سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
سنبل الطیب (سنبل کوهی) عصاره ای از ساقه زیرزمینی و ریشه گیاه سنبل الطیب است. اگر چه "سنبل الطیب" به صورت خودرو در جنگل ها رشد می کند، اما این گیاه برای مصارف دارویی کشت و زراعت نیز می شود. گفته می شود انواع وحشی آن خواص بیشتری دارد.
بیشترین قسمت مورد استفاده این دارو برای مصارف درمانی، ریشه آن می باشد. این گیاه به "علف گربه" نیز معروف است، زیرا گربه عاشق بوی آن است.
خاک دارای بافت لومی شنی، غیر شور، با اسیدیته خنثی رو به قلیایی و مواد آلی کم برای رویش سنبل الطیب مناسب است.
زمان رشد رویشی آن از اردیبهشت تا تیرماه بوده‌است.
ترکیبات شیمیایی:
روغن های فرار(مثل والریک اسید)، آلکالوئیدها و آمینواسیدهای آزاد(مثل گاما آمینوبوتیریک اسید"GABA"، تیروزین، آرژنین و گلوتامین) . نام اسید آمینه والین را از روی این گیاه انتخاب نموده اند.
ریشه و ریزوم سنبل الطیب دارای مواد مؤثر ارزشمندی از نوع اسانس و ترکیبات ایریدوئیدی به نام والپوتریات ها است.ترکیبات دیگری از جمله فلاونوئیدها ،تانن ، صمغ ، رزین و موسیلاژ در این گیاه وجود دارد. ریشه ی این گیاه دارای آمیدون ، گلوکز ، املاح مختلف، اسید فرمیک ، اسید استیک و اسید پروپیونیک ، می باشد. از سایر ترکیبات فعال اسانس می توان مونوترپن ها (آلفا پینن ، کامفن و ....) و سزکوئی ترپن ها (والرنال ، والرانون ، والرانول ، والرنیل استات) را نام برد.
والرنال و اسید والرنیك از قوی ترین تركیبات آرام بخش موجود در سنبل الطیب هستند.
خواص دارویی و درمانی:
- این گیاه برای اختلالات یائسگی و عادت ماهیانه مفید است.
- یکی دیگر از خواص این گیاه، داشتن منگنز است که برای درمان سفیدی مو از آن استفاده می شود.
- این گیاه دارای اثرات آرامبخش، خواب آور، ضد صرع ضد اسپاسم، کاهش دهنده ی فشارخون ، ضد نفخ و مسکن می باشد.
- از این گیاه در پزشکی به عنوان بهترین درمان هیستیری، میگرن و روماتیسم نیز استفاده می شود.
- اسید والرنیک موجود در ریشه ی آن دارای خواص ضد انقباض عضلانی است.
مناطق رشد و پراکنش:
این گیاه بومی اروپا و قسمت هایی از آسیا می باشد. در حال حاضر آن را در آمریکای شمالی نیز می کارند.
این گونه در شیب شمالی کوه‌های کم کوئیه بهاباد استان یزد در ارتفاع ۱۸۵۰ متر از سطح دریا پراکنش دارد. اقلیم محل پراکنش بر اساس روش آمبرژه خشک سرد می باشد.
منابع:
سایت تبیان (https://article.tebyan.net/)
فصلنامه اکوفیزیولوژی گیاهی (www.jpec.ir)
سایت عطارک (https://attarak.com/)
سایت دارویاب (www.darooyab.ir)
نامهای دیگر: سیب زمینی ترش، شلغم شیرازی، یرالماسی. در کُردی به آن گوبزرکە و در ترکی زنجانی به آن موُرچالیق گفته می شود.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی علفی، چندساله و دارای ساقه‌ای به ارتفاع ۱٫۵ تا ۳ متر است. ساقهٔ این گیاه راست و خشن می‌باشد. برگ‌های آن عموماً ساده، منفرد، نوک تیز و دارای کناره‌های دندانه‌دار است. سیب زمینی ترشی گیاهی است از خانواده مركبات كه گل‌هایی شبیه به گلهای آفتابگردان دارد. البته گلهای این گیاه كوچك‌تر از آفتابگردان بوده و غده آن قابل مصرف است. این گیاه با سرعت بالا رشد می‌كند و آفتاب را بسیار دوست دارد و در خاك ضعیف نیز رشد می‌كند. مقاومت این گیاه در برابر سرما زیاد است و در صورت عدم برداشت تا دمای ۱۵- را تحمل و باقی می‌ماند. به دلیل ریزوم‌هایی كه دارد سریع رشد می‌كند كه ارتفاع آن گاهی به ۴ متر نیز می‌رسد. رنگ این سیب‌زمینی‌ها از زرد تا قرمز متغیر است.
ترکیبات شیمیایی:
اصلی ترین تركیب موجود در این ماده غذایی مانند سیب‌زمینی‌های معمولی نشاسته نیست بلكه كربوهیدراتی به نام «اینولین» است كه برعكس نشاسته تأثیری در روی قند خون بیماران دیابتی ندارد. اینولین موجود در سیب‌زمینی ترشی به فروكتوز تبدیل میشود و برای همین می‌تواند در افراد حساس باعث نفخ و باد شود.
غده سیب‌زمینی ترشی دارای ۱ تا ۱٫۵ درصد اینولین و ۳ تا ۵ درصد قندهای مختلف و ۲ درصد مواد ازته است.
سیب زمینی ترشی خام حاوی ویتامین‌های زیادی به خصوص ویتامین‌های A، C و ۳B، ویتامین ب، ث و بازهای پورین، آرژی نین، هیستیدین، بتائین، کولین و هما گلوتی نین می‌باشد. این ماده غذایی همچنین حاوی پتاسیم، آهن، تیامین، نیاسین، فسفر، مس، منیزیم، اسیدفولیك و اسید پانتوتنیك (ویتامین B۵) است.
خواص دارویی و درمانی:
از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی غده آن کمی گرم و تر است.
- غذای مناسبی برای مبتلایان به بیماری قند «دیابت»: اینولین موجود در سیب‌زمینی ترشی به فروكتوز تبدیل میشود. فروكتوز یكی از آن تركیبات قندی است كه برای دیابتی‌ها مفید و قابل استفاده است.
- به عقیده متخصصان تغذیه، سیب‌زمینی ترشی انرژی‌زا بوده و خواص ضدعفونی‌كنندگی دارد. باید بدانید كه میزان انرژی موجود در ۱۰۰ گرم سیب‌زمینی ترشی حدود ۷۶ كالری است.
- این ماده غذایی همچنین می‌تواند باعث افزایش شیر خانم‌های شیرده شود.
- درمان لاغری: بدن ما نمی‌تواند اینولین موجود در سیب زمینی ترشی را هضم كند و برای همین هم سیب‌زمینی ترشی خاصیت سیركنندگی بسیار بالایی دارد. مزیت دیگر سیب‌زمینی ترشی اندك بودن میزان كالری آن است. همچنین برای درمان لاغری ناشی از صفرای سوخته و بیمارانی که از شدت قند خون لاغر هستند، مفید است و بدن آنها را مستعد چاقی می‌کند. توجه داشته باشید كه برخی افراد نسبت به اینولین حساسیت دارند و نمی‌توانند این تركیب را تحمل كنند. به خاطر اینكه این ماده در روده‌ها تخمیر شده و باعث بروز دل درد و ناراحتی‌های روده میشود.
- سیب‌زمینی ترشی حاوی خواص زیادی از جمله خواص ملینی و تقویت‌كنندگی است.
- این ماده غذایی دیورتیك است یعنی ادرارآور و همچنین اشتهاآور است.
- این ماده غذایی یكی از درمان‌های طبیعی و معروف روماتیسم است و فشارخون را پایین می‌آورد.
- از سیب‌زمینی ترشی برای رفع سرفه و سینه درد نیز استفاده میشود.
- زود هضم بودن این غده مفید برای بهبود زخم معده و روده می‌باشد.
- موجب تقویت قوای جنسی میشود و مخصوصاً ضعف قوای جنسی ناشی از قند بالا را هم درمان می‌کند.
نقاط رشد و پرورش گیاه:
منشأ اصلی آن در آمریکای شمالی بوده و اکنون در ایران هم پرورش می‌یابد. در ایران در اغلب مناطق کاشته می شود.
* برای اطلاع از چگونگی پرورش و کشت این گیاه به قسمت "دانش و فناوری" - همین فعالیت اقتصادی رجوع نمایید.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت دکترسلام (www.hidoctor.ir)
سایت راسخون (https://rasekhoon.net/)
سایت عطارک (https://attarak.com/)
مشخصات گیاه شناسی:
گیاهیست یکساله، اکثراً زمستانه، دارای ساقه های راست و افراشته. برگه های آن به طول ۱-۲.۵ سانتیمتر و تخم مرغی شکل است. گل آذین آن به پهنای ۱-۱.۵ سانتیمتر با گلهای زیاد، طول دمگل ۱/۵ تا ۵ سانتیمتر و جام گل ۶ – ۱۰ ساتیمتر می باشد.
ارتفاع گیاه از ۲۰-۸۰ سانتیمتر فرق می کند. در زمان اولیه رشد شباهت زیادی به شبدر سفید دارد و اختلاف آنها اینست که شبدر ایرانی بر خلاف شبدر سفید ، ساقه خزنده ندارد و گره های آن بروی ساقه ریشه تولید نمی کند و شبدر سفید قاعده برگچه اش باریک است.
دوره رشد : این گیاه را در اواخر زمستان و اوایل بهار زمانی که هیچ گیاه دیگری شروع به رشد نکرده می توان به عنوان علوفه استفاده کرد.اگر خوب رسیدگی شود ۲-۴ تن محصول خشک می دهد( ۲۷ تن علوفه سبز ).
تهیه بستر جهت کشت بذر:
مناسب ترین خاک برای کاشت آن خاک های مرطوب، سنگین با درصد قلیایی پائین ( خاکهای حاصلخیز با PH=۶ )
عملیات کشاورزی تهیه بذر:باید زمین را شخم و سپس دیسک زده. بذر کاري به صورت دستپاش يا به وسيله ماشين هاي بذر افشان انجام مي گيرد. در زمين هاي نامرغوب و آب و هواي گرم و خشک بذر کمتري مصرف مي گردد. در روش مکانيزه فاصله خطوط مناسب براي توليد بذر ۲۰-۳۰ سانتی متر و برای تولید علوفه ۵۰-۶۰ سانتی متر است.
روشهای آبیاری: به صورت نشتی یا بارانی آبياري می باشد. شبدر به رطوبت خاک خيلي حساس است. عملکرد و طول رشد آن به شدت تحت تاثير آبياري قراردارد. به طوری متوسط هر ۷-۱۰ روز يکبار آبياري مناسب است. بعد از هر چين برداري بايد آبياري انجام شود.
عمق کاشت به علت ریزی بذرها باید کم باشد تا باعث خفگی بذرها نشود.
کود دهی به شبدر ایرانی :
۷۰-۹۰ کیلوگرم فسفر که زمان کاشت بذر به زمین داده میشود.
در اوایل بهار به دلیل کمی فعالیت باکتری های تثبیت کننده نیتروژن می توان بطور سرک از کودهای نیتروژن دار نیز استفاده کرد (میزان ۲۵ کیلوگرم در هکتار و نیز همین مقدار در چین دوم نیز داده می شود.
کشت مخلوط:
در چرای مستقیم شبدر ایرانی بوسیله دام باید به ایجاد تورم در دام توجه داشت .
برای رفع این نقیصه می توان از کاشت شبدر ایرانی به صورت مخلوط با گیاهان خانواده گندمیان (به ویژه غلات دانه ریز ری گداس ) استفاده شود.
شبدر ایرانی دارای درصد بالایی پروتئین است ، بین ۱۵ تا ۱۸ درصد که این میزان در مراحل مختلف رشد گیاه متغیر است.
موارد استفاده:
استفاده بعنوان علوفه خشک:
اگر بصورت صحیح خشک و سیلو شود بین ۳ تا ۵ و گاهی تا ۷ تن علوفه خشک و وبسیار مقوی در هکتار تولید می کند.
کود سبز:
برای تقویت خاک یا در تناوبهای زراعی می توان از شبدر ایرانی بعنوان کود سبز استفاده کرد ، چون این گیاه دارای گره های تثبیت کننده نیتروژن و ساقه و برگهایی است که بخوبی در خاک پوسیده و مواد آلی خاک را افزایش می دهد.
تولید بذر :
در شرایط مناسب ۵۰۰ تا ۶۰۰ کیلو بذر در هکتار تولید می کند ولی در شرایط معمولی ۱۵۰ تا ۳۵۰ کیلو در هکتار می باشد.
زمان مناسب بذر گیری وقتی است که نیام بذر قهوه ای کم رنگ شده باشد.
در کشور مقدار ۲۵۶۰ تن در سال تولید بذر داریم که در حدود ۱۲۰۰ تن بذر در سال مصرف و ما بقی به خارج از کشور صادر می شود.
نقاط زیر کشت:
در ایران:
استانهای غربی و شمالی : آذربایجان، گیلان ، مازندران، همدان ، کردستان ، لرستان، فارس ، کهکیلویه و بویر احمد و تقریباً اکثر استانهای کشور
در دنیا :
غرب و شرق مدیترانه ، آسیای میانه و آسیای صغیر، بالکان ، مصر و ایران .
ولی بصورت زراعی در اغلب کشورهای جهان به ویژه آمریکا و استرالیا
منابع:
سایت علوم کده (https://olomkadeh.ir/)
سایت پاکان بذر اصفهان (http://www.pakanbazr.com/fa)
سایت نارگیل (https://nargil.ir/Article.aspx?Id=۸۵۳&cid=۴۲۶۱)
خصوصیات گیاهشناسی:
شبدر سفید یکی از گیاهان خوراکی خودرو و متعلق به خانواده بقولات یا Leguminosae می باشد.
شبدر سفید گیاهی پایا، به ارتفاع ۱۰ تا ۴۰ سانتیمتر و تقریبا بدون کرک می باشد، ساقه این گیاه معدد، منشعب، خوابیده و یا در پایین ریشه زا است.
برگ این گیاه سه برگچه ای با برگچه های تخم مرغی که در حاشیه دارای دندانه های اره ای و گوشوارک های فلسی و در انتها یکباره باریک شده و بصورت درفشی است.
گل شبدر سفید به رنگ سفید مجتمع در گل آذینی تقریبا کپه ای و تخم مرغی شکل، دمگل های محوری بلندتر از برگها و کم و بیش کرکدار، دمگل فرعی برگشته، کاسه بدون کرک، دوبار کوتاهتر از جام و دارای تقسیمات سرنیزه ای می باشد. نیام برجسته، قوز دار، بدون پایک، خطی و با سه تا چهار دانه است.
زمان گلدهی: اردیبهشت تامرداد ماه.
*شبدر سفید اصولا گیاهی است دائمی ولی در بعضی مناطق از آن به عنوان گیاه علوفه‌ای زمستانه‌ی یکساله استفاده می‌نمایند. یکی از مزایای سهم این نبات امکان کاشت مخلوط آن با بذر چمن‌های معمولی است. در مناطقی که احداث چراگاه‌های مصنوعی متداول می‌باشد و یا در مناطق خشکی مانند ایران که دارای چراگاه های طبیعی و تنگ می‌باشد اغلب این گیاه در بین سایر نباتات چراگاه خودنمایی می‌کند که با میل توسط احشام خورده میشود. البته گذشته از مصرف شاخ و برگ آن به عنوان تعلیف، گل‌آذین آن هم خوشخوراکی خاصی برای رمه‌ها دارد ولی گوسفندان زیاد علاقه‌ای به خوردن آن ندارند. این نبات می‌تواند در مواقع بحرانی گرم سال منبع خوبی برای زنبوران عسل باشد و در برنامه‌ی کاشت مخلوط هم این گیاه را می‌توان وارد کرد.
مواد مؤثره:
این گیاه دارای آنتی روماتیسمی، آنتی کروفیولوژیک، پاک کننده، مواد شوینده و تونیک است.
خواص دارویی و درمانی:
درمان سرفه، سرماخوردگی، تب بر،ضد سرطان، پسوریازیس،ضد التهاب،ورم مفاصل و نقرس،برونشیت،سیاه سرفه،سرطان پستان و سینوس ها
*برگ های شبدر سفید در سالاد، سوپ به عنوان یک سبزی،استفاده می شود،گل و بذر این گیاه خشک و تبدیل به پودر می کنند و در غذاهای پخته شده مصرف می شود،همچنین برگ های خشک شده طعم وانیلی دارد که در پخت کیک ها استفاده می شود.
مناطق رشد و پراکنش:
این گیاه را می توان در اکثر نقاط مرطوب شمال و غرب کشور یافت و در استان کرمانشاه در ریجاب، سرپل ذهاب، پاوه، روانسر، سنقر و شهرستان کرمانشاه قابل برداشت است.
زیستگاه: مراتع و فضاهای سبز، زمینهای زباله، کنار جاده ها، سواحل دریا.
منابع:
سایت ایسنا (https://www.isna.ir)
سایت آی دارو (https://idaroo.net)
سایت اگرونیک (https://www.agronic.ir)
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی خودرو از تیرهٔ سبزی‌آساها، بومی جنوب اروپا، شمال آفریقا و نواحی معتدل آسیاست. این گیاه از رستنیهای علفی چندساله‌است. ارتفاع این گیاه تا یک متر و در نواحی معتدل تا دو متر می‌رسد. طول برگ‌های باریک آن از ۷ تا ۱۵ سانتیمتر است و شامل ۹ تا ۱۷ برگچه‌است. برگچه‌ها بیضوی بوده، کناره آنها صاف است. گلهای این گیاه به رنگهای ارغوانی، زرد یا بنفش یا آبی مایل به سفید است و به صورت مجتمع در انتهای ساقه‌های گل‌دهنده مشاهده میشود. زمان ظهور گل‌ها اوایل تابستان است. میوهٔ این گیاه، غلافی و مستطیل شکل به طول ۲ تا ۳ سانتیمتر است و معمولاً هر میوه دارای ۳ تا ۶ عدد دانهٔ لوبیا شکل است.برگ‌های آن مرکب است و از ۴ تا ۷ زوج برگ به اضافهٔ یک برگچهٔ انتهایی تشکیل یافته‌است که به سبب ترشح شیره، چسبنده‌اند. گلهایش مایل به آبی است. ریشه و ساقهٔ زیرزمینی آن مصرف دارویی دارد.ریشه‌ها و پاجوش‌های این گیاه دارای پوستی قهوه‌ای‌رنگ یا سیاه و مغز زردرنگ است.
مواد مؤثره:
عصاره شیرین بیان حاوی ترکیبات مختلفی بوده که مهمترین آن گلیسریزین می‌باشد. در اثر هیدرولیز به اسیدگلیسیریتینک و دو مولکول گلوگورونیک اسید و آب تبدیل و شیرینی خود را از دست می‌دهد. همچنین فلاونوئیدها و ایزوفلاونوئیدها، تری پنوئیدها، استرودل‌ها، روغن‌های فرار و مقداری نشاسته، قند شامل گلوکز و ساکاروز، لیگنین، اسیدهای آمینه، آمین‌ها و موم‌ها نیز در آن موجود می‌باشد.
مناطق رشد و پراکنش:
در اکثر نقاط ایران خصوصاً در شهرستان لارستان شهرقدیم و نواحی شرقی و شمال شرقی و همچنین آذربایجان، سلسله جبال بختیاری و شهرستان اقلید به فراوانی می‌روید.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/wiki)
خصوصیات گیاهشناسی:
درخت صنوبر با نامهای دیگر راجی، تبریزی، شالک درختی از تیرهٔ بیدیان (Salicaceae) می باشد.تبریزی درختی برگریز است. برگها سبز براق، پهن، یا لوزی نوک تیز هستند. پیش از ریزش رنگ طلائی روشن تا زرد به خود می‌گیرند. جوانه‌های آن زرد رنگ، معطر و چسبناک است. ارتفاع آن تا سی متر می‌رسد. شاخه‌های آن موجی و فاقد جهت‌های ریشه جوش است. تنه‌ی آن مستقیم رشد می‌کند و کم شاخه است و از این جهت برای تیر چوبی سقفها به مصرف می‌رسیده است. تا ۶ سالگی می‌تواند به بازده مطلوب برای برداشت چوب برسد.
*سپیدار و تبریزی از یک تیره‌اند. ولی پوست سپیدار تقریباً سفید رنگ و پوست تبریزی قهوه‌ای تیره است. زاویهٔ شاخه‌ها در سپیدار بازتر و تقریباً عمود بر تنه بوده، در حالی که در تبریزی شاخه‌ها نزدیک به تنه و به موازات تنه هستند.
ترکیبات شیمیائی:
جوانه‌های تبریزی صمغ دارای گلوکوزیدهای سالیسین ، پوپولین و کریزین است. همچنین مقداری اسانس روغنی فرّار نیز در آن یافت میشود.
خواص دارویی و درمانی:
- در طب سنتی از برگها و سرشاخه‌های گل‌دار این گیاه برای درمان بواسیر، روماتیسم، نقرس و سیاتیک استفاده میشود.
- این گیاه مدر، ضد عفونی کننده و مقوی هاضمه نیز می‌باشد.
مناطق رشد و پراکنش:
در تبریز با نام لشه قَلَمه مشهور است و در اکثراً باغات آن منطقه به عنوان مرز باغات و مزارع کاشته میشود. شهر گلپایگان دارای یکی از غنی ترین زیستگاه‌های درخت تبریزی است و تبریزی گلپایگان گونه‌ای منحصر به فرد است.
این درختان مکان هایی با آفتاب کامل را می پسندند. نور کم سبب ایجاد اختلال در رشد و افزایش بیماری های قارچی می گردد.
تبریزی ها عموماً مناطقی با تابستان های خنک را برای رشد ترجیح می دهند. و می توانند سرما را تا حدودی تحمل کنند.
کاشت صنوبر:
تبریزی درختی است که تمام انواع آن به راحتی از طریق قلمه ریشه می دهند و تکثیر می شوند. قلمه به طول ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر با ۳ تا ۴ بند را در خاک معمولی در اسفند و فروردین می کارند بطوریکه نصف تا دو سوم آن در خاک فرو می رود. آبیاری اولیه با فواصل کم و از موقع ریشه دار شدن با فواصل بیشتر صورت می گیرد.
سر شاخه های تبریزی و سپیدار به راحتی در آب هم ریشه می دوانند و هنگامی که سر شاخه ها کاملاً ریشه دار شوند می توان آنها را در گلدان یا در محل اصلی کاشت.
اصولاً تکثیر صنوبرها از طریق بذر به میزان زیاد مشکل است. بهتر است بذرها بلافاصله به محض اینکه کپسول ها شروع به باز شدن می کنند جمع و کاشته شوند زیرا قوه نامیه خود را به سرعت از دست خواهند داد و نباید اجازه داد که بذرها خشک شوند. هر چند اگر آنها درون ظرف و در دمای نزدیک صفر درجه سانتیگراد قرار دهند بذرهای بعضی از گونه ها می توانند برای مدت حدود ۳ سال نگه داری شوند. هیچگونه وضعیت استراحت یا دوره خواب وجود ندارد و بذرها به راحتی چند روز پس از کاشت جوانه می زنند. نهالچه ها به میزان زیادی به قارچ عامل مرگ گیاهچه حساس هستند و همچنین نمی توانند حرارت و خشکی زیاد را تحمل کنند. تعدادی از صنوبرها توسط ریز ازدیادی نیز تکثیر می شوند. این نوع تکثیر از طریق نوک ساقه با موفقیت همراه بوده است.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت نارگیل (https://nargil.ir/)
قلیا یا سالیکورنیا یک جنس از گیاهان یکساله خانواده اسفناجیان می باشد که به صورت گیاه علفی با ساقه های آبدار و گوشتی ظاهر میشود و به طور طبیعی در سواحل دریا، نمک زارها، باتلاق‌ها و حاشیه مرداب‌های شور اروپا، جنوب آسیا، شمال آمریکا و جنوب آفریقا رشد و تکامل یافته است.
این گیاه با نامهای تجاری (Sea Beans) یا لوبیای دریایی، (Glasswort، Pickleweed) یا علف هرز ترشی و (Marsh Samphire) یا رازیانه آبی مرداب در دنیا شناخته میشود. ارتفاع این گیاه کمتر از ۵۰ سانتیمتر است. ساقه‌ها بند بند و آبدار، برگها کوچک و به شکل فلس‌های تحلیل رفته می‌باشند به نحوی که در نگاه نخست گیاه بدون برگ به نظر می‌رسد . گل‌ها هرمافرودیت بوده که در فاصله‌های بندهای ساقه ایجاد می‌شوند . گرده افشانی توسط باد انجام میشود. میوه‌ها کوچک و آبدار و به‌شکل یک بذر منفرد می‌باشند که همراه با کامل شدن مراحل رشد میوه، گیاه از سبز به قرمز تغیر رنگ می‌دهد.سیر رشد رویشی از فروردین ماه تا پائیز است.
خواص:
- تحقیقات انجام شده نشان می دهد که این گیاه توانایی بالایی درتولید دانه های سرشار از روغن دارد. عملکرد دانه این گیاه مناسب بوده و دانه این گیاه حاوی ۲۸ % روغن می باشد که این گیاه را به عنوان گزینه مناسبی برای تولید دانه های روغنی مطرح می سازد.
- این گیاه نه تنها به خاطر مزه شور آن بلکه به خاطر ارزش غذایی بالا در بخش مواد معدنی و ویتامین‌های آنتی اکسیدانی مانند ویتامین C و بتا کاروتن به صورت تازه مصرف میشود.
- بخش هوایی سالیکورنیا نه تنها منبع خوبی از مواد معدنی است بلکه سرشار ازپروتئین‌ها و ویتامین‌ها است.
-ارزش دارویی سالیکورنیا: سالیکونیا دارای ارزش داروئی بوده وضد اسکوربوت قوی است و بعنوان تصفیه خون و تسهیل کننده عمل هضم بکار می رود. از آنجا که دارای ویتامین A و C است. در طب سنتی در درمان بیماری های مزمن روده ای، کلیوی و هپاتیت مورد استفاده واقع می شود. بررسی ها نشان می هد که این گیاه به دلیل داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی قابلیت افزایش ایمنی بدن و مبارزه با بیماری ها خصوصاً سرطان را دارند.
- گونه‌های سالیکورنیا در طب سنتی برای درمان برونشیت، هپاتیت و اسهال کاربرد داشته و فعالیت آنتی‌کسیدانی، ضد التهابی و ضد دیابتی از خود نشان می‌دهند.
رویشگاهها در ایران:
رویشگاه‌های این گیاه در ایران شامل استانهای فارس، سمنان،گرگان، خوزستان، بوشهر، هرمزگان، یزد، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اصفهان، قم و تهران است. بخشی از این گیاه در رودخانه زاینده رود، تالاب گاوخونی، استان فارس و حاشیه خلیج فارس می‌روید.
منبع:
سایت شرکت پاکان بدر اصفهان (http://www.pakanbazr.com)
سایت ایسنا (www.isna.ir)
سایت ویکی پدیا
نحوه کاشت و پرورش کاهوی وحشی
پرورش آن با همه پراکندگی وسیعی که در نقاط مختلف دارد، به علت استخراج ماده موثر یعنی لاکتوکاریوم که مورد تقاضای بازار های دارویی است، در بعضی نواحی معمول است. پرورش این گیاه از طریق کاشتن دانه (میوه) به شرح زیر صورت می گیرد:
میوه های رسیده را در بهار در سطح زمین آماده ای که دارای کود و خاکبرگ کافی باشد، می پاشند و به ملایمت آبیاری می کنند و پس از آن که از رویش آن ها گیاه جوان ۳ یا ۴ برگی حاصل شد آن ها را به زمین اصلی و در امتداد خطوطی به فواصل ۶۰ سانتی متر به نحوی نشا می کنند که هر گیاه جوان از دیگری معادل ۳۰ سانتی متر فاصله داشته باشد.
استخراج شیره گیاه کاهوی وحشی به منظور تهیه لاکتوکاریوم بدین نحو صورت می گیرد که ساقه گیاه را با دقت به قطعاتی تقسیم می کنند و شیرابه آن ها را درون ظرفی وارد می سازند. این شیرابه به سهولت سفت می شود و بدون مداخله گرما، خود به خود خشک می گردد. و با این ترتیب لاکتوکاریو از آن به دست می آید.
منابع:
سایت آیدانا (https://aydana.com/?p=۳۴۴۲۷)
نامهای دیگر: کَوَر، علف مار، لَگَجی، لَگجین
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه کبر گیاهی بوته‌ای تک پایه و چند ساله است که متعلق به راسته میخک سانان است. علف مار جز گیاهانی است که در اوایل تیر تا اواخر شهریور، درست زمانی که دمای هوا بالا و رطوبت خاک در کمترین حد خود است گل می‌دهد و دوره رشد زایشی آن تکمیل میشود. غنچه های باز نشده گیاه از اردیبهشت ماه به بعد و میوه‌ها در مرداد و شهریور به صورت دستی برداشت می‌شوند. بهترین زمان برای برداشت غنچه‌ها در روزهای خشک، صبح هنگام و قبل از تبدیل به گل است.
کبر گیاهیست خوابیده بر روی زمین، با شاخه های به طول بین ۳۰ تا ۱۲۰ سانتی متر و گاهی بیشتر، پوشیده از کرک های زود افت، برگ ها به اشکال و اندازه های بسیار متنوع و دمبرگ دار هستند. گل ها منفرد و پوشیده از کرک، دمگل به طول حدود ۳۰ میلی متر، کاسبرگ ها کم و بیش هم اندازه، گلبرگ ها سفید یا صورتی یا قرمز رنگ، نابرابر، واژ تخم مرغی پهن و مورب، پرچم ها به تعداد زیاد، قرمز-ارغوانی رنگ، راست و از گلبرگ ها بلندتر می باشند. میوه کپسول واژ تخم مرغی شکوفا، سبز رنگ، در زمان شکوفایی گوشت درونی میوه قرمز رنگ، با دانه های متعدد کروی شکل و صاف. شکل و مزه میوه آن شبیه هندوانه ولی به اندازه فندق و در برخی موارد بزرگتر است.
اندامهای مورد استفاده:
ریشه، برگ، ساقه، میوه و بذر
ترکیبات شیمیایی:
استفاده دارویی از این گیاه به دلیل غنی بودن ریشه‌ها و جوانه‌های مولدگل و میوه‌ها از ترکیبات دارویی مانند فلاونوئیدها، ساپونین‌ها، پکتین‌ها، اسانس‌ها و به ویژه گلیکوزیدها و گلیکوزینولات‌ها است. همچنین ترکیبات زیست فعال زیادی شامل آلکالوئیدها، گلیکوزیدها، اسپریمدین، روتین، کامفرول، استیگما استرول، کامپیسترول، توکوفرول، فالونوئیدها، ترپنوئیدها و طیف وسیعی از موادمعدنی و عناصر ریز مغذی در گیاه کبر وجود دارد. همچنین حاوی مقدار زیادی آنتی اکسیدان بیوفلاونوئید روتین است.
خواص دارویی و درمانی:
گیاه کبر برای اهداف مختلفی کشت میشود و از بخش‌های مختلف برای اهداف دارویی، غذا، و لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده میشود.
- در گذشته در درمان بسیاری از امراض، به خصوص امراض کبد و طحال بهره می‌برده‌اند.
- در زمان‌های قدیم ریشه‌های گیاه کبر توسط مصر باستان و اعراب برای درمان بیماری‌های کلیوی، کبد و مشکلات معده‌ای، نیش عقرب استفاده شده است.
- برگها توسط اعراب برای بیماری‌های پوستی و درمان گوش درد و شکوفه‌های آن برای درمان بیماری‌های طحال و فلجی در روم باستان استفاده می‌شد.
- در مراکش میوه کبر برای درمان دیابت و در الجزایر به عنوان ضد التهاب و برای درمان سردرد و معده درد استفاده شده است .
- پوست ریشه گیاه به عنوان ماده مقوی، مدر و قابض کاربرد سنتی دارد و همچنین، در درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند بیماری‌های پوستی، کلیه، کبد، طحال، کم خونی، اعصاب، نقرس، دیابت و روماتیسم استفاده میشود.
- اثرات دارویی شامل خواص ضد میکروبیو ضد قارچی قوی، ضدانگلی، ضددیابت، ضد التهاب، آنتی اکسیدانی و اثرات زیاد دیگری نیز از آن استخراج شده است.
- مصرف پوست ریشه این گیاه در مواردی که خون قاعدگی در زنان قطع می گردد، کاربرد دارد.
نقاط رشد و پراکنش:
این گونه گیاهی به طور وسیعی در حاشیه جاده ها و مزارع و همچنین مناطق متروکه و باغ ها رویش دارد.
در جهان: اروپا، ایران، قفقاز، سودان، مالزی، ماداگاسکار، افغانستان، هند، پاکستان، عراق، عربستان، شمال آفریقا، استرالیا و جزایر اقیانوس آرام.
در ایران: پراکندگی گیاه کبر در ایران گسترده است بطوری که مقاومت این گیاه به خشکی، شوری، گرما و آفتاب شدید سبب شده که این گیاه در سراسر ایران پراکنش داشته باشد.
به طور مثال می توان گفت این گونه در بخش‌های شمالی، شمال غرب، مرکز، و شرق کشور پراکنش دارد.
دامنه‌های البرز، اردبیل (دشت مغان)، اراک، گلپایگان، کرمانشاه، شیراز، یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، گرگان، مازندران، گیلان، آذربایجان غربی و شرقی، کردستان، همدان، ایلام، لرستان، اصفهان، فارس، خوزستان، بوشهر، خراسان، تهران و سمنان محل‌های رویش این گیاه است.
منابع:
سایت اگرونیک (https://agronic.ir/)
مجله نورگرام (https://mag.noorgram.ir/)