سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
خصوصیات گیاهشناسی:
آدونیس یا چشم خروس یا چشم قرقاول گیاه کوچک و چند ساله ای است از تیره آلاله ها. ارتفاع آن بین ۱۰ تا ۳۰ سانتیمتر است و دارای ریزوم قوی می باشد. این گیاه دارای ساقه راست ساده و بارور است.
برگ های آن سه تا چهار قسمتی و هر قسمت تشکیل شده است از انشعاباتی نیز ه ایی که زائده مانند به نظر می رسند. برگ ها بدون دمبرگ چرمی و به شکل پنجه است. گلهای فنجانی شکل دارای ۲۰ گلبرگ زرد روشن و قطر ۸۰ میلیمتر که به شکل دیسک که از دور مقابل قابل مشاهده است.
گل ها چشم خروس به صورت منفرد در اواخر زمستان تا اوایل بهار در انتهای ساقه ظاهر می شود. اغلب به عنوان گیاه زینتی استفاده می شود .آدونیس یا چشم خروس از گونه های در معرض خطر انقراض است و توسط قانون حفاظت شده است.
*چشم خروس یا آدونیس دارای گونه های مختلفی است که عبارتنداز:
۱_آدونیس تابستانه با نام علمی A. aestivalis : به طور جداگانه اطلاعاتی درباره این گیاه در فعالیت اقتصادی "برداشت گیاهان دارویی در اقلیم بارانی - محصولات" قرار داده شده است.
۲-چشم خروس یک ساله با نام علمی A. cupaniana
۳-آدونیس پاییزه با نام علمی A.automnalis
۴-چشم خروس دانه ریز با نام علمی A. microcarpa
۵-آدونیس بهاره با نام علمی A.vernalis
۶-آدونیس با نام علمی A.flammea
قسمت های مورد استفاده:
قسمت های هوایی خشک شده گیاه و سرشاخه های گلدار.
ترکیبات شیمیایی:
گلوکوزید های کار دیاک به نام کاردنولید ها ،ادونی توکسین ،سیمارین و استروفانیتین.این گیاه سمی حاوی ترکیبات کاردیو استی مولانت ،مانند ادونیدین و اسید اکونیتیک است.
کاشت و تکثیر:
تکثیر این گیاه از طریق کاشت بذر در اواخر تابستان و یا تقسیم ریزوم پس از گلدهی میسر است.
محل کاشت نیمه سایه با خاک مرطوب و دارای زهکشی خوب برای این گیاه مناسب است .حداقل دمای قابل تحمل این گیاه ۱۵ درجه سانتی‌گراد است.
صور دارویی:
آدونیس ورنالیس ، به صورت دم کرده، عصاره روان و تنطور مورد مصرف قرار می گیرد. دم کرده آن که به مقدار ۲ تا ۴ گرم در ۲۰۰ گرم آب مقطر به دست می آید، در طی چند دفعه در ۲۴ ساعت مصرف می شود. از معایب آن فقط این است که طعم بسیار تلخ دارد و ترشحات آب دهان را زیاد می کند.
عصاره روان آدونیس به مقدار ۱ تا ۳گرم در ۲۴ ساعت به کار می رود. هر ۴۰ قطره این عصاره برابر یک گرم وزن دارد. تنطور آن به مقدار ۲ تا ۸ گرم در ۲۴ ساعت مصرف می شود. شیره تازه و استابیلیز آدونیس نیز به مقدار ۲ تا ۵ قاشق قهوه خوری در روز مصرف دارد. برای این کار باید شیره تازه را در کمی آب قند مخلوط کرده قبل از غذا مصرف کرد.
آدونیدین که ماده موثر گیاه است، به مقدار ۵ تا ۲۰ میلی گرم در روز به صورت گرانول های محتوی ۳ تا ۵ میلی گرم به کار می رود. آدونیس ورنالیس در ایران نمی روید ولی گونه های دیگر آن به شرح زیر که اثر درمانی مشابه ولی به صورت خفیف دارند در ایران یافت می شوند.
خواص درمانی و طبیعت آن:
طبیعت گیاه چشم خروس و میوه آن خیلی گرم و خیلی خشک است.
-دارای اثر قوی در معالجه بیماری صرع در درمان بیماری های قلبی حاد، تپش قلب، خفقان صدری، نارسایی دریچه میترال و و آئورت، ضعف قلب، گریپ، ذات الریه، تیفوئید و آبله.
- برای تقویت نیروی جنسی و تولید اسپرم به خصوص در افراد پیر و سالخورده، دانه ی این گیاه بسیار مفید است.
- دانه این گیاه برای گرم مزاجان مضر است و در صورت اجبار توصیه می شود با گشنیز میل شود .
- برای التیام زخم‌های کهنه گردچوب این گیاه را بر روی زخم بپاشید.
- شستشو با آب جوشانده این گیاه باعث نیکویی رنگ چهره می شود.
- اثر آرام کننده ای روی سرفه های صعب العلاج حملات آسم و دردهای روماتیسمی دارد.
- جهت تسکین درد مفاصل از جوشانده چوب این گیاه به صورت کمپرس استفاده کنید.
نقاط رشد و پراکنش:
منشاء این گیاه اروپا (جزایر بریتانیا )و غرب سیبری است. این گیاه در نزدیکی شهر اینگلهیم آلمان کشف شده است.
در ایران در نواحی مختلف مانند اطراف تهران، کرج، استانهای اصفهان، لرستان، بوشهر، خوزستان، گیلان، فارس، بلوچستان و قزوین می روید. و استانهای تهران - اصفهان - لرستان - گیلان - فارس - قزوین تولید کننده این گیاه دارویی هستند.
منابع:
سات گیاهجو (https://giahjoo.com/)
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
خصوصیات گیاهشناسی:
گل چشم خروس تابستانه یا گل قرمز یا همان گل خروسک از جمله گیاهان داروئی و با رشد طبیعی است که همزمان با فصل بهار در هر سال در ارتفاعات باغات و مزارع سمیرم رویش پیدا می کند. گیاهیست یک ساله از تیره آلاله که ارتفاع آن را ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر و در برخی منابع ارتفاع ساقه را ۲۰-۸۵ سانتیمتر ذکر کرده اند. این گل دارای ساقه نازک و ترد سبزرنگ به رنگ سبز کم رنگ و برگهای شبیه شوید است . گل خروسک یا گل چشم خروس تابستانه وقتی رشد می کند دارای یک تا چند شاخه کوچک می شود به طوری که رد انتهای هر شاخه آن که البته دارای تعدادی برگ هم است یک تا چند غنچه قرار می گیرد . گل های این گیاه داروئی به رنگ قرمز است که از هشت تا ده گلبرگ قرمز تشکیل شده است در انتهای هر گلبرگ و مماس بر کاس برگ گیاه سیاه رنگ است و هر گلبرگ را به دو بخش قرمز و سیاه تقسیم می کند. این گل دارای حدود ده تا پانزده پرچم سایه رنگ است .
خواص دارویی و درمانی:
طبع چوب این گیاه خیلی گرم و خیلی خشک است و مصرف خوراکی ندارد. دانه میوه آن گرم و خشک است. بنابراین دانه آن برای گرم مزاجان مضر است و باید با گشنیز میل شود.
- مقوی قلب است.
- برای تقویت نیروی جنسی و تولید اسپرم به خصوص پیران دانه این گیاه بسیار مفید می‌باشد و مقدار خوراکی آن ۵ گرم می‌باشد که در شیر خیسانده و با کره گاوی یا گوسفندی میل شود.
- جهت التیام زخم‌های کهنه گردچوب این گیاه را بر روی زخم بپاشید.
- شستشو با آب جوشانده این گیاه باعث نیکویی رنگ چهره می‌گردد.
- جهت تسکین درد مفاصل از جوشانده چوب این گیاه به صورت کمپرس بگذارید.
- این گیاه خاصیت شل کنندگی سنگ کلیه را دارد.
* از عوارض مصرف آن می توان به ورم معده، ورم روده به حالت شدیر اشاره کرد.
همچنین گیاه برای اسب و حیوانات اهلی سمی است سبب ورم روده و معده بحالت شدید می شود بنابراین کاربرد ان در طب سنتی بدلیل سمی بودن بسیار محدود است.
نقاط رشد و پراکنش:
در جهان: ناحیه مدیترانه ای مرکز و جنوب اروپا، غرب و مرکز آسیا، شمال آفریقا
در ایران : این گونه اغلب به صورت علف هرز در اراضی زراعی در استانهای گرگان مازندران آذربایجان شرقی و غربی کردستان کرمانشاه همدان اصفهان چهارمحال لرستان فارس کهکیلویه کرمان سیستان و تهران
منابع:
وبلاگ https://gyahan.blogsky.com/
سایت نگاه (www.negahmedia.ir)
سایت www.faq.irpsc.com
گیاهیست دو ساله از تيـره (Boraginaceae) گـــل گاوزبـــان و جـــنس Nonea که به ارتفاع ۵۰ سانتی متر رشد می کند. چشم گربه ای زرد به صورت گیاه پوششی و رونده می باشد. گياهان اين خانواده به دليل دارا بودن موسـيلاژ فراوان از نظر دارويي داراي اهميت هستند.
خواص دارویی و درمانی:
از عصاره گیاه در بررسی مبارزه با سرطان استفاده می شود.
منابع:
وبلاگ گیاهان (https://gyahan.blogsky.com/)
مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران دوره بيست و هفتم شماره ۱۵۶ دي سال ۱۳۹۶(۱۴۵- ۱۲۹)
نامهای دیگر آن: چوبک اشنان، چوبه، اسپرون، آذربو، چوغان، فلار، گلیم شوی، غاسول، عرطنیثا، عرطنیثه، صابونیه، سطرونیون، فول‌العرب و صابونی می‌باشد.
خصوصیات گیاهشناسی:
چوبک پایا و یک گیاه چند ساله و از خانوادۀ میخک (Caryophyllaceae) است. ساقه گیاه چوبک ترد، به رنگ سفید، کشیده و گوشتی و آبدار شبیه کاکتوس‌ها است که روی آن را برگهای استوانه‌ای شکل ریزی پوشانده است، برگهای این گیاه نیز ضخیم و ریز بوده، طعم شوری دارند و سطح آنها از کرک پوشیده شده است که در هنگام خشکی همانند ذخیره آبی برای گیاه عمل میکند و پر از آب، غنی از املاح، اسید اگزالیک و شیره واکوئلی است و به گیاه در تحمل شرایط خشک و شور کمک میکند، گیاه دارویی چوبک از اوایل شهریور به گل می‌رود و بذ‌رهای آن نیز در ماه آبان به طور کامل می‌رسند و بهترین زمان جمع آوری بذر، آبان و آذر است، چوبک گیاهی خودرو است و معمولاً از آن برای سوخت و تولید زغال نیز استفاده میشود و آتش آن بسیار گرم و تند، رایحه و دود آن کریه و طعم آن مایل به شوری است. به املاح، مواد قلیایی و خاکستر حاصل از سوزاندن اندامهای هوایی این گیاه، کلیاب گفته میشود که به صورت خاکستر یا تخته سنگ به رنگ قهوه‌ای تیره و شبیه به سنگ‌های آذرین است و موارد مصرف متعددی دارد.
معرفی ۷ گونه مهم چوبک در ایران:
نام علمی چند گونه از درختچه های این خانواده که در ایران در مناطق مختلف می رویند و سابقاً در دهات ریشۀ آنها را خشک و آسیاب کرده و به جای صابون مصرف می کردند. این گونه های مهم عبارتند از:
۱. گونه Acanthophyllum squarrosum Boiss: درختچۀ کوچکی است کبود رنگ، کرکدار خزی، در دامنه های جنوبی البرز تا جلفا و تبریز، در اراک،همدان، اصفهان، یزد، خراسان و بلوچستان انتشار دارد. گلهای آن سفید یا صورتی هستند و عبارت از ریشه های سخت و استخوانی با پوسته ضخیم دارای شیارهای طولی برنگ متمایل به زرد و قسمت داخلی سفید رنگ است که طعمی تلخ داشته و در آب ایجاد کف غلیظ پایدار می نماید .
۲. گونه Acanthophyllum microcephalum Boiss: این درختچه در دامنه های جنوبی البرز در شاهرود دیده می شود. برگهای آن نخلی شکل، گلهای کوچک با کاسه مخروطی و جام سفید.
۳. گونه Acanthophyllum gracilis Bge: درختچۀ کوچکی است. در مناطق شاهرود و خراسان دیده می شود.
۴. گونه Acanthophyllum glandulosum Bge: درختچۀ کوچکی است که کمی کرکدار و چسبناک. در منطقۀ شاهرود و در دامنه های شرقی البرزدیده می شود. برگهای آن ریز، روی برگها شیاردار و پشت آن برجسته و گلهای آن سفید است.
۵. گونه Acanthophyllum fontanesil Boiss: درختچه ای است با کرکهای ریز، برگهای کشیده، در ارتفاعات جبال دنا میروید.
۶. گونه crassifolium Boiss Acanthophyllum: درختچۀ کوچکی است . در دامنه هاینیم خشک جنوبی البرز، درۀ جاجرود، بومهن، اراک، همدان، فارس و کهکیلویه می روید.
۷. گونه Acanthophyllum bracteatum Boiss: درختچۀ کوچکی است. پوست آن به رنگ کبود، صاف یا کمی کرک دار. برگهایش کشیده نوک تیز. گلهایش در مجموعه ای در روی یک پایک بلند قرار دارد. این درختچه در اصفهان، یزد، شیراز، دربند کرج و اطراف تهران دیده می شود.
خواص دارویی و درمانی:
طبع گیاه چوبک گرم و خشک است.
- عطسه آور است.
- مدر می‌باشد.
- چوبک قاعده آور است.
- گیاه چوبک برای خرد کردن سنگ مثانه مفید است.
- برای درمان درد مفاصل ریشه چوبک را سوزانده، خاکسترش را با سرکه مخلوط کرده و در محل درد می مالند.
- پاشیدن گرد چوبک بر روی زخم ها نافع می‌باشد.
- برای درمان درد سیاتیک چوبک را با سرکه مخلوط کرده و به صورت ضماد در محل درد می گذارند.
- برای درمان نقرس و اسید اوریک از جوشانده چوبک استفاده می شود.
- برای درمان سوزاک نیز مفید است.
-برای تقویت نیروی جنسی می توان ریشه چوبک را در دست گرفت.
- برای درمان طاسی چوبک را در آب‌جوش حل کرده و سر را شستشو دهند.
- کسانی که می‌خواهند لاغر شوند از دمکرده چوبک استفاده کنند یک گرم در ۱۰۰ سی‌سی آب‌جوش ۲۰ دقیقه دم و نیم ساعت قبل از غذا میل شود.
- برای تسکین خارش‌های بدن جوشاندن ۵ گرم چوبک در ۲۰۰ سی‌سی آب و مالیدن محلول آن روی پوست مؤثر است.
- برای درمان آنژین ۳ گرم چوبک در ۲۰۰ سی‌سی آب‌جوش به مدت ۲۰ دقیقه دمکرده و صاف نموده و ۳ بار غرغره کنید باعث از بین رفتن گلودرد و ورم لوزه‌ها می‌گردد.
- برای آرام کردن سرفه یک گرم چوبک را در ۱۰۰ سی‌سی آب‌جوش ۲۰ دقیقه دم کرده و نیم ساعت قبل از غذا میل شود.
- مالیدن چوبک در محل نیش زنبور و حشرات باعث تسکین درد می‌گردد و همچنین پادزهر هم می‌باشد.همچنین از دم کرده آن برای درمان زرد زخم و یرقان استفاده می شود.
- برای درمان بحران‌های کبدی یک گرم چوبک یا ۲ گرم چوبک در۱۰۰ سی‌سی آب‌جوش ۱۰ دقیقه دمکرده صاف نموده با عسل شیرین کنید قبل از غذا میل شود.
*توجه: چوبک را به خاطر داشتن ماده ساپونین سعی کنید کم مصرف کنید زیرا سمی است. مقدار مصرف ۲ گرم در ۲۰۰ سی‌سی آب می‌باشد.در برخی افراد خوردن چوبک می‌تواند موجب خارش مثانه شود.
مداومت در مصرف گیاه چوبک ، دندان‌ها را فاسد میکند.
با توجه به قاعده آور بودن گیاه چوبک ، مصرف آن در دوران بادراری ممنوع است و خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد. از این رو مصرف این گیاه و حتی بو کردن و استنشاق آن به خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود.
موارد استفاده:
خاکستر چوبک در تهیه سود سوزآور، صنعت ساخت صابون، صنعت شیشه سازی، کاغذ سازی، رنگرزی، ساخت کاشی و سرامیک، سفالگری، پالایش نفت و عکاسی کاربرد دارد. همچنین از این گیاه به عنوان تثبیت کننده رنگ و ماده اولیه در تهیه دارو‌های شیمیایی استفاده میشود. همچنین برای به دست آوردن کلیاب، علوفه دام و تولید زغال استفاده می شود.
نقاط رشد و پراکنش:
گیاه چوبک از گیاهان بومی مناطق مرکزی و بیابانی ایران است.
منابع:
سایت بیتوته (www.beytoote.com)
سایت راسخون (https://rasekhoon.net/)
سایت پسته رفسنجان (https://pesterafsanjan.com/)
نامهای دیگر: اوزیها میگویند گل گاری، گراشی ها میگویند گنار ؛ لاری ها میگویند گل گهرو و خنجی ها کنگر و اسامی دیگری بنا به شهر و ولایت و روستاهای منطقه و خارج از منطقه هست ؛ نام هایی مثل خار مریم گرفته تا خارپنیر و گل گوهری و ده ها نام دیگر.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی از خانواده کاسنی، پوشیده از کرک های سفید رنگ و دارای ساقه کم و بیش بال دار با کناره خاردار است. بوته گلگاری تا ۱۰۰ سانت و ۱۲۰ سانتی متر بلند میشود؛ ساقه آن توخالی و پر از کرک خاردار است .این بوته گلهای زیادی میکند که تا ۲۰ یا ۳۰ عدد نیز مشاهده شده است. گلهای ان از بنفش روشن تا بنفش تیره است؛ دانه ها و قسمت گوشتی ان برنگ سبز روشن است که از ان ترشی درست میکنند و بصورت خام هم خورده میشود . حالت گلها دو نمونه است ؛ اوزیها انرا دخترانه و پسرانه میخوانند .گلی که در وسط ان کمتر رشد کرده دختر و گلی که همه سطح ان یک اندازه است پسر می نامند.
البته نباید گلگاری را با گل خار مریم اشتباه گرفت در بعضی جاها دیده شده گل گاری را همان گل خار مریم نوشته اند در صورتی که درست نیست. نام علمی خار مریم Silybum marianum است و در ایران آن را بنام مارتیغال هم می شناسند. گل خار مریم با خود گلگاری که با نام علمی Onopordon leptolepis می شناسیم شباهت های زیادی دارد؛ مانند گل بنفشی که دور آن را خار گرفته یا شکل بوته ای آن که شبیه گل خار مریم است اما خود گلگاری نیست. گلهای خار مریم بنفش تیره است و خارهای دور آن پهن تر و مثل برگ می مانند.
تنها در مورد گونه acanthium به استفاده خوراکی مغز ساقه و دارا بودن برخی خواص در کتاب گیاهان دارویی دکتر مظفریان اشاره شده است.
خواص گلگاری
درباره خاصیت و فواید گلگاری هر چه جستجو کردیم کمتر یافتیم و تحقیقات زیادی در باره آن نشده است هر چند در بعضی از نوشته ها که در باره گل خار مریم ذکر شده این تشابهات به خواص گلگاری هم سرایت داده اند. حتی به دلیل شباهت با گیاه خار مریم توسط گروهی برداشت و عرقگیری شده و به فروش می رسد. در صورتی که هنوز خواصی برای آن ثبت نشده است. اما آنچه در طب سنتی و تحقیقات محلی به دست آمد این بود که افراد بر اساس تجربیات خود یا گفته های افراد قدیمی و محلی بر این باور هستند که گلگاری برای سم زدایی از کبد و کیسه صفرا مفید است و عرق آن طبعی خنک دارد و خوشه های خشک شده بنفش آن را می جوشانند و آن نیز طبعی خنک دارد اما دانه های آن گرم است.
جدا از این در نوشته های اینجا و آنجا که دلالت علمی بر آن مشهود نیست گلگاری را ضد سرطان ؛ ضد یرقان و برای پایین اوردن فشار خون و کلسترول نیز مفید ارزیابی کرده اند و معتقد هستند که وجود سیلی مارین در دانه های گیاه که خاصیتی انتی اکسیدانی و ضد التهابی دارد اثر بخشی انرا در درمان بعضی از بیماریها مفید واقع شده است . این ادعا ها تا زمانی که تحقیقات علمی بر روی ان صورت نگرفته باشد و مورد تایید پزشکان و داروشناس ها قرار نگرفته باشد چندان اعتماد برانگیز نیست با همه اینها نمی شود از تجربه سالیان درازی که مردم منطقه در استفاده از گل گاری داشته اند نادیده گرفت .
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه در حاشیه زمینهای رها شده یا زراعی یا حاشیه جاده ها می روید.
در جهان: در کشور روسیه در ازبکستان در تاجیکستان و کشورهای اسیای میانه در افغانستان در لیبی و الجزایر و… چند کشور دیگر این گیاه می روید.
در ایران: در نواحی مختلف خراسان، کرج، ری، اطراف تهران، نواحی غربی ایران، بلوچستان و مسجد سلیمان می روید.
به طور کلی تمرکز رویش گلگاری در ناحیه رویشی ایرانی – تورانی است که قسمت اعظم فلات مركزي ايران را در برگرفته ؛ اين ناحيه بر اساس شرايط توپوگرافي و ارتفاع به دو منطقه كوهستاني با آب و هواي سرد و منطقه جلگه‌اي با آب و هواي بياباني و گرم و خشك تقسيم مي‌شود.برای همین است که گلگاری هم در مناطقی چون اوز و لارستان خشک و گرم تا کوار و مرودشت و ارسنجان تا نزدیک قله های دماوند یافت می شود.
منابع:
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
صفحه اینستاگرامی ramiar_majidi
سایت اوزامروز (http://awazemrooz.ir/)
* جهت کسب اطلاعات بیشتر و علمی تر پیشنهاد می شود مقاله موجود در قسمت "منابع علمی - برداشت گیاهان دارویی در اقلیمهای سرد، بارانی و گرم و خشک" مطالعه شود.
خصوصیات گیاه شناسی:
گیاهیست چند ساله به ارتفاع ۳۰_۶۰ سانتیمتر با قاعده کم و بیش ضخیم شده و ساقه هایی با شاخه های سخت شکننده و سبز کم رنگ. شاخه ها گسترده تا واگرا. شاخه چه ها ممتد به خارهای سخت شکننده درنده به طول ۲۰ _۴۰ میلیمتر. سراسر گیاه پوشیده با کرکهای غده دار کوتاه تنک تا نسبتاً انبوه و کرکهای بلند ساده است. گیاهی است خاردار، برگها سه برگچه ای، گلها نخودی شکل به رنگ صورتی روشن و نیام های بذری کوچک.
قسمت های مورد استفاده:
ریشه، برگها و گلهای آن مصرف می شود.
ترکیبات شیمیایی:
ریشه خار خر حاوی فنلها، لکتین ها، تری ترپنوئیدها و اسانس (شامل اساسا آنتول ۲) است.
خواص دارویی و درمانی:
- اسانس ریشه گیاه خاصیت مدر و محتویات غیر اسانسی آن خاصیت ضد مدری دارد. علاوه بر این، اسانس گیاه در اثر تبخیر از بین می رود. در صورتی که خاصیت مدری گیاه مد نظر باشد ریشه گیاه باید به صورت دم کرده مصرف شود.
- ریشه گیاه مدر و جلوگیری کننده از تشکیل سنگ کلیه و مثانه می باشد و ارزش زیادی در درمان طیف وسیعی از ناراحتیهای دستگاه ادراری شامل رفع سنگها، نقرس و ورم مثانه دارد. همچنین برای درمان احتقان کبد و یرقان بکار می رود و خاصیت صفراآور و تصفیه کننده خون دارد.
- دم کرده خار خر موجب درمان ایرم (احتباس مایع در بدن) در کوتاه مدت می شود.
- برگها، گلها و ریشه های آن برای درمان سنگ کلیه و کیسه صفرا، التهاب مثانه، روماتیسم، گلودرد به کار می رود.
نقاط رشد و پراکنش:
خار خر در مناطق خشک و علفزار و کنار جاده ها رشد و نمو میکند.
در جهان: گیاه نسبتاً رایج اروپایی است. شبه جزیره بالکان و جنوب غرب اسیا
در ایران : به صورت علف هرز در چمن زارها و دامنه های کوهستانی استانهای آذربایجان شرقی وغربی، زنجان، کردستان، همدان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، اصفهان، چهارمحال، کهکیلویه، خوزستان، فارس، کرمان و تهران می روید.
منابع:
سایت شاخه (www.shakheh.com)
سایت www.faq.irpsc.com
خصوصیات گیاهشناسی:
یکی از گیاهان تیره گل‌ستاره‌ای‌ها (Asteraceae)، راسته گل مینا (Asterales) است که در نواحی مدیترانه‌ای و از جمله ایران میروید. خار مقدس در ایران از جمله در بلندی‌های بالای ۲۵۰۰ متر در استان کهگیلویه و بویراحمد میروید. گیاهی یک ساله است که بلندای آن تا ۶۰ سانتیمتر می‌رسد. دارای برگهای پرزدار بوده که عموماً طولی نزدیک به ۳۰ سانتیمتر و عرض ۸ سانتیمتر دارند. گلهای آن زردرنگ می‌باشد.
ترکیبات خار مقدس:
خار مقدس حاوی لیگنان ها، لاکتون های سزکویی ترپن شامل سنیسین، اسانس، پلی استیلن ها، فلانوئیدها، تری ترین ها، فیتواسترول ها و تانن ها است.
فواید خار مقدس:
- این گیاه خاصیت ضدمیکروبی دارد با عفونت ویروسی مقابله می کند با تحریک ترشح اسید معده، سوءهاضمه و نفخ را از بین می برد.
- خونریزی را بند می آورد و برای درمان زخم، کورک وغیره موثر است.
- خاصیت تصفیه کنندگی خون را بر عهده دارد.
- شیر مادران را افزایش می دهد: کافی است قبل از خواب یک لیوان چای خار مقدس بخورید.
- سردرد را برطرف می کند:مصرف روزی ۲ لیوان چای خار مقدس سردرد را رفع می کند.
- تب بر است.
- تولید بزاق دهان را افزایش می دهد.
- برای پیشگیری از هر نوع عوارض جانبی، مصرف آن را برای مدت کوتاهی ادامه دهید.
- دم کرده این گیاه با افزایش خون رسانی به مغز برای بهبود سردردها به کار می رود و حافظه را تقویت می کند.
- خار مقدس به عنوان تصفیه کننده عالی خون به حساب می آید.
- برای رفع ناراحتی های گوارشی مانند؛ نفخ و یبوست ، قبل از خواب یک لیوان چای خار مقدس بخورید.
- اگر سابقه بیماری قلبی و یا کلیوی در خانواده دارید، روزی یک لیوان چای این گیاه را میل کنید. تا از بروز این نوع بیماری پیش گیری شود.
- روغن طبیعی این گیاه، خاصیت ضدویروسی و ضدباکتریایی دارد.
- چای این گیاه اشتهاآور است. این چای، بدن را سم زدایی می کند.
- خار مقدس، عملکرد مغز را تقویت می کند و باعث رفع افسردگی، خستگی مفرط و سرگیجه می شود.
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه پراکندگی وسیعی داشته و رستنگاه آن در تبریز، ماکو، ارومیه، سلماس،مازندران، گلستان، رشته کوههای البرز، اطراف تهران،دماوند، هشتگرد، کرج، قزوین، کرمانشاه، قصر شیرین، همدان، لرستان، خوزستان، شیراز، بوشهر، جهرم، کرمان و خراسان گزارش شده است.
منابع:
سایت دکتر ساینا (www.drsaina.com)
نام‌هاي ديگر: خاش، كنگه، چَخ، هيس، آلاش، ورگد تلي، شرابه، راج.
خصوصیات گیاهشناسی:
خاس درختچه ای کوتاه و همیشه سبز از تيره خاس است.دارای برگ ضخیم و چرمی به رنگ سبز تیره است که در حاشیه دارای دندانه درشت، نامنظم ، نوک تیز، سخت، خار مانند و نیز میوه شفت و سرخ رنگ است.
برگهای پایای این گونه گیاهی ارزشمند غنی و برخوردار از نیتروژن بوده و می تواند به عنوان یک منبع غذایی مناسبی برای خوراک دام ها باشد.
اندامهای مورد استفاده:
از برگ و میوه های آن مصرف می شود.
خواص دارویی و درمانی:
با توجه به پراکندگی اختصاصی این گونه در جنگل های شمال در طب سنتی ایران برای آن جایگاه خاصی شناخته نشده است و اصولا به عنوان گیاه دارویی شناخته نمی شود. با اینحال از این گیاه می توان برای پاک سازی روده و ایجاد استفراغ در موارد مورد نیاز استفاده نمود. چرا که این گیاه مدر، ملین، مقوی و مسهل است.
- درخچه دارویی خاس در طب سنتی برای درمان انواع تب، یرقان و روماتیسم به کار گرفته می شود.
*توجه: مصرف میوه های گیاهی این درخت کوتاه برای کودکان خطرناک است و به هیچ وجه نباید بدون نظر متخصص استفاده شود.
نقاط رشد و پراکنش:
گونه گیاهی خاس( Ilex spinigera) در جنگل‌های شمال به وفور یافت میشود. مثلا در پیرامون جاده چالوس تا ارتفاعات هزار متری این منطقه می روید و همچنین در منطقه پل سفید از ارتفاع ۷۰۰ متری تا ۲ هزار متری در کنار درختان راش نیز رشد میکند.
منابع:
سایت عطارین (www.attarin.com)
وبلاگ منابع طبیعی (http://fattahghasemi.blogfa.com/)
خبرگزاری ایرنا (www.irna.ir)
گياهى علفى ، يک‌ساله یا دوساله، پائيزه، ايستا، به ارتفاع ۲۰ تا ۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقه آن باريک، منشعب و کرکدار و برگها به رنگ سبز روشن، متناوب، داراى لوب‌هاى باريک و کرک‌هاى شعاعى است. برگ‌هاى پائينى دوبار شانه‌اى يا شانه بخش با برگچه‌هاى خطى تا سرنيزه‌اى شکل است. اين گياه شباهت زيادى با جنس خاکشير تلخ(Sisymbrium) داشته و مهمترين تفاوت آن در شکل برگها است.
- اندام‌هاى زايشى:
گل‌آذين این گياه در بخش‌هاى انتهایى آن قرار دارد، گلها به رنگ زرد و گلبرگ‌ها هم‌اندازه کاسبرگ‌ها هستند. ميوه خاکشير خورجين، خطى باريک، داراى کمى انحناء، به طول ۵/۱ تا ۴ سانتى‌متر و عرض يک ميلى‌متر است. در هر ميوه دو رديف دانه وجود دارد.
بذر اين گياه رنگ قرمز تيره، مستطيلى يا تخم‌مرغى باريک تا بيضى شکل، کوچک، به اندازهٔ يک ميلى‌متر که يک طرف آن شياردار است. تعداد بذر توليد شده در يک بوته ممکن است به يک‌صد هزار عدد برسد.
موسم گلدهى اين گياه ارديبهشت تا خردادماه بوده و دانه‌ها در تيرماه مى‌رسند و در مرداد و شهريور ماه جمع‌آوري مي‌شوند.
- كاربرد درماني: التيام دهنده زخم و جراحات است. جوشانده گياه در رفع اسهال‌هاي ساده، ترشحات زنانگي و بعنوان مدر در آب آوردن نسوج مصرف مي‌شود. دانه آن بعنوان تب بر، دفع كرم، رفع التهاب و سنگ كليه، خنكي، ملين، مخلوط در آب سرد استفاده مي‌شود. مصرف آن در دوران بارداري مفيد مي‌باشد (۴). بعلاوه بعنوان اشتهاآور، باز كننده گرفتگي صدا و صاف كننده خون مصرف مي‌شود
- محل رشد و پراکنش: اين علف هرز بومى آسيا و شمال آفريقا است و گسترش جهانى دارد. خاکشير عمدتاً در حاشيه جاده‌ها، زمين‌هاى باير، مراتع، باغ‌ها، زمين‌هاى زراعى و به‌خصوص در مزارع غلات زياد يافت مى‌شود.
خاکشیر در شهرهایی چون تهران و اطراف كرج، گرمسار، دماوند، پلور، قزوين، زردبند، تبريز، فيروزكوه، سنندج، همدان، بختياري، دورود، بين اصفهان و يزد، كرمان، خاش، شيراز و جهرم پراكندگي دارد.
منبع:
سایت مجله ویستا (vista.ir)
سایت آریا کلیک (http://aryaclick.com)
سایت ویکی پدیا