرهاى به خواب رفته بيشتر خواهد شد.
بهترين جوانه‌زنى بذر خارلته در عمق نزديک به سطح خاک (حدود يک سانتى‌متري) صورت گرفته اما جوانه قادر هستند از عمق پنج سانتى‌مترى نيز سر از خاک درآورند. برعکس، گياهانى که از قطعات بريده ريشه منشاء گرفته‌اند قادر به جوانه‌زنى و رشد از عمق پنجاه سانتى‌مترى خاک نيز هستند.
خواص دارویی و درمانی:
- گفته شده که گیاه کنگر معمولی خاصیت ضد التهابی داشته و مالیدن عصاره‌ی آن بر روی زخم‌های پوستی برای درمان زخم، خونریزی زخم و پیشگیری از سرطان پوست مفید می‌باشد.
- دیابت و قند خون: گفته می‌شود که کنگر وحشی با سم زدایی کبد می‌تواند به بهبود عملکرد کبد کمک کرده و از ابتلا به دیابت پیشگیری و افزایش قند خون می‌کند.
سیلیمارین و فلاونوئید‌های موجود در کنگر کوهی باعث کاهش کلسترول بالای خون در افراد مبتلا به دیابت می‌شود و از افزایش قند خون در افراد دیابتی پیشگیری می‌کند.
- کلیه:برگهای کنگر صحرایی خاصیت دیورتیک دارند و با افزایش میزان ادرار به پاکسازی و سم زدایی کلیه‌ها کمک می‌کنند.
- کبد: گیاه کنگر از قرن چهارم قبل از میلاد برای درمان بیماری‌های کبدی مورد استفاده قرار گرفته است.
تحقیقات نشان داده که برگهای گیاه کنگر کوهی حاوی مقادیر بالای سیلیمارین و اسید کافئیک است که کبد را در برابر عفونت محافظت می‌کند.
میوه گیاه کنگر کبد را از آسیب توسط مواد شیمیایی، الکل و سموم دیگر محافظت کرده و با سم زدایی خون به درمان یرقان یا زردی و نارسایی کبد کمک می‌کند.
- معده و دستگاه گوارش
کنگر وحشی یا کنگر کوهی حاوی مقادیر بالای فیبر است که به بهبود هضم غذا کمک می‌کند، بی اشتهایی را درمان می‌کند و باعث تقویت معده و سلامت دستگاه گوارش می‌شود. کنگر حاوی نوعی نشاسته به نام اینولین است که باعث سم زدایی از روده‌ها می‌شود و به این ترتیب از سرطان روده باریک پیشگیری می‌کند.
نقاط رشد و پراکنش:
اين گياه مناطق نيمه مرطوب تا مرطوب سرد و يا معتدل و خاک‌هائى با عمق زياد و ازت بالا را ترجيح مى‌دهد. خارلته را بيشتر مى‌توان در مراتع، مزارع مختلف، حاشيهٔ جاده‌ها و مناطق دست‌نخورده مشاهده کرد. اين علف هرز از رقباى جدى غلات محسوب مى‌شود و براساس آمار ارائه شده مى‌تواند هر ساله موجب کاهش چهل تا هفتاد درصدى محصولات توليدى در آمريکاى شمالى شود.
منابع:
سایت ویستا (https://vista.ir)
سایت پایگاه خبری یکتا (www.yektapress.com)
کیسه کشیش، گیاهی است علفی به ارتفاع ۲ تا ۴۰ سانتی متر، دارای ساقه ساده افراشته، بدون کرک یا دارای کرکهای پراکنده که در بخش های پایینی و همچنین دارای ریشه دوکی شکل می باشد. برگه های آن قاعده ای دمبرگ دار و طوقه ای می باشد که دارای حاشیه کامل یا شانه ای بریده هستند. برگ های ساقه ای آن معدود، متناوب، بدون دمبرگ، دارای چین و چروک، کامل و کوچک تر از برگهای قاعده ای می باشند.گلها سفید رنگ، گل آذین خوشه میوه خورجینک مثلثی یا قلبی واژگون.
کیسه کشیش گیاهی یک ساله است که با بذر تکثیر می‌یابد که در تمام خاک‌ها رشد می‌نماید و نیاز کمی در خاک دارد، ولی خاک ترد و پوک را ترجیح می‌دهد. علف هرز مزارع و باغات است و در کنار جوی ها دیده می شود.
ویژگی‌ها:
- دوره رویش: تقریباً در تمام طول سال مخصوصاً پاییز
- برگ‌ها کوتیلدونی: تخم مرغی کشیده، خیلی کوچک، برگ دم کوتاه
- برگهای شاخه: در ابتدا مدور یا قاشقی‌شکل، اولین برگ معمولاً کامل و بدون دندانه، برگهای بعدی کشیده، دندانه دار یا با لوب‌های حاشیه مواج تا عمیقاً شکاف دار، همه برگ‌ها دارای برگ دم، برگهای ساقه نیزه‌ای اغلب بدون شکاف، بدون برگ سر نیزه‌ای شکل.
- ساقه: افراشته، ساده یا با یکی دو انشعاب آشکار، صاف یا با کرکهای پراکنده، بلندی تا ۵۰ سانتی متر
- گل: کوچک، سفید، انتهایی، در آرایش خوشه‌ای
- دوره گلدهی: تقریباً در تمام مدت سال
- مشخصات دانه: میوه خورجینک قلبی‌شکل، به طول ۹-۴ میلی متر، ریشه‌چه به وسیله یک شیار باریک محدود می‌شود. ریشه چه به انداره لپه‌ها یا کمی بلند تر از لپه هاف به رنگ زرد تا قهوه‌ای، مات، صاف تا کمی زبر
- مناطق انتشار در ایران: در تمام نواحی ایران از جمله: تهران، کرج، غرب ایران، کرمانشاه، گیلان، مشهد، نیشابور، کرمان، همدان و همچنین در استان های گلستان، مازندران، آذربایجان،مرکزی، اصفهان، چهار محال و بختیاری، لرستان، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، بوشهر، خراسان، البرز، قزوین و سمنان نیز رویش دارد.
خواص درمانی کیسه کشیش:
- از این گیاه برای درمان خونریزی بینی، سندروم پیش از قاعدگی، زخم ها و سوختگی ها مورداستفاده قرار می گیرد.
- از گیاه کیسه کشیش به صورت خوراکی برای درمان برخی اختلالات مرتبط با قاعدگی از قبیل خونریزی ملایم و خونریزی غیر طبیعی رحم استفاده می گردد.
- از گیاه مذکور به صورت خارجی نیز جهت درمان خون دماغ و خونریزی های سطحی ناشی از صدمات پوستی به کار برده می شود.
- در آمریکا از این گیاه جهت درمان سردرد به کار برده می شود.
- در اسپانیا جوشانده گیاه تازه جهت درمان التهابات مثانه استفاده می گردد. همچنین از گیاه مذکور برای دفع سنگ های ادراری استفاده می شود.
منبع:
سایت ویکی پدیا
سایت سفیر سلامت، مرجع معرفی گیاهان دارویی (www.safiresalamat.com)
نام محلی: سادی
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه گل گاوزبان، گیاهی دوساله یا پایا به ارتفاع ۳۰ تا ۷۵ سانتی متر و تماماً پوشیده از کرکهای سفید گسترده، کمی سخت و در پایه غده ای است. ساقه آن ایستاده و غالباً متعدد از کرکهای متراکم گسترده و سخت، منشعب، در بخش فوقانی دارای شاخه های زوجی منشعب و به صورت پانیکولی وسیع است. ساقه های گلدار ایستاده و طویل، منتهی به گل آذین بلند است، برگهای پایین باریک شده به صورت دمبرگی به طول ۲ تا ۵۰ سانتیمتر، پهنگی به ابعاد ۲ تا ۵ در ۱۲ تا ۲۰ سانتیمتر و برگهای بالایی کوچک بدون دمبرگ، نیمه ساقه آغوش با قاعده تقریبا هسته کاسه و کاسه گل به طول ۶ تا ۷ میلیمتر است. در میوه غده یافته به طول ۱۵ تا ۱۸ میلی متر، ایستاده - استوانه ای، پوشیده از غده های درشت زبر است.
این گیاه را می توان به صورت پخته و خام مصرف کرد. شهد این گیاه را نیز می توان مورد استفاده قرار داد، داخل گلها شهد شیرینی وجود دارد که گلها را درآورده و شهد آن را با دهان می مکنند، همچنین برگهای جوان این گیاه که در ابتدای فصل رویش هنوز کرکهای کم و نرمی را دارند، به عنوان سبزی خوردن استفاده می شود.
خواص دارویی و درمانی:
- از خواص دارویی گل گاوزبان می‌توان به تصفیه کنندگی خون و آرامش بخشی اعصاب اشاره کرد.
- گل گاوزبان باعث تعریق شده و کلیه‌ها را تقویت و سرماخوردگی را برطرف می‌کند.
نقاط رشد و پراکنش:
گیاه دارویی گل گاوزبان وحشی، به صورت خودروی در ارتفاعات ییلاقی استان گلستان رشد می کند.
این گیاه را در مشهد، تبریز، همدان، خرم آباد، تهران، سنندج می توان یافت و در استان کرمانشاه در سرپل ذهاب، گیلانغرب، اسلام آباد غرب، کوزران، سنقر، سراب نیلوفر و کنگاور وجود دارد.
منابع:
سایت خبرگزاری دانشجویان ایران"ایسنا" (www.isna.ir)
سایت باشگاه خبرنگاران جوان (www.yjc.news)
درختی زیبا از تیره گردو، چندساله و مقاوم، یک پایه و دارای برگ هانی مرکب از برگچه های فرد و بزرگ است. تنها درختانی برگ ریز هستند به ارتفاع ۱۰-۴۵ متر، با برگهای شانه‌ای به طول ۲۰-۹۰ سانتیمتر، تعداد ۵-۲۵ برگچه و جوانه ها دارای درونه حفره‌دار هستند. قسمت مورد استفاده درخت گردو، برگ، قسمت گوشت دار میوه سبز، پوست ثانوی (پوست چسبیده به چوب که معمولاً آبکش را همراه دارد)، مغز (دانه) و چوب آن است.
برگ درخت گردو، دارای بوی مخصوص (در حالت تازه) و طعم بسیار تلخ و قابض است به علاوه به سهولت رنگ سبز تیره خود را از دست داده به رنگ قهوه ای در می آید در این حالت فاقد بو ولی دارای طعم نسبتا محسوس می شود و از این جهت است که برگ درخت گردو را در فاصله ماه های خرداد و تیر، چیده به صورت قشر بسیار نازکی می گسترانند تا بدون زیر و رو کردن به سهولت خشک شود.گریبانه‌های گردو به علت دارا بودن مقدار زیادی رنگ زرد – قهوه‌ای، منبع مهمی برای رنگ به شمار می‌روند. دانه تمامی گونه‌های این گیاه خوراکی هستند. گردو سرشار از روغن است که هم به شکل تازه و هم در غذا خورده می‌شود. آن را باید در مکان‌های خشک و خنک نگه داری کرد چون در شرایط گرم به ویژه پس از کندن پوسته آن، فاسد می‌شوند.
خواص درمانی:
- این گیاه خون ساز و تصفیه کننده خون است.
- درمان کننده بیماری های ریوی است.
- مسکن دل پیچه است.
- خوردنش از تشکیل سنگ کلیه و سنگ کیسه صفرا جلوگیری می‌کند.
- خوردن آن برای تقویت نیروی جنسی مفید است.
- اگر پوست تازه‌اش را به دندان و لثه بمالید، لثه و دندان را تقویت می‌کند.
- برگ تازه درخت گردو، حشرات موذی مانند بید و ساس را از بین می‌برد.
- برگ درخت گردو و هم چنین قسمت گوشت دار میوه نارس آن از مقوی های تلخ به حساب آمده، اثر تقویت کننده، رفع خنازير (Scrofule)، دفع کرم و درمان ترشهات مهبلی دارد و به علاوه کم و بیش در درمان بیماری سل و دیابت اثر مفید ظاهر می کند. در استعمال خارج، اثر التیام دهنده زخم و جراحات و ضد عفونی کننده دارد.
- اگر زن باردار روزی یک عدد از آن را بخورد، پس از زایمان پوست شکمش زیبایی خود را حفظ خواهد کرد.
محل رشد و پراکنش:
انتشار و پراکندگی درخت گردو به نحوی است که اولاً تا ارتفاع زیاد در کوهستان ها بالا نمی رود و ثانیاً در غالب نواحي اروپا، جنوب آسیا و آمریکای شمالی یافت می شود. به حالت وحشی بیشتر در آسیای صغیر و ایران تا ژاپن بدان برخورد می گردد.
گردوی ایرانی نوعی گردو است که در ناحیهٔ بالکان، هیمالیا، چین و ایران یافت می‌شود. جنگل‌های وسیعی از این نوع گردو در قرقیزستان و مخصوصاً استان جلال‌آباد وجود دارد.
در ایران درخت گردو در جنگل های آستارا، طوالش، دیلمان، رودبار، گلی داغی دینوچال (در ۱۵۰۰ متری)، بندرگز، قصرشیرین، ارسباران در ارتفاعات ۱۲۰۰ متری، نوحی مختلف البرز و غیره می روید.
درخت گردو در نواحی مختلف ایران به اسامی زیر نامیده می شود:
در رودسر و طوالش به گردکان، در رشت و اطراف آن به آقوزدار، در شفارود به ووز، در رامیان به قز و در کردستان به آقوزه و اقويزه.
منابع:
سایت آیدانا (https://aydana.com)
نام محلی آن در خوزستان سریم، در بلوچستان زیررک و در لار لفاتربک می باشد و همچنین در کتب طب سنتی با نامهای آسه و فیل زهرج آمده است. عصاره این گیاه را که در طب سنتی به عنوان دارو به کار می برند با نامهای حضض، حضض مکی، حضض یمانی، خولان و کحل خولان معروف است.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه گرگ تیغ یا دیو خار یکی از گیاهان دارویی مهم از خانواده Solanaceae است. این گیاه درختچه ای خاردار به بلندی ۳ متر می باشد. شاخه های جوان این گیاه سفید یا زردکاهی است و شاخه‌های اصلی فقط با خارهای محکم که متشکل از شاخه‌های کوتاه برگدار، برگهای سبز روشن، جام گل ارغوانی، قرمز، بنفش کمرنگ و کروی به رنگ سرخ مایل به زرد می باشد. برگ‌ها فاقد کرک بوده و یک کوتیکول ضخیم اپیدرم آن ها را پوشانده و روزنه ها از نوع آنیزوسیتیک است و با سایر سلول‌های اپیدرمی در یک سطح قرار دارند. پارانشیم نردبانی در هر دو طرف برگ وجود دارد. تخمدان دو برچه‌ای و دو خانه است. تخمک‌ها واژگون و تمکن از نوع محوری است. تخمک از نوع کم‌خورش و تک پوسته ای است. دیواره بساک شامل اپیدرم ،لایه مکانیکی،میانی و مغذی است که لایه مغذی دو هسته ای است. نمو دانه‌های گرده در کیسه گرده‌های مجاور همزمان صورت می‌گیرد.
گرگ تیغ به طور کلی گیاهی مقاوم به شوری است و در خاک‌های عمیق تا نیمه‌عمیق شور و یا فاقد شوری که دارای بافت سبک تا سنگین رشد می‌کند.
ترکیبات شیمیایی:
میوه ی گیاه گرگ تیغ دارای ویتامین های آ ،ث و ای ،ترکیبات آنتی اکسیدان و منبع مناسبی از اسیدهای چرب می باشد .
خواص دارویی و درمانی:
طبع گیاه گرگ تیغ سرد و خشک می باشد.
- قابض، مدر، محلل و خنک کننده است.
- رفع سیاه سرفه و تسکین سرفه : یکی از مهم ترین خواص درمانی گرگ تیغ تسکین سرفه می باشد. از دم کرده این گیاه در یک فنجان آب بتدریج در ۲۴ ساعت میل شود.
- درمان درد کبد: برای درمان درد کبد می توان این گباه را همراه با گیاه مرزه مصرف نمود.
- رفع ورمهای داخلی
- درمان اسهال
- قطع سیلان رطوبتها و عرق
- بند آوردن خونریزی
- رفع اخلاط سینه
- باز کننده عادت ماهیانه
- درمان بواسیر
- رفع حرارت کلیه
- درمان زخم مجاری ادرار
- درمان التهاب و تشنگی
- بند آوردن جریان رطوبت و چرک از گوش : از قطره آن برای بند آوردن جریان رطوبت و چرک از گوش استفاده گردد.
- تقویت لثه سست
- برای درمان ورم حلق از غرغره آن استفاده گردد.
- مالیدن آن به چشم برای درمان ضعف بینایی، رفع خارش پلک و درد چشم و قطع نزول آب از چشم مفید می باشد.
- تقویت نیروی جنسی : در هند از میوه ی گیاه گرگ تیغ به منظور تقویت نیروی جنسی استفاده می گردد.
* خواص درمانی برگ های گیاه گرگ تیغ:
- متعادل کننده دستگاه عصبی پاراسمپاتیک
- برطرف کننده تحریکات حلق در سخنرانان
- برطرف کننده انقباضات شدید معده
- درمان تعریق ناشی از سل
- درمان قاعدگی دردناک
- مفید جهت ناراحتی های پروستات
مناطق رشد و پراکنش:
گرگ تیغ در دشت‌های بیابانی و کویری، تپه‌ماهورها، دره‌های کوهستانی و استپ‌های اقلیم خشک دیده می‌شود و همچنین می توان این گیاه را در دامنه کوهستان‌ها و تپه ماهورهای اقلیم نیمه‌خشک نیز به طور پراکنده مشاهده نمود.
این گونه در آفریقای شمالی، لیبی، مصر، صحرای سینا، اردن، عربستان، کویت و جنوب ایران انتشار دارد.
منابع:
سایت علم نت (https://elmnet.ir/)
سایت نماگرد (https://namagard.com/)
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی علفی و پایا با ساقه‌ای منشعب است. ساقه آن راست و چهارگوش بوده و برگهای آن پوشیده از کرکهای گزنده‌ای است.
ساقه و برگهای گزنه به دلیل تیغ‌های سوزن مانند بسیار و خاصیت اسیدی که مانند اره عمل می‌کند در صورت برخورد به پوست بدن سبب گزش پوست و واکنش التهابی پوست شامل تورم، اریتم و خارش می‌شود، برخورد زیاد با این گیاه می‌تواند موجب تب شود. به صورت سنتی برای درمان آن از مالیدن گیاه پلم با نام علمی Sium sisarum استفاده می‌شود. در مازندران اغلب این دو گیاه با هم دیده می‌شوند.
مواد مؤثره:
این گیاه حاوی ماده‌ای به نام سکرتین است که بهترین عامل جهت تحریک و به کار انداختن غدد ترشحی هاضمه در معده، روده، کبد، لوزالمعده و کیسه صفرا است.
ترکیبات فنولی و کافئیک اسید موجود در مواد مترشحه برگ گزنه قادر به مهار سنتز اسید آراشیدونیک و متابولیت‌هایش می‌باشد.
بنابر نتایج تحقیقات دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا گزنه به علت دارا بودن ترکیبات آنتی هیستامین و ضدالتهابی داروی طبیعی برای بیماری اگزما است.
خواص دارویی
- مداوای مجاری ادرار (پروستات)،
- درمان دستگاه تنفسی،
-کاتاره معده،
-ضد قند خون،
- افزایش دهنده گلبول‌های قرمز خون.
- از جنبه‌های خوراکی به صورت پخته همانند اسفناج خورده می‌شود و سرشار از مواد معدنی و مغذی است
- خاصیت مهم دیگر آن کمک به ساخته شدن گلبول‌های سرخ و در نتیجه تنفس مناسب سلول‌های بدن است.
- گزنه ضد اسهال است، به ویژه در اسهال‌های خطرناک که در هنگام شیوع وبا پیدا می‌شود به کار می‌رود.
- خونروش‌ها (خون روش بینی، سینه و انواع دیگر) و خلط‌های ناراحت‌کننده (در سرماخوردگی و گرفتگی مجاری تنفسی) را آرام می‌کند.
مقوی است و به مادران شیرده جهت زیاد شدن شیر کمک می‌کند و عادت ماهانه زنان را تنظیم می‌نماید یا چنان تأثیری دارد که اگر قاعدگی به‌طور غیرطبیعی قطع شود، مجدداً آن را برقرار می‌کند.
- خون را تصفیه کرده و ضد کرم است.
- استعمال خارجی آن در موارد رماتیسم موفقیت‌آمیز بوده‌است. قرقره دهان با فراورده دارویی این گیاه یک ماده ضروری جهت ضدعفونی دهان، رفع ورم و جراحات لثه و مداوای آنژین به‌شمار می‌رود.
- لوسیون و کمپرس‌های گزنه در مراقبت‌های زیبایی مانند تمیز کردن پوست، از بین بردن آکنه، اگزما و جلوگیری از ریزش موی سر به کار می‌رود.
قسمت‌های مورد استفاده
برگ‌ها، سرشاخه‌های گلدار و ریشه گزنه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مناطق رشد و پراکنش:
در ایران در ییلاقات اطراف تهران، شمیرانات و در کرج در دامنه‌های البرز،زنجان، کندوان، پل زنگوله، در مناطق شمالی در مازندران و گیلان درهرزویل و جنگل نودی، عمارلو، راه کبوتر چاک به زردچیان، رودبار، آستارا، بندرگز و در آذربایجان در دامنه‌های سهند، همچنین در دامنه‌های کوه‌های قافلانکو و بزگوش شهرستان مراغه و میانه، زنقاب، دیلمان وارسباران، لرستان (در کنار رودخانه کشکان) و استان همدان دامنه های کوه الوند و منطقه سرمشهد کازرون و فراشبند و کوه‌های اشکان ممسنی در استان فارس و منطقه ساردوئیه در استان کرمان و كوه هاي تفرش به طور خودرو دیده می‌شود؛ و در مشهد در روستای زشک این گیاه را به نام محلی (سوگوزو) می‌شناسند. در منطقه استان گلستان هم نیز مشاهده شده‌است.
منابع:
سایت ویکی پدیا (گزنه/https://fa.wikipedia.org/wiki)
گزنه سفید با نامهای دیگر گزنه سا، گزنه زنبوری، گزنه کور گیاهی است چند ساله و دایمی، از خانواده نعناعیان که تا ارتفاع ۶۰ سانتیمتر رشد می کند. دارای ساقه چهار گوش، صعودی، لبه نرم- در امتداد لبه ها مودار، همچنین با موهای غددی. برگهای تخم مرغی شکل آن با حاشیه بزرگ دندانه دار به صورت مخالف (یکی در میان) که هر دو طرف موداراست در طول ساقه دیده می شود. بالپوش مانند برگ ساقه و نوک تیز است. گزنه سفید دارای خوشه هایی از گل های دو لبه سفید رنگ می باشد.گزنه سفید اغلب درخاک نیتروژنی رشد می کند.
زمان گلدهی آن از اردیبهشت تا شهریور می باشد و در تابستان گیاه گلدار جمع آوری می شود.
قسمت های مورد استفاده:
گلهای انتهایی
تاریخچه و مصارف سنتی گیاه:
گزنه سفید به دلیل این که مشابه گزنه (urtica dioica) است به این اسم نامیده می شود، ولی بدون کرکهای نیش زننده است. این گیاه به عنوان فرشته مقرب شناخته شده است که باعث خوش حالی و نشاط می گردد.
خواص مهم دارویی و مصارف گیاه :
-گزنه سفید گیاه قابض و مرهم می باشد که عمدتا به عنوان تونیک مدر، برای جلوگیری از خونریزی عادت ماهیانه و کاهش جریان اضافی عادت ماهیانه و ترشحات غیر عادی واژینال مصرف می شود.
- این گیاه بعضی اوقات برای درد عادت ماهیانه استفاده می گردد.
- به دلیل خاصیت قابض از این گیاه برای درمان اسهال استفاده می گردد.
- به صورت خارجی جهت بر طرف کردن بواسیر و واریس استفاده می شود.
- همچنین این گیاه تب بر، آرام بخش ،معرق ،خلط آور، تصفیه کننده خون ، ضد التهاب می باشد.
پراکنش جغرافیایی:
گزنه سفید بومی اروپا و مرکز و شرق آسیا است و در این مناطق گسترش یافته است.
زیستگاه: این گیاه در باغ ها، مراتع، کنار جاده ها، مزارع و زمین های بایر رشد و نمو می کند.
منبع:
سایت شاخه (https://www.shakheh.com)
سایت عافیت بازار (https://www.afiatbazar.com)
سایت آی دارو (https://idaroo.net)