سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
خصوصیات گیاهشناسی:
ختمی سرده‌ای از گیاهان است از تیره پنیرکیان، چند ساله و خودرو. گل ختمی به ارتفاع دو متر گلهای صورتی، قرمز و سفید دارد که برای روکش داروها استفاده میشود. جنس بزرگی از گیاهان گلدار دارای ۲۰۰–۲۲۰ گونه از نهان‌دانگان می‌باشد.
گل ختمی را می توان یک گیاه دو ساله دانست، یعنی در سال اول رشد می کند و در سال دوم گل و بذر تولید کرده و از بین می رود. با این حال، بسته به شرایط رشد، ممکن است ختمی به عنوان گیاه چند ساله با عمر کوتاه نیز در نظر گرفته شود.
گل و میوه و ریشه آن مصرف دارویی دارد.
مواد مؤثره:
این گیاه دارای مواد نشاسته ای، چربی، اسانس، آنتوسیانین و سیانیدنین است.
خواص دارویی و درمانی:
- تخم گیاه مدر و تب بر است و گلهای آن خشک کننده بوده و برای روماتیسم استفاده میشود.
- ریشه آن خاصیت تب بر داشته و ریشه آن به صورت ضماد برای ترمیم زخم مفید است.
- ریشه، تخم، گل و برگ ختمی برای کاهش دردهای زایمان اثربخش است.
- گل و برگ ختمی برای درمان سوختگی مفید بوده و دم کرده گل آن برای بیماری برونشیت اثر شفابخش دارد.
- برگ و گل ختمی به صورت دم کرده برای تسکین سرفه مفید است و دم کرده آن برای رفع التهاب گلو مفید بوده و ضماد برگ آن برای التیام ورم بناگوش، دمل‌ها، ورم مقعد و ورم اعضای بدن اثربخش است.
- ضماد برگ آن با چربی و پیه مرغ برای تسکین درد سیاتیکم، درد مفاتصل و نرم کردن ورم‌های سفت اثربخش است.
- دم کرده برگ ختمی برای شست و شوی موی سر و نرم کردن آن اثربخش بوده و ختمی را در مصارف دارویی بهتر است با آب زرشک، عسل و رازیانه مصرف کرد.
- دم کرده و عصاره گل و برگ ختمی برای عوارض پوستی و رفع تحریکات پوستی مفید است.
- برای تسریع دندان‌بندی کودکان، ریشه ختمی را کاملا تمیز و ضدعفونی کرده و برای جوییدن و ساییدن لثه‌ها به کودک می‌دهند.
- اثر ریشه ختمی از لاستیک‌هایی که به صورت صنعتی برای مالش لثه کودکان ساخته شده بهتر است.
- ضماد و برگ گل ختمی برای بهبود ورم پستان زنان اثربخش بوده و ماده ژلاتینی که خیساندن ساقه گیاه در آب حاصل می شود به صورت استعمال خارجی برای التیام زخم‌های ناشی از بریدگی و سوختگی‌ها اثرات درمانی دارد.
- برای تهیه جوشانده ریشه ختمی از یک قاشق ریشه خرد شده در یک لیوان آب جوش به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه استفاده میشود که سه نوبت در روز مصرف میشود.
- برای رفع یبوست و تحریک روده‌ها چهار گرم ریشه ختمی را با دو گرم ریشه شیرین بیان و دو گرم لاکتوز مخلوط کرده و صبح ناشتا مصرف می‌کنند.
- مصرف آن برای بانوان باردار و شیرده جایز نیست و برای کودکان نیز نصف مقدار مصرف بزرگسالان باید مصرف شود، خاطرنشان کرد: در صورت بروز ناراحتی‌های معده در مصرف ختمی باید مقدار مصرف را کاهش داد.
محل رشد و پراکنش:
بومی مناطق گرم، زیر گرمسیری استوایی و نواحی گرمسیری بین دو مدار شمال و جنوب استوا در جهان می‌باشد.
رویشگاه اصلی گیاه ختمی در سیستان و بلوچستان در شهرستان های زابل، خاش، ایرانشهر، زاهدان، سرباز و نیكشهر می باشد.
منابع:
سایت ویکی پدیا
سایت جهاد دانشگاهی (http://acecr.ac.ir/fa/news/۱۳۷۰۴)
سایت ایرنا: خبرگزاری جمهوری اسلامی استان سیستان و بلوچستان (www.irna.ir/news/۸۰۳۸۳۴۳۵/)
گل راعي ديهيمي يكي از گياهان دارويي متعلق به خانواده هايپر يكاسه است که با بذر تکثیر می یابد. گل راعی گیاهی چند ساله ، پایا، علفی ، فاقد کرک ، افراشته، واجد گل آذین دیهیم تا هرمی شکل به ارتفاع ۱۵ تا ۴۵ سانتی متر با گل های زرد رنگ و معطر که جوانه های رویشی آن روی قاعده ساقه اصلی قرار دارند. برگ های گیاه تخم مرغی، دراز، پهن ، در سطح زیرین کم رنگ ، شامل نقاط شفاف سوراخ مانند با حاشیه ای سیاه که در حقیقت کیسه های ترشحی مملو از اسانس هستند. گل راعی گیاهی است آفتاب دوست و تا حدودی رطوبت پسند که در خاک های غیر شور ، آهکی ، لومی رسی شنی و pH=۷/۵-۹ از رشد خوبی برخوردار است. رقم توپاز آن دارای اهمیت فراوان دارویی است به دلیل سادگی تکثیر به طریق رویشی و خوشخوراک نبودن برای دام ها می تواند نقش موثری در ایجاد پوشش های گیاهی متراکم داشته باشد. دارای بذرهای قهوه ای تا سیاه رنگ با وزن هزار دانه ۰/۲۵-۰/۱۲ گرم می باشد . جوانه زنی بذور در اوایل فروردین ماه ، گلدهی در اواسط خرداد و ایجاد بذر در اوایل تیرماه است.
خواص درمانی :
- ضد افسردگی
- ضد باکتریایی
- ضد ویروسی
- ضد توموری
لازم به ذکر است گل راعی از نظر مصرف و اهمیت در دنیا مقام سوم را در بین گیاهان دارویی دارد امروزه عصاره این گیاه به صورت قرص، کپسول و قطره خوراکی هایپیران در دسترس است. این گیاه در بخش های دیگری مانند صنعت، غذایی و تامین فضای سبز نیز کاربرد دارد.
پراکنش جغرافیایی:
گل راعی به طور خودرو در برخي از مناطق شمال ، شمال غربي و غرب كشور به خصوص در رشته كوه هاي زاگرس مي رويد.
منابع:
سایت مرجع دانش (سیویلیکا): حسنی، سمیه،۱۳۸۹،بررسی خصوصیات مورفولوژیکی ، فیزیولوژیکی و اکولوژیکی گیاه دارویی گل راعی (Hypericum perforatum)،همایش ملی گیاهان دارویی،ساری،،،https://civilica.com/doc/۳۴۲۳۱۴
سامانه امانت دیجیتال
(http://www.iranlibs.ir/dL/search/default.aspx?Term=۵۱۹۷۱&Field=۰&DTC=۳۴)
سایت ویستا (vista.ir)
مشخصات گیاهی گل گاو زبان:
این گیاه از شاخه های تو خالی و آبدار تشکیل شده و برگهایش نسبتاً بزرگ، دارای چین خوردگی، تخم مرغی شکل نوک تیز و به رنگ سبز تیره هستند که به شکلی متناوب روی ساقه گیاه مستقر شده اند. روی تمام سطح گیاه از کرک های سفید و منشعب پوشیده شده است. گلها در قسمت انتهایی ساقه قرار گرفته اند که از رنگی روشن و شکلی ستاره ای برخوردارند. میوه گل گاو زبان دارای رنگ قهوه ای مایل به سیاه بوده و به شکل چهار فندق کوچک است. گل گاوزبان جزء گیاهان دو لپه است. این گیاه علفی و یکساله تا چندساله بوده و ساقه آن تا ارتفاع ۶۰ سانتی متری می تواند رشد کند. گل گاوزبان دارای ساقه هایی شیار دار و خاردار است. برگهایش ساده و پوشیده از تارهای زبر و خشن می باشند. گلهای این گیاه به رنگهای آبی، سفید، بنفش هستند.
این گیاه در زمان های قدیم به لسان الثور معروف بوده است. گل گاو زبان از شهریور ماه شروع به شکوفا شدن کرده و مواد غذایی مورد نیاز حشراتی همچون زنبور عسل و پروانه های بزرگ را تامین می کند.
ترکیبات موجود در گیاه گل گاوزبان:
برگها و گل این گیاه از لعاب فراوانی برخوردارند. همچنین این گیاه سرشار از نیترات پتاسیم، رزین ها، مالات کلسیم، منگنز، منیزیم، اسید فسفریک و آلانتوئین است.
اندامهای مورداستفاده:
از برگ، گل و سرشاخه های گلدار آن در مصارف دارویی استفاده های فراوانی می شود.
خواص دارویی و درمانی:
تقویت اعصاب و روحیه، تقویت کبد، پیشگیری از سرماخوردگی، تقویت حواس پنج گانه، ضد التهاب و خاصیت نشاط‌آور از مهمترین خواص گل گاو زبان است.
نقاط رشد و پراکنش:
به احتمال زیاد این گیاه از نواحی شمال آفریقا به مناطق دیگر جهان راه یافته است و امروزه در مناطقی همچون مدیترانه، نواحی شمالی آفریقا و در بخش هایی از خاورمیانه کاشت می شود.
گل گاو زبان را بیشتر می توان در مراتع سنگ آهک و بر روی تکه های لخت خاک در زمین های گچی پیدا کرد. گل گاو زبان گونه های مختلفی در سراسر جهان دارد که برخی بومی ایران هستند و برخی دیگر نیز خاستگاهی آمریکایی و اروپایی دارند. همه این گونه ها در ظاهر شبیه به هم هستند و تفاوت اساسی آنها مربوط به خواصشان است.
در ایران دامنه های کوه البرز نواحی شناخته شده ای هستند که گل گاو زبان در آن می روید.
منابع:
سایت فروشگاه اینترنتی پوپونیک (https://poponik.com/)
مقدمه:
به زبان عربی چندین گیاه و به ویژه دو گیاه .borago officinalis L و Echium ameonum fish .et را لسان الثور می نامند. پزشکان سنتی اثرات درمانی هر دو گیاه را تقریباً یکسان دانسته اند اما آنچه در کتب طب سنتی نوشته مؤلفین ایرانی تحت عنوان لسان الثور آمده است حاصل تجربیات پزشکان ایرانی و مربوط به گیاهی با نام علمی Echium ameonum می باشد که به پارسی گل گاوزبان می نامیم و از گیاهان بومی ایران می باشد.
خواص دارویی این گیاه توسط رومی ها در اوایل قرن سوم قبل میلاد شناخته و به اروپا معرفی شد. هومر شاعر و مورخ یونانی از این گیاه به عنوان شادی آور و غم زدا نام برده است. رومی ها از سالیان بسیار دور برگ های گیاه را در شراب می خیساندند و از آن به عنوان نوشیدنی ارزشمند جهت آرام بخشی و برطرف نمودن مشکلات عصبی استفاده می کردند.
خصوصیات گیاهشناسی:
گاو زبان ایرانی گیاهی چندساله با ریشه های قطور، برگها زبانه ای و رزت، ساقه و برگها پوشیده از کرکهای زبر و خشن هستند. طول ساقه گل دهنده ۸۰-۶۰ سانتیمتر است، گل آذین با گلهای قیفی شکل به رنگ قرمز ارغوانی که پس از خشک شدن به رنگ آبی یا بنفش درمی آیند. در هر سنبله تعداد زیادی گل وجود دارد که به تدریج از پایین به بالا باز می شوند.
موسم گل این گیاه آغاز اردیبهشت تا اوایل خرداد است.
اندامهای مورد استفاده:
برخلاف گاو زبان ایتالیایی (Borage officinalis) فقط گلهای آن مورداستفاده قرار می گیرد.
ترکیبات شیمیایی :
گاو زبان ایرانی شمال دارای املاح فراوان شامل تانن، موسیلاژ و مقدار کمی آلکالوئید است. برگ های تازه آن دارای مقدار زیادی ویتامین C هستند.
خواص درمانی و دارویی :
- از مهم ترین خواص دارویی این گیاه، خاصیت آرام بخشی آن است که از طریق خوردن دم کرده گل های آبی این گیاه حاصل می شود.همچنین دم کرده خشک شده گل های آبی این گیاه در سرماخوردگی به عنوان معرق و افزایش دهنده فشار خون مورد استفاده قرار می گیرد.
- جوشانده گل گاوزبان ایرانی حواس پنجگانه را تقویت می‌کند و برای تنگی نفس مناسب است.
- جویدن برگ تازه آن برای درمان جوشهای چرکی دهان مناسب است.
- در بررسی های جدید آثار تحریک سیستم ایمنی این گیاه به اثبات رسیده است .
- گلها شهد فراوانی دارند و مورد توجه زنبور عسل قرار می گیرند. عسل گاوزبان جزء مرغوبترین عسل هاست.
- این گیاه در بیماری های تنفسی و حتی در رابطه با برونشیت، سرفه، زکام و آبریزش بینی می تواند داروی مؤثری باشد. یک دم نوش مناسب هنگام سرماخوردگی به ویژه در ابتدای شروع علایم، دم کرده گل گاو زبان به همراه کمی لیموعمانی است. این نوشیدنی اگر زیاد ترش نباشد، موجب خروج مواد ناسالم از بدن فرد بیمار می شود.
- دارویی مفید برای کلیه، مثانه و به طور کلی برای مجاری ادراری و کاهش تب است که در تمامی موارد می تواند مفید باشد.
- گل گاو زبان به عنوان مدر مسکن معرق و کاهنده فشار خون به کار می رود.
- عصاره آبی گل گاو زبان می تواند دارویی مؤثر و بی خطر برای درمان بیماران مبتلا به اختلال افسردگی عمده باشد.
- در درمان بیماری سرخک و مخملک مفید است.
به علت زیبایی گل گاوزبان در ایجاد فضای سبز هم می توان از آن استفاده کرد.
نحوه کاشت گل گاو زبان ایرانی :
تکثیر گل گاوزبان با استفاده از بذر انجام می شود و آن را در فصول بهار و پاییز می توان کشت کرد. این گیاه به طور مستقیم در زمین اصلی و همچنین از راه خزانه گیری و نشاکاری قابل تکثیر است. اما روش نشا کاری بهتر است نشاها در مرحله ی ۲ تا ۴ برگی و گاهی تا ۶ برگی به زمین اصلی انتقال داده و با فاصله ۵۰×۵۰ سانتیمتر می کارند. این گیاه قابلیت کشت به صورت دیم را نیز دارد. بذر لازم برای تکثیر گاوزبان شمال ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم برای هر هکتار است.
برداشت محصول گل گاوزبان ایرانی :
در گاوزبان ایرانی فقط گل برداشت می شود. در سال اول گیاه به صورت زرد بوده، و از سال دوم گل می‌دهد، که تا ۸-۷ سال رشد و نمو آن می تواند ادامه یابد. سالهای چهارم و پنجم پربازده ترین سالهی گلدهی آن است. گلدهی از نیمه ی اردیبهشت ماه در هر سال شروع شده و تا تیر ماه ادامه دارد. با آغاز شکفتن گلها، اقدام به گلچینی میشود. در صورت تاخیر در برداشت، گلها پس از یکی دو روز ریزش کرده و جمع آوری آنها از سطح خاک بسیار مشکل میشود. گلهای جمع آوری شده بر روی پارچه تمیز و در سایه خشک میشوند. گلهای تازه به علت شهد موجود، بسیار چسبناک هستند و موجب تجمع مورچه ها میشوند. در شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک کشور طی ۴۸ ساعت گلها به طور کامل خشک می شوند، در حالی که در نواحی شمالی کشور خشک شدن تا یک هفته طول میکشد. از هر ۱۰۰۰ گرم گل تر، ۲۰۰ گرم گل خشک به دست می آید. گلهای تازه به رنگ ارغوانی هستند و در صورتی که در شرایط مطلوب خشک شوند به رنگ بنفش درمی آیند، اما در شرایط عدم تهویه و با زیاد بودن رطوبت، رنگ گلهای خشک شده به سیاهی می گراید و احتمال کپک زدگی هم زیاد میشود.
تعداد نیروی کار لازم برای برداشت هر هکتار گل گاوزبان ۸۰-۷۰ کارگر روز است. بنابراین این محصول از نظر اشتغالزایی مهم است و هزینه گل چینی مهمترین جنبه ی اقتصادی تولید این محصول است. محصول گل گاوزبان بسیار مورد توجه بازار داخلی (عطاریها) است و ارزش اقتصادی چشمگیری دارد. از هر هکتار زمین حدود ۷۰۰-۴۰۰ کیلوگرم گل خشک به دست می آید.
عوامل محیطی:
در مناطق خشک و نیمه خشک کشور در خاک‌های سبک و سنگین رشد خوبی دارد و به صورت کشت شده محصول خوبی تولید می کند. این گیاه به علت گستردگی ریشه تا حدی به خشکی خاک مقاوم است. همچنین در شرایط آب و هوایی مناطق کوهستانی سردسیر، نیمه مرطوب که در طول بهار و تابستان به طور نسبی دارای باران‌های متناوب هستند و خاک مرطوب با زهکشی مناسب دارند، کشت این گیاه امکان پذیر است.
نقاط رشد و پراکنش:
معمولاً پراکندکی آن در زمین هایی است که تحت اثر تابش ملایم نور خورشید قرار دارد و نیز از مواد ازته غنی باشد. بنابراین نوع وحشی آن بیش تر در کنار نرده ها ، باغ ها، روی تل کودهای طبیعی و مزارع آفتاب گیر می روید.
پراکنش آن در جزایر قناری، اروپا غرب آسیا، شمال و جنوب آفریقاست.
گل گاو زبان ایرانی در ارتفاعات شمال و دامنه های رشته کوه البرز در ارتفاعات ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ به صورت خودرو و به صورت کشت شده نیز وجود دارد. این گیاه تقریباً در تمام نواحی گیلان و مازندران، ارتفاعات کندوان، کلاردشت، ارتفاعات چالوس، بین منجیل و رستم آباد و … گزارش شده است .
منابع:
سایت فروشگاه اینترنتی پوپونیک (https://poponik.com/)
سایت شبکه خبری آموزشی گیاهان دارویی (https://medplant.ir/)
سایت روزنامه اطلاعات (www.ettelaat.com)
گل گزی خزری گیاهیست بوته ای و چند ساله.
اندامهای مورد استفاده:
اندامهای هوایی
مناطق رشد و پراکنش:
استان مرکزی و شهرستان اراک- کوههای سفیدخانی ارتفاعات ۲۳۰۰ -۲۵۰۰
منابع:
مقاله معرفی گیاهان دارویی شهرستان اراک
* اطلاعات بیشتری درباره این گیاه در منابع اطلاعاتی یافت نشد. در صورت داشتن اطلاعات بیشتر با شماره ۰۹۱۰۰۰۴۶۸۱۴ تماس حاصل فرمایید.
گل گندم(قنطوریون) گیاهی است علفی ، یکساله یا دوساله ، از تیره کاسنیان ، دارای ساقه و برگ های سبز مایل به سفید و پوشیده از تارهای نسبتاً پنبه ای و چون در مزارع بویژه مزارع گندم و غلات یافت میشود به گل گندم موسوم شده است .این گیاه دارای ساقه منشعب و به ارتفاع ۲۵ تا ۸۰ سانتیمتر است. برگ‌های قاعده ساقه آن دمبرگ مشخص و پهنکی غالباً با بریدگی‌های عمیق دارد، در حالی که برگ‌های قسمت‌های فوقانی ساقه گیاه عموماً باریک، ساده و بدون دندانه و بریدگی است. گل گندم از کاپیتول‌های لوله‌ای تشکیل یافته و از خارج شامل براکته‌هایی است که زوائدی با کنارهی نازک و غشایی به رنگ قهوه‌ای یا مایل به سفید در آن دیده میشود. گل‌هایی زیبا و اکثرا به رنگ آبی آسمانی دارد.
*در اینجا نیز باید تذکر دهیم که قنطوریون کبیر که آن را قنطوريون غلیظ هم می گویند، با قنطوريون صغیر که آن را قنطوریون رقیق می گویند، متفاوت بوده و دو گیاه مختلف از دو خانواده جدا می باشند و بطور کلی می توانیم بگوییم که به سه گیاه مختلف که رنگ گلشان آبی و لاجوردی است، قنطوریون گفته اند که یکی از آنها قنطوریون معمولی گل گندم است که هیچگونه ارتباطی با انواع كبير و صغير ندارد.دقت شود که خواص قنطوریون با قنطوریون كبير و قنطوريون صغیر یکسان نیست.
ترکيبات شيميايي:
گليگوزيد تلخ (گنتيوپيسرين، اريتروسنتائورين، آماروگنترين)، روغن اساسي، اسيد کافئيک، اسيد پالمانتينيک، آلکالوئيد (گنتيانين)، رزين.
ویژگی ها و خواص دارویی :
طبع قنطوریون : تلخ، سرد، خشک
گياه قنطوریون خيلي تلخ است و باعث افزايش ترشحات معده ميشود.
- قنطوریون دگرگون‌ساز، معطر، منقبض كننده، تقويت كننده تلخ، مسهل صفرا، محرك قاعدگي، تب‌بر، تقويت كننده معده، تقويت كننده است.
- كاربرد داخلي قنطوریون : بي‌اشتهايي، باد شکم، ضعف گوارشي، اختلال گوارش، نفخ شکم، سوء هاضمه، يرقان
- براي تحريک اشتها و بهبود هاضمه نيز بسيار مفيد است.
- گياه قنطوریون گردش خون را تقويت مي‌کند و روي رگ‌هاي خوني اثري تقويت كننده دارد.
- كاربرد موضعي قنطوریون : لکه، شپش، زگيل، جراحت. برای این منظور جوشانده گياه قنطوریون را به جراحت، لکه و خال‌هاي پوست مي‌مالند.
- اين گياه به صورت جوشانده براي از بين بردن شپش سر نيز استفاده ميشود.
- كاربرد قنطوریون در آشپزي: از گياه قنطوریون براي تهيه ورموت و ساير ليکورهاي تلخ و گوارا استفاده ميشود.
فرآورده ها:
کاربرد داخلي قنطوریون به شکل چاي، تنتور و کپسول است.
روش کاشت گیاه گندم قنطوریون:
پرورش آن از طریق بذر های رسیده گیاه صورت می‌گیرد که برای این کار بذر ها را در اواخر اسفند تا اواسط فروردین ماه در زمین‌های سبک و نسبتاً مرطوب و دارای کود کافی می‌کارند. پس از محصول برداری آنها را فوری یا به طور طبیعی در سایه یا به طور مصنوعی در حرارت ۴۰ درجه سانتیگراد خشک می‌نمایند. پس از انجام این کار نیز آنها را به صورت بسته‌های کوچک در آورده و درون پاکت‌های کاغذی جای می‌دهند و تا عرضه به بازار دارویی آنها را در محل‌های خشک بدون رطوبت و دور از نور نگهداری می‌نمایند تا رنگ طبیعی آنها محفوظ بماند.
زمان برداشت محصول گیاه گندم قنطوریون:
زمان برداشت محصول از ماه خرداد تا آخر تابستان ادامه دارد، چون گلها به تناسب شرایط محیط جغرافیایی در فاصله اردیبهشت تا مرداد ظاهر می‌گردند.
بازار گیاه گندم قنطوریون:
کشورهای عرضه کننده، بعضی از کشورهای اروپایی و آسیایی می‌باشند.
نقاط رشد و پراکنش:
در نواحی مختلف کره زمین مخصوصاً اروپا و آسیا یافت میشود. در ایران بیشتر در نواحی شمالی، منطقه البرز، اطراف تهران، بلوچستان، خراسان، کرمانشاه یافت میشود. در آذربایجان هم در هر زمین بایری می‌توان آن را دید.
محل مناسب رویش گیاه گندم قنطوریون:
نوع خودروی آن بیشتر در کنار مزارع ذرت، گندم و غلات یافت میشود.
منابع:
سایت https://golestanemoj.ir/
سایت فروشگاه اینترنتی پوپونیک (https://poponik.com/)
سایت تجسم خلاق (https://aramgroup.ir/)
سایت دکتر ساینا
ویکی پدیا (کتاب گیاهان دارویی جلد سوم – دکتر علی زرگری – ناشر مؤسسه انتشارات و چاپ تهران – چاپ ۱۳۷۱)
گل ماهور با نامهای دیگر خرگوشک یا بوصیر، دُرماهى و زرماهى نام یک سرده از تیره گل‌میمونیان است. گیاهی است با گلهای طلایی و متعلق به تیره‌ی خرگوشک با ارتفاعی که گاهی به اندازه یک انسان می‌رسد.دوران گل دهی و زمان برداشت آنها خرداد تا شهریور است.
از گونه های این گیاه که در نقاط شمالی کشور می روید می توان به دو گونه زیر اشاره کرد:
۱- گل ماهور مدیترانه ای (نام علمی: .Verbascum sinuatum L)
۲- گل ماهور اروپایی (نام علمی: Verbascum thapsus)
قسمت‌های مورد استفاده:
گلها، برگها و گاهی ریشه ها
ترکیبات شیمیایی:
سرشار از کلسیم، کرومیم، کبالت، منیزیم، نیاسین، فسفر، سیلیکون، سدیم، ویتامین A و C است.
خواص دارویی و درمانی:
- استفاده از این گیاه و روغن آن از قدیم در طب سنتی برای معالجه سرماخوردگی، آنژین و برونشیت، و تسکین حالت‌های عصبی، اضطراب، اختلال‌های ضربان قلب و ناراحتی‌های معده و همچنین درد مفاصل و بهبود زخم‌ها و سوختگی رواج داشته است.
- این گیاه ناراحتی تنفسی مانند آسم، سرفه های مزمن و ذات‌الریه را درمان می‌کند و خلط آور است.
- علایم بیماری‌هایی مانند اسهال، بواسیر و عفونت مثانه را بهبود می‌دهد و با انگل‌ها مقابله می‌کند.
- این گل برای نرم شدن پوست آسیب دیده مفید است.
- دم کرده گلهای این گیاه تسکین دهنده قوی است و برای درمان میگرن از آن استفاده میشود.
- آب این گیاه و پودر تهیه شده از ریشه های خشک آن زگیل را از بین می‌برد.
- دم کرده آن خواب آور است.
- در از بین بردن کرم‌های روده ای موثر است.
- گزش حشرات و تاول را درمان می‌کند.
- روغن آن عفونت‌های میکروبی و بیماری‌ها را از بین می‌برد.
- عفونت ادراری را برطرف می‌کند.
- در معالجه تب یونجه موثر است.
- ترکیبی از روغن زیتون و دم کرده آن، گوش درد را درمان می کند.
مناطق رشد و پراکنش:
گل ماهور گلی است خاص در منطقه آسیا، اروپا و مدیترانه. این گیاه دارای حدود ۳۵۰ گونه در جهان است، که حدود ۴۰ گونه آن در ایران است و تعدادی از این گونه‌ها بومی ایران هستند. پراکندگی این گیاه در غرب و شمال غربی ایران بیشتر است. زیستگاه طبیعی آن در ایران، دامغان است و در غالب مناطق استپی، دامنه های کوهستانی و بیشه زارها و علف‌زارهای شهرستان دامغان میروید و بیشتر خاک‌های گچی شن دار و قلوه سنگ دارهای کوهستانی را ترجیح می‌دهد.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org)
سایت تبیان (https://article.tebyan.net/)
خصوصیات گیاهشناسی:
گَوَن کَتیرا یا گون پنبه‌ای یا گون سفید گیاهی است بوته‌ای، کوتاه و بالشتکی به ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر.گون گياهي است چندساله كه ارتفاع ان تا ۷۵ سانتيمتر ميرسد.ازخانواده Leguminoseae كه توليد مثل آن از طريق بذر صورت ميگيرد. ساقه هاي رشد يافته آن به رنگ بنفش تيره است برگهاي آن مركب از برگچه هايي است كه،به صورت متقابل در محورهر برگ قرار گرفته اند.گلهاي آن معمولا به رنگ ارغواني،گاهي ابي يا سفيد بوده، نزديك به انتهاي شاخه هاي گل دهنده قرار دارند.
اين گياه در برابر خشكي مقاوم ودر خاكهاي شور به خوبي رشد مي كند و داراي بوي تند سلنيوم است. بسياري از گونها سمي هستند و باعث مسموميت گاوها، گوسفندان و اسبها مي شوند.در طول فصل رويش گون، ماده سمي گلوكوزيد توليد مي شود كه باعث ايجاد اختلالات تنفسي و فلج حيوانات ميشود.
گون از علفهاي هرز مناطق كويري، زمينهاي باير، مزارع چغندر قند،نيشكر،سبزي و صيفي است.
خواص درماني:
- ريشه گياه «گون» در درمان عوارض جانبي شيمي درماني مؤثر است.گياه گون از خانواده(fabaceae) و ريشه آن خواص فعال كننده عميق ايمني، مدرترينك، هيپوتانسير و ضداسترس دارد.
- ريشه گون به عنوان كمك هضم مطرح بوده و شامل پلي سي كاريدها، فلاونوئيدها، گليكوزيدهاي تري ترپن استكه بوسيله اين تركيبات فعاليت سيستم ايمني را افزايش مي‌دهد.
- در طب سنتي چين اين گياه به عنوان تونيك عميقي ايمني تلقي ميشود كه مغزاستخوان انسان را تقويت مي‌كند.
- ذخاير مغز استخوان افزايش و بدن انسان را ازپاتوژنها و عوامل بيماري زا محافظت مي‌كند.
- تحقيقات جديد نشان مي‌دهد كه گون تقريبا تمام فازهاي مربوط به فعاليت سيستم ايمني را تحريك مي‌كند و تعداد سلولهاي stemcell را در مغز استخوان و بافت لفناوي افزايش مي‌دهد و توسعه و رشد آنها را درجهت تبديل به سلولهاي فعال ايمني تحريك مي‌كنند تا در داخل بدن پخش شوند.
مناطق رشد و پراکنش:
گون کتیرا در ایران از جمله در بلندی‌های بالای ۲۵۰۰ متر در استان کهگیلویه و بویراحمد و شهرستان‌های اقلید و خرم‌بید در استان فارس و در استان خراسان رضوی در کوهسرخِ کاشمر و ارتفاعات بینالود ،ارتفاعات ساردوئیه در استان کرمان میروید.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/wiki/)
سایت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی ( http://www.nrskh.ir/?p=۱۰۴)
خصوصیات گیاهشناسی:
گياهي است خودرو ، داراي گلهاي زيباست و ميوه آن شبيه ميوه نخود مي‌باشد.گون زرد گیاهست با ساقه های رشد یافته و گل های بنفش تیره رنگ. عموما به عنوان علف هرز نیز در بعضی مزارع یافت می شود. در مناطق کوهستانی نیز به وفور میروید و از این روست که غذای زنبورهای عسل از شهد این گیاه به راحتی می تواند تامین شود.
گون زرد از جمله مهمترین گونه های گون از تیره نیامداران Leguminosae است. گونه گون زرد یکی از گونه های با ارزش مناطق کوهستانی ایران می باشد و تولید صمغ کتیرای زرد منجر به معروفیت این گونه شده است که با تیغ زنی ساقه های چندساله گون استحصال می شود و این صمغ دارای مصارف دارویی و صنعتی فراونی است. گون زرد علاوه بر نقش زیست محیطی و تولید کتیرا در زنبوردارای نیز ارزشمند است. فصل گلدهی گون زرد در خرداد تا مرداد ماه است و تابش بخشنده خورشید در موعدگلدهی و بارش برف و باران در پاییز و زمستان منجر به تولید شهد فراوان از این گونه می شود و در صورت مساعد بودن شرایط محیطی امکان برداشت عسل با غالبیت شهد گل های گون زرد فراهم می شود.
خواص و کاربردها:
- چنانچه اين گياه را پودر کرده و بر روي زخم‌هاي کهنه بپاشاند هم خاصيت ضدعفوني دارد و هم به سلول‌ها قدرت ترميم مي‌دهد تا بهبودي زخم تسهيل گردد.
- از ساقه اين گياه پس از ايجاد شکاف شرابه‌اي خارج ميشود که کتيراي گون نام دارد و اين کتيرا مصرف صنعتي و درماني فراواني دارد.
- از اين کتيرا مي‌توان خمير دندان طبي تهيه نمود يا جهت نرم و لطيف کردن پوست بدن، به بدن ضماد نمود و در مرحم‌ها داخل کرد.
- ضمناً موها را تقويت نموده و با داروهاي خوراکي نيز جهت بهبود زخم‌هاي دستگاه گوارش مصرف ميشود.
مناطق رشد و پراکنش:
گون زرد در سلسله جبال البرز و زاگرس و در ارتفاعات کوهستانی ایران تراکم و پراکنش وسیعی دارد و تولید شهد فراوان باعث شده است که زنبورداران زیادی کلنی های زنبورعسل خود را به امید برداشت عسل گون زرد در این مراتع مستقر نمایند.
مناطق مهم به لحاظ تولید:
مناطق کوهستانی رشته کوه زاگرس و البرز در استان های فارس، اصفهان، لرستان، چهارمحل و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، همدان، کردستان، زنجان و ..
منابع:
سایت دکتر هانی (http://drhoney.ir/)
انجمن گیاهان دارویی و معطر کرمان (http://www.kermanherbs.com/index.php/۱۳-۲۰۱۵-۱۱-۲۳-۱۴-۱۵-۰۰/۴۲-۲۰۱۵-۱۱-۲۳-۱۴-۴۹-۴۴)
سایت آقای عسل (https://mesterhoney.ir)