سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
نامهای دیگر: این گونه در شمال به سرخاب و جوکی سرخاب معروف است.
خصوصیات گیاهشناسی:
سرخاب کولی از خانواده Phytolaccaceae، گیاهی است علفی، چندساله، دارای ریشه ضخیم و ساق‌های منشعب، گوشتدار، به ارتفاع ۲ تا ۳ متر است. اندام هوائی آن رنگ سبز با لکه‌های به رنگ بنفش و قرمز است از این جهت غالباً به رنگ سبز مایل به قرمز جلوه می‌کند. برگ‌ها بیضوی دراز نوك تیز، عاری از دندانه، فاقد هرگونه تار و به طول ۱۰ تا ۴۰ سانتیمتر، گلها کوچك، گلی رنگ و مجتمع به صورت خوشه‌های باریك، به درازای ۱۰ تا ۵۰ سانتیمتر و پس از آمیزش نیز هر یك میوه‌ها به صورت سته به رنگ بنفش و محتوی شیره قرمز رنگ، شبیه خوشه انگور تبدیل می‌شود. در داخل پوشش گل این گیاه، ۱۰ پرچم و یك مادگی منتهی به ۱۰ خامه جای دارد. بخش‌هاي مختلف اين گياه به شدت براي انسان و دام سمي است و به عنوان گياهي مزاحم براي كشاورزان تلقي مي‌شود. با اين وصف، بخش‌هايي از آن، استفاده دارويي يا غذايي دارند.
کاشت سرخاب کولی:
گیاه سرخاب کولی از جمله گیاهانی است که ما می‌توانیم همزمان مرحله گلدهی، ظهور میوه نارس، میوه رسیده و بذر آن را در یك بوته ببینیم. گلدهی این گیاه طوری است که ابتدا گلهای نزدیك دمگل شکوفا می‌شوند و بعد گلهای را گل‌آذین باز می‌شوند، رسیدن میوه نیز ابتدا مربوط به میوه‌های ابتدایی خوشه بعد به سمت میوه‌های رأسی خوشه میباشد.
ازدیاد این گیاه از طریق بذر صورت می‌گیرد. بذر این گیاه به رنگ بنفش و وزن هزار دانه آن معادل ۵.۸۴۷ گرم است. در صورتی که بذر آن اواخر اسفند و اوایل فروردین کشت شود به راحتی جوانه خواهد زد. میزان بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین ۲۰۰ تا ۵۰۰ گرم میباشد.
با توجه به رویشگاه طبیعی این گیاه که در مناطق مرطوب و آبگیر استانهای شمالی میباشد، کشت آن در این مناطق توصیه می‌شود و یقینا در سایر مناطق کشور نیاز به آبیاری میباشد.
رشد رویشی سرخاب کولی از فروردین ماه شروع و تا اواخر تابستان ادامه می‌یابد، گلدهی آن از خرداد آغاز و تا اواخر مهر ماه خاتمه می‌یابد. شروع تشکیل میوه نیز از اوایل تیر ماه شروع می‌شود و بعد از حدود یك ماه میوه‌ها شروع به رسیدن می‌کنند و سرانجام بعد از مهر بذرها قابل برداشت می‌شوند. اتمام مراحل فنولوژی که معمولا با خشك شدن گیاه همراه است بعد از آبان ماه شروع می‌شود.
خواص داریی و درمانی:
مؤثرترين قسمت اين گياه ريشه است، هر چند برگ و ميوه نيز مي‌توانند در توليد مواد مؤثر دارويي مورد بهره‌برداري قرار گيرند.
- میوه آن دارای اثر مسهلی و اعضای مختلف آن مانند ریشه، اثر قی‌آور دارد. اگر قسمتهای مختلف گیاه به مقادیر زیاد مصرف شود، ابتدا قی و اسهال ایجاد می‌کند سپس حرکات قلب تدریجا کند می‌شود. تجربه نشان داده است که با مصرف مقدار غیر درمانی آن، تحرك و حساسیت ایجاد می شود و فرد فلج میگردد. گرد ریشه گیاه به شدت عطسه‌آور است.
- جهت جلوگیری از بزرگ شدن غده تیروئید برگهای سبز این گیاه را مانند سبزی خوردن می‌توان همراه غذا مصرف نمود.
- برای جلوگیری از سفت شدن كبد و رفع آن از برگهای این گیاه استفاده می‌شود.
- جهت درمان حالت صفراوی از سبزی این گیاه استفاده شود.
- میوه این گیاه ضد یبوست میباشد ولی نباید در خوردن آن افراط كرد.
- همچنین از برگهای جوان آن که محتوی ویتامین C می باشد بعنوان سبزی مصرف می شود
- جهت درمان سودا مقدار نيم گرم از ريشه اين گياه با نظر پزشك استفاده شود.
- جهت درمان دانه‌هاي جلدي مزمن حدود نيم گرم از ريشه اين گياه ابتدا چند آب جوشانده بیرون ریخته شود سپس استفاده گردد. اگر چنان‌چه بر اثر بی‌احتیاطی استفاده شد جهت رفع مسمومیت آن شیر بنوشند.
- جهت جوش‌هاي چركين صورت از ريشه اين گياه به صورت پماد بمالند.
- جهت درمان ريزش موي سر كه باعث پيداشدن لكه‌هاي كوچك عاري از مو مي‌گردد از پماد اين گياه استفاده كنند.
- جهت درمان بواسير مقدار نيم گرم از ريشه اين گياه را به روش شماره يك تهيه و بنوشند و از پماد گرد ريشه اين گياه به محل بمالند.
- جهت درمان خارش پوست با دمكرده ريشه اين گياه پوست را بشويند.
- براي جلوگيري از ورم و سفت شدن پستان‌ها در اثر تراكم شير برگ‌هاي اين گياه را له كرده به صورت ضماد بگذارند. ضماد اين گياه براي سرطان پستان نیز مفيد است.
نقاط رشد و پراکنش:
در غالب نواحی مخصوصا مناطق گرم و معتدل بدان برخورد می‌شود. این گیاه معمولا در حاشیه مزارع و جاده‌ها، اماکن مرطوب و سایه‌دار مخصوصا نواحی متروك و محدوده آبادی‌ها میروید.
در ایران این گیاه در استانهای گیلان، مازندران، گلستان رویش دارد.
منابع:
سایت https://lib.salamkeshavarzco.ir/
سایت بیتوته (www.beytoote.com)
سایت گیاهجو (https://giahjoo.com/)
شاه پسند در قدیم به نام گیاه صلیب( Herb of the Cross ) معروف بوده است زیرا گفته می شود که آن را روی زخم های مسیح ریختند و خونریزی قطع شد. در واقع دارای خاصیت ضد خونریزی است.
در اثر مالش دادن بوی مطبوعی در تمام قسمت های این گیاه منتشر می شود ولی طعم آن گس و تلخ است.
این گیاه گونه های مختلفی دارد که متجاوز از صد نوع می باشد، ما در ایران بیشتر نوع تزئینی آن که شاه پسند درختی نام دارد را می شناسیم اما نوع دارویی آن نیز در ایران وجود دارد که ما در این مطلب بیشتر به آن نوع می پردازیم.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی است علفی, پایا و دارای ساقه چهار گوش و زاویه دار , به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر که به حالت خودرو در کنار جاده ها, دشتها و مزارع می روید. گیاه دارای برگهایی متقابل, بیضوی دراز با دندانه های عمیق ( گاهی لوب دار ) و گلهایی به رنگ سفید گلی یا سوسنی دارد. کاسه گل آن منتهی به ۵ دندانه کوچک و نامساوی است. جام گل آن ظاهر قیفی شکل دارد و در داخل آن ۴ پرچم در حول مادگی دیده می شود. میوه اش تا رسیدن کامل در داخل کاسه گل باقی می ماند و بعداً به ۴ قسمت تبدیل شده از یکدیگر جدا می گردد در بین پایه های مختلف این گیاه نمونه هائی پیدا می شود که در آنها به تفاوت ۲ یا ۳ گل به یکدیگر پیوستگی دارند.
قسمتهای مورد استفاده:
برگ ها و سر شاخه های سبز آن
ترکیبات شیمیایی:
شاه پسند وحشی دارای مواد شیمیایی مختلفی نظیر تانن، موسیلاژ، ساپونین، وربی نالین، بتاکاروتن و ماده ای تلخ می باشد.
خواص دارویی:
شاه پسند وحشی از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.
- قابض و ضد تشنج است.
- برای از بین بردن آب آوردگی بدن مفید است و بدین منظور باید آن را با ملاس چغندر خورد.
- برای تقویت قلب مفید است.
- خون را تمیز و تصفیه می کند.
- عرق آور است.
- مقدار شیر را در مادران شیرده زیاد می کند.
- کرم معده را کشته و از بین می برد.
- خلط آور است.
- برای برطرف کردن سرماخوردگی مفید است.
- کمبود ویتامین C را درمان می کند.
- برای درمان ناراحتی های پوستی مفید است. برای از بین بردن شوره ی سر، برگ های شاه پسند وحشی را خرد و با سرکه مخلوط کنید و به سر بمالید.
- بیماری زردی را برطرف می کند.
- برای رفع خونریزی لثه مفید است.
- سنگ کلیه و مثانه را خارج می سازد.
- گیاه شاه پسند که در دو نوع معمولی و آمریکای جنوبی (به لیمو) موجود است، می تواند زخم ها و ورم ها را با التیام نسوج بدن بهبود بخشد.
- این گیاه برای درمان نقرس نیز استعمال می شود.
- مصرف جوشانده گیاه شاه پسند، سبب درمان درد عصبی، سرگیجه و ضعف روانی می‌شود.
- همچنین مصرف جوشانده شاه پسند برای انواع ناراحتی های عصبی، سرفه، بی خوابی و حالات ترس و تب توصیه شده است. این گیاه ماده ی درمانی مناسبی برای موارد اسپاسم و ضد تب است.
- اما این گیاه قبل از همه یک ماده ی مطمئن برای معده است. در موارد اختلالات هاضمه و نفخ، هیچ چیز بهتر از شاه پسند آمریکایی جنوبی وجود ندارد.
- شاه پسند وحشی دارای خاصیت ضد درد و تورم است، بنابراین به جای آسپرین می توان یک فنجان چای این گیاه را نوشید.
*مضرات:
خوردن زیاد این گیاه ضربان قلب را کم می کند و باعث تحریک روده ها و رحم می شود. بنابراین کسانی که ناراحتی قلبی دارند و یا خانم های باردار باید در خوردن آن احتیاط کنند.
پرورش گیاه:
پرورش آن با همه پراکندگی وسیع که در نواحی مرطوب و معتدل کشور دارد گاهی انجام می شود. تکثیر شاه پسند وحشی از طریق کاشتن دانه و یا قلمه های آن انجام می گیرد. تخم را در اواخر اسفند در خزانه می کارند و در اوایل اردی بهشت، گیاه را به محل اصلی در هوای آزاد منتقل می نمایند. پرورش آن در هر نوع زمینی مشروط بر خوب و حاصلخیز بودن عملی می گردد. رطوبت لازم برای رشد کافی گیاه ضرورت کامل دارد. برگ و سرشاخه گل دار گیاه را در خرداد و تیر ماه قبل از نمو کامل گلها می چینند و سریعاً در محلی مناسب خشک می کنند، تا رنگ طبیعی آنها حفظ شود. از دستگاه خشک کن نیز در دمای حداکثر ۴۰ درجه سانتی گراد برای خشک کردن می توان استفاده نمود.
نقاط رشد و پراکنش:
با بررسی هائی که در نواحی شمالی ایران به عمل آمده, مشاهده گردیده که این گیاه در غالب نواحی مرطوب حاشیه جاده ها، دشت ها و مزارع و اماکن سایه دار پراکندگی دارد.
در جهان: این گیاه در نواحی جنوب آسیا، آفریقا و اروپا در حاشیه جاده ها می روید.
در ایران: این گیاه در منطقه وسیعی از نواحی شمالی مخصوصاً در اماکن مرطوب سواحل دریایی خزر و حاشیه جنگلها می روید. در نواحی مختلف البرز , اطراف تهران, کرج, قزوین, گیلان بین رشت و چالوس, در حاشیه جاده با حاشیه مزارع, آستارا, لاهیجان, گرگان: بند گز, نواحی جنوبی ایران, فارس, شیراز, پرسپولیس، کرمان: شهداد, جیرفت, خراسان: بین شیروان و بجنورد, بین مشهد و سلطان آباد نزدیک سبزوار, کاشان: قمصر, آذربایجان: ارومیه, کردستان به شمال سنندج در ارتفاعات ۲۰۰۰ متری, همدان, اراک: بین گردو و نهاوند, ایستگاه ازنا, بختیاری, لرستان: شهبازان: بیشه , خاورون در ۵۰۰ ۱۸۰۰ متری و درود.
منابع:
مجله پزشکی پارسی طب (https://fa.parsiteb.com/)
سایت عطارک (https://attarak.com/)
دانشنامه رشد (http://daneshnameh.roshd.ir/)
سایت پهنک (www.pahnak.com)
شاهتره گل‌ریز نام یک گونه از سرده شاهتره است. گياهى يک‌ساله و علفى که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقه آن نسبتاً کوتاه و کرک‌دار است. برگ‌ها رشته‌اي، متناوب، کم و بيش به رنگ سبز مات و کرک‌دار هستند.
گل‌آذين به‌صورت خوشه و گلها به رنگ سفيد متمايل به‌صورتى و نامنظم هستند. ميوه فندقه، مدوّر تا بيضى شکل، به قطر دو ميلى‌متر که محتوى يک دانه است.
خواص دارویی و کاربرد:
- مصرف آن برای ناراحتی های کبد و طحال مفید بوده و مسهل سودا و صفرا می باشد. خون را تصفیه کرده و اشتها آور است.
- برای بیماری های جلدی، تب زیاد، تقویت بن دندان و بیماری های سوداوی بسیار مفید است.
- مخلوط با سرکه و عسل برای رفع قی صفراوی و آشفتگی معده بسیار می باشد. عرق شاهتره برای درمان اسهال، التیام جراحت کام دهان و زبان و استحکام لثه بسیار مفید و موثر است.
- در بیماری های پوستی و جوش صورت نیز مصرف دارد.
محل رشد و پراکنش:
اين گياه عمدتاً در نواحيِ مرطوب و در حاشيهٔ نهرهاى آب مشاهده مى‌شود و پراکنش وسيعى در سطح ايران و در استانهای گیلان، گلستان، مازندران، آذربایجان، کرمانشاه، شیراز، کازرون، کرمان، جیرفت، بم، خراسان و اطراف تهران، ورامین، سنندج، اصفهان دارد.
منابع:
سایت ویستا (vista.ir)
سایت بیرسو (birso.ir)
وبلاگ مجله جامع کشاورزی و فضای سبز (http://samani۲۰۰۸.blogfa.com)
شنگ گیاهی از تیره کاسنی، دو ساله و علفی است. دارای ساقه ای به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتیمتر است که در دشت ها و اماکن نسبتا مرطوب، حاشیه جاده ها، علفزارها، گودال ها و اماکن نظیر آنها می روید. در زمین های رسی نیز ارتفاع آن کم می گردد بطوری که به ۱۵ تا ۶۰ سانتیمتر می رسد.
از مشخصات این گیاه آن است که ساقه اش در ناحیه زیر گل ها، کمی متورم است. برگ های آن باریک، نواری شکل، کمی موجدار و در نزدیک ساقه پهن تر از بالای آن است. رنگ برگ ها سبز مایل به کبود است. این گیاه به لحاظ ظاهری شبیه به تره است ولی طعم آن با تره متفاوت و کمی هم ترش مزه است.
کاپیتول های آن تنها از گل های زبانه ای زرد رنگ که توسط ۵ تا ۸ براکته محاصره شده اند، تشکیل شده است. معمولا در فاصله ماه های اردیبهشت تا تیر نیز ظاهر می شوند.
میوه آن به رنگ خاکستری یا خاکستری مایل به سبز است که در انتهای آن یک دسته تار سفید رنگ مایل به بنفش مشاهده می شود. ریشه آن دوکی شکل و دانه های آن به رنگ قهوه ای و دراز است که از دو طرف نوک تیز و کمی خمیده اند.
نوعی از این گیاه که در ایران نمی روید و فقط به عنوان سبزی سالاد خورده می شود، نوع پرورشی آن است و در شمال اروپا در مزارع سبزی کاری کاشته می شود.
نوعی دیگری از شنگ، نوع چمنی آن است که برگهای آن باریک تر از شنگ است.
برگ، ساقه و ریشه گیاه از قسمت های مورد استفاده است.
بیشترین خاصیت گیاه در ریشه است که متاسفانه در ایران از برگ و ساقه آن استفاده می شود.
پراکندگی این گیاه به صورتی است که اغلب در نواحی مدیترانه، مناطق مرطوب و زمین‌های رُسی اروپا و برخی نواحی آسیای غربی و در ایران بیشتر در استانهای شمال غربی انتشار دارد. در ضمن به صورت پراکنده در برخی از استانهای دیگر نیز یافت می‌شود.
مغرب ایران: تفرش، اراک، کوه شاهو در کردستان.
چمنزارهای مرطوب نواحی شمالی ایران: عمارلو (بین کبوترچاک و زردچین در ارتفاعات ۲۰۰۰ متری)، ایسپیلی ییلاق، نواحی مختلف البرز و افجه – نارون.
همچنین در اصفهان و شیراز نیز رویش دارد.
از ریشه .Tragopogon porrifolius L که به حالت وحشی در منطقه مدیترانه می روید و در بسیاری نواحی نیز پرورش می یابد، نوعی ماده سقز مانند به دست می آید که در هند و کشورهای دیگر به صورت جویدن مانند سقز، مورد استفاده قرار می گیرد و خاصیت درمانی ندارد و در ایران نیز نمی روید.
منابع:
سایت آیدانا (aydana.com)
سایت راسخون (rasekhoon.net)
نامهای دیگر: عدسک آبی تک‌ریشه
مقدمه:
جنس Lemna از راسته قاشق‌واش‌سانان، تیره گل‌شیپوریان، زیرخانواده عدسک‌آبیان در ایران دارای ۳ گونه بنام‌های Lemna trisulca , Lemna gibba , Lemna Minor است که همه آنها در آبهای شیرین و راکد نواحی شمالی، غربی و جنوبی و دیگر نقاط کشور پراکنده‌اند و بومی آبگیرهای جنوب ایران می باشند. هر سه این گیاهان دارای ارزش زینتی و آکواریمی هستند. کشت عدس آبی در باتلاق‌ها و دریاچه‌ها می‌تواند به‌طور عمده‌ای شرایط آلودگی آب‌ها را بهبود بخشد. دیگر کاربرد عدس آبی که به تازگی توسط مهندسان ژنتیک کشف شده این است که انواع اصلاح شده این گیاه برای تولید گیاهان دارویی کاربرد دارد همچنین در مزارع پرورش ماهی این گیاه به عنوان یک منبع غذایی مهم استفاده می‌شود.
خصوصیات گیاهشناسی:
lemna gibba گیاهیست یکساله دارای بخش زیرین نیم دایره ای که پر از هواست و به بادکنک های کوچک و سبز شبیه است.
اندام مورد استفاده:
برگ
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاهان در بیشتر نقاط ایران گسترش دارند ولی به عنوان نمونه می توان به استان های خوزستان ، گیلان ، آذربایجان ، مازندران ، اصفهان ، چهارمحال و بختیاری ، فارس و هرمزگان اشاره نمود. گفتنی است در جاده اهواز – آبادان و همچنین کناره های تالاب بین المللی شادگان می توان l.gibba را که مانند فرشی سبز سطح آبگیرها را فرا گرفته است و همچنین در استان گلستان در زادشهر، راميان، خانببين، پارك ملي گلستان مشاهده نمود.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت www.magiran.com
سایت ایران پلنت (https://iranplant.ir/)
علف چشمه با نام های دیگر بولاغ اوتی، آب تره، شاهی آبی، جرجیر بیابانی، ترتیزک آبی، علف چشمه، قره العین به تیره شب‌بو تعلق دارد. گیاهی است علفی،چندساله و پایا که از ساقه‌های خوابیده آن که عموما ضخیم و گوشتدار است، ریشه‌های کوچک و سفید رنگ به صورت شبکه‌ای خارج می‌شود که ارتباط آنها در نقاط مختلف زمین را باعث میگردد. برگهای آن متناوب و گوشتدار به رنگ سبز تیره و عاری از کرک است. در قسمت انتهایی ساقه آن گلهای سفید رنگی مجتمع به شکل خوشه ظاهر می‌شود که پس از آمیزش هر یک میوه‌ای به صورت خورجین و به طول ۲ تا ۲.۵ سانتیمتر تبدیل میگردد.
دانه‌اش قهوه‌ای رنگ مدور و واقع در دو ردیف در داخل میوه است، طول ساقه آن به تناسب شرایط محیط زندگی تفاوت می‌کنند. بطوری که در جریانهای آب کم عمق ساقه‌اش کوتاه ولی در جریانهای آب نسبتا عمیق که زلال نیز باشد از ۲ متر هم تجاوز می‌کند. نمونه‌هایی از این گیاه در ارتفاعات زیاد می‌رویند. معمولا طعمی تلخ دارند و برعکس نمونه‌هایی که در اعماق زیاد آب رشد می‌کنند طعم تند خود را از دست می‌دهند.
این سبزی در فصل بهار بیشتر در آش کاربرد دارد.
در طب سنتی، بولاغ اوتی دارای طبعی «گرم و تر» است.
این سبزی شامل ویتامین‌های زیادی چون B کمپلکس، به خصوص B۱, E,C و دارای املاحی چون گوگرد، سدیم، ید و کلسیم و همچنین دارای پنی‌سیلین گیاهی میباشد.
این گیاه مقدار قابل توجهی آهن، کلسیم و اسید فولیک و کمی هم ویتامین‌های ث و آ دارد.
آهن قابل جذب آب‌تره از اسفناج هم بیشتر است و به همین جهت می‌تواند در بهبود کم‌خونی مؤثر باشد. کلسیم آن نیز بیشتر از شیر و ویتامین ث آن از پرتقال بیشتر است.
بولاغ اوتی خاصیت نیروبخشی داشته و مصرف آن باعث طول عمر در افراد می‌شود.
استفاده از آن به صورت خام، پایین آورنده قند خون است. جوشانده آن در تسکین ناراحتی‌های قلبی و ورم قوزک پا موثر است.
بولاغ اوتی اشتهاآور خوبی محسوب می‌شود و در مادران شیرده، خاصیت
شیر افزایی دارد و استفاده از آن به خانم‌هایی که دچار سرطان سینه هستند، توصیه می‌شود.
مصرف بولاغ اوتی، باعث درمان ناراحتی‌هایی چون آسم، سل ریوی، برونشیت، اختلالات هاضمه، گواتر، اسهال خونی، زخم‌های واریسی، راشیتیسم، یرقان، اسکوربوت، رماتیسم، نقرس و انواع ناراحتی‌های کلیه و کبد است.
*شرایط رشد و نگهداری
نور: این گیاه به نور متوسط خورشید نیاز دارد و نباید به صورت کاملاً مستقیم مقابل نور ۱۰۰ درصد خورشید باشد.
آب: آب‌تره اغلب کنار آب‌ها و چشمه‌ها رشد می‌کند، پس یک گیاه آبزی‌ست. ریشه‌های آن فقط درون آب دوام می‌آورد.
توجه داشته باشید که ساقه‌های این گیاه باید تا ۵ سانتیمتر در آب باشد.
خاک: این گیاه بیشتر در زمین‌های پر آب و یا باتلاقی با اسیدیته ۷٫۲ رشد می‌کند.
دما: بهترین حالت دمایی برای این گیاه نواحی معتدل تا گرم است.
البته این گیاه در دمای منفی ۱۵ درجه سانتی‌گراد هم بدون مشکل رشد می‌کند.
منبع:
سایت دکتر ساینا (www.drsaina.com)
سایت مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل (iums.ac.ir)
سایت ویکی پدیا
خصوصیات گیاهشناسی:
علف لیمو یکی از گیاهان دارویی است که از ۶۰ تا ۷۰ سال پیش اهمیت زیادی پیدا کرده است. علف لیمو گیاهی است چندساله از خانواده ی گندمیان که گونه های متعددی دارد و ارتفاع این گیاه بسته به شرایط محیطی بین یک تا دو متر میباشد.
ریشه های این گیاه به صورت افشان و کوتاه هستند و برگهای این گیاه طویل و به رنگ سبز روشن می باشند. مهمترین گونه های جنس علف لیمو عبارتند از: سیتراتوس و فلکسوس، گونه ای از جنس سیموپوژن با نام کاه مکی الیری در مناطق جنوبی و غرب کشور به صورت خودرو میروید که بوی معطری داشته و ترکیبات اسانس این گیاه با علف لیمو تفاوت زیادی دارد. علف لیمو بومی نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان است. این گیاه بومی ایران نیست ولی اخیرا در مناطق شمالی کشور و در برخی گلخانه ها کشت می گردد.
کشت و تکثیر علف لیمو:
علف لیمو به درجه حرارت زیاد، آبیاری منظم و نور فراوان نیاز دارد. خاک هایی با بافت لومی شنی و pH نسبتا اسیدی (۵ تا ۸) برای این گیاه بسیار مناسب می باشد. تکثیر این گیاه به دو روش جنسی (کشت غیرمستقیم بذر) و غیرجنسی (تقسیم بوته) صورت می گیرد.
ترکیبات شیمیایی:
برگ ها و ساقه های جوان این گیاه دارای اسانسی زرد رنگ (به میزان یک تا سه درصد) می باشد که بوسیله تقطیر با بخار آب استحصال می گردد. اسانس این گیاه اجزای اسانس دارای بویی شبیه لیمو است و به اسانس بادرنجبویه شباهت زیادی دارد. مهمترین اجزای اسانس علف لیمو عبارتنداز: سیترال (۸۰٪)، سیترونلول، ژرانیول و ….
خواص دارویی و درمانی:
- اسانس این گیاه دارای خواصی مانند آنتی باکتریال قوی، اشتها آور، ضد کرم و ضد نفخ است.
- مصرف موضعی این اسانس سبب کاهش دردهای روماتیسمی و عصبی میگردد.
- اسانس این گیاه دارای کاربرد بسیار وسیع در صنایع آرایشی و بهداشتی است.
- اخیراً محققینی در اسراییل خواص ضد سرطانی در آن یافته‌اند.
- سالانه ۶٬۰۰۰ تن از اسانس علف لیمو در جهان تولید میگردد.
- گیاه علف لیمو خاصیت ضدباکتریایی و ضدقارچی دارد. به هنگام مخلوط شدن با فلفل سیاه برای رفع درد قاعدگی و حالت تهوع مفید است.
- چای این گیاه ادرارآور است.
- روغن علف لیمو التهاب را کاهش می‌دهد و فرد را از درد عضلات، دندان، مفصل و سردرد محافظت می‌کند.
- این گیاه تصفیه‌کننده کبد، کلیه، لوله گوارش، مثانه و لوزالمعده است. علاوه بر آن، در کاهش میزان اسید اوریک، کلسترول و چربی‌های اضافه نیز مؤثر است.
- مصرف این گیاه هاضمه، گردش خون و ترشح شیر را تحریک می‌کند.
- روغن طبیعی این گیاه، برای تقویت و بهبود عملکرد سیستم عصبی مفید است و در درمان اختلالات عصبی مانند آلزایمر، پارکینسون و سرگیجه نیز مؤثر است.
- عضلات و بافت‌های بدن را تقویت می‌کند و با کاهش آکنه و جوش کیفیت پوست را بهبود می‌بخشد.
- مصرف جوشانده علف لیمو فشار خون را کاهش می‌دهد.
- برگهای علف لیمو برای تحریک روده‌ها مؤثر است.
- علف لیمو تب، سرفه، سرماخوردگی و استرس را رفع می‌کند.
- علف لیمو درد آرتریت و روماتیسم را برطرف می‌کند.
- دو قطره روغن علف لیمو را به روغن طبیعی بادام و زیتون اضافه کنید و پوست خود را ماساژ دهید.
- به عنوان ادویه پودر علف لیمو به همراه پودر کاری و زنجفیل در سوپ و خوراک تایلندی کاربرد دارد.
نقاط رشد و پراکنش:
در کشورهایی مانند هندوستان، چین و در قسمتهای وسیعی از آفریقا و آمریکای جنوبی در سطوح وسیع کشت می گردد.
برای اولین بار در ایران علف لیمو در شهرستان فیروز آباد استان فارس کشت شده است.در شهرستان رودان واقع در استان هرمزگان نیز یکی از باغبانان اقدام به کشت علف لیمو نموده است.
منابع:
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت https://takideh.ir
نامهای دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، فَرفیون، آکل نفسه، قاتل نفسه، حافظ النحل، حافظ الاطفال، لبن السودا، فربیون، اوفِربیون، اوبربیون و اَفَربیون نامیده شده است.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی از تیره فرفیون، یک ساله، به ارتفاع حدود ۳۰ سانتیمتر، دارای ساقه های کوتاه، نسبتاً ضخیم و در بعضی مواقع، عاری از برگ در قاعده است. برگ های تقریباً بی کرک، تخم مرغی و باریک در قاعده دارد. گل آذین چرمی آن از ۵ شعاع نسبتاً دراز تشکیل می یابد. میوه پوشینه، بی کرک و مدور دارد. در اثر ایجاد شکاف یا شکستن از ساقه‌ی گیاه شیرابه‌ی سفیدی خارج می‌شود که به آن فَرفیون می‌گویند.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه:
ساپونین، فازین، اوفوربین و بوتیریک اسید در آن تشخیص داده شده است.
بخش مورد استفاده:
شیرابه. در ضمن برگ، دانه و ریشه‌ی گیاه نیز خواص دارویی دارند.
خواص دارویی و درمانی:
طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن خیلی گرم و خیلی خشک است.
- ریشه فرفیون اثر قی آور، مسهلی و دانه اش اثر مسهلی دارد. خوردن یک تا دو قطره از آن مسهل خوبی برای بلغم و زردآب است.
- از شیرابه گیاه جهت از بین بردن زگیل استفاده می شود به علاوه به صورت لینیمان برای تسکین دردهای عصبی و درمان رماتیسم مصرف می گردد.
- ریشه آن برای دفع کرم به کار می رود. همچنین دم کرده برگ‌ها ضد تب، ضد کرم و ضد انگل میباشد.
- مخلوط دانه آن با فلفل سیاه بو داده، به بیماران وبایی داده می شود.
- مخلوط آن با روغن زیتون را برای درمان لقوه (فلج صورت)، فلج، سستی اعضا و دردهای اعصاب و مفاصل ضماد می کنند.
- برای تسکین از ضربه خوردگی و کوفتگی آن را با تریاک مخلوط کرده و بر موضع بمالید.
- یک تا دو دسی گرم از آن را به صورت شیاف استعمال کنید، برای بند آوردن ترشحات مفرط عادت ماهیانه نافع است ولی اگر ایجاد سوزش کرد با روغن گل سرخ چرب کنید.
- اگر گرد آن را با عسل ناب مخلوط کنید و به چشم بکشید، از توسعه آب مروارید جلوگیری می کند. برای رفع ریزش اشک و قرمزی چشم و پاک کردن بینی آن را با آب چغندر مخلوط کرده و در بینی بریزید.
- مالیدن آن بر روی تاول برای درمان آن مفید است.
- اگر روی زخمی که گوشت اضافه آورده است بمالید، آن را زایل می کند.
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه در منطقه وسیعی از ایران می روید به طوری که در غالب نواحی نسبتا مرطوب می توان آن را یافت.
در سراسر اروپا، شمال آفریقا، نواحی مدیترانه‌ای، منطقه قفقاز، بین‌النهرین، عربستان و در ایران بیشتر در نواحی شمالی از جمله گیلان، بندر انزلی، امامزاده هاشم، اطراف رشت، لاهیجان، مازندران و در جنوب ایران در بم، کرمان، مکران، سرباز، فارس و بوشهر انتشار دارد.
منابع:
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
سایت راسخون (https://rasekhoon.net/)
نامهای دیگر: رادیوم علف هرز، علف هرز سرطان، استبرق، خرده فرفیون ، علف زگیل ،Wartweed
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهیست از خانواده فرفیون (Euphorbiaceae)، یک ساله که تا ارتفاع ۱۰-۲۰ سانتی متر رشد می کند. ساقه آن اغلب از پایه است و شاخه بدون کرک دارد. حاوی لاتکس می باشد که بسیارسمی است. ریشه آن نازک است. گل ماده فاقد گلپوش، در مرکز یک پوشش غشایی مانند کاسه دارد، گل نر کوچک و (تشکیل شده توسط بالپوش )، شبیه یک گل سبز تک. پرچم های متعدد ، تخم مرغی شکل، شبیه به ساقه برگ. گل آذین ۳ شاخه، چتر مرکب مضاعف ۲ طرفه. غدد داسی شکل، رنگ روشن.
برگهای آن متناوب، کوتاه،بیضوی و تیغه به طور گسترده، با تمام حاشیه، سبز تیره می باشد.
میوه ها ۲ میلی متر، کپسولی، ۳-برش بالدار.
زمان گلدهی: تیر تا مهرماه.
خواص دارویی و درمانی :
- این گیاه برای درمان آسم ، اختلالات کبدی ،نقرس، آب اوردن انساج، امراض سینه و سل مورد استفاده قرار می گیرد.
- مدر: برگهای آن مدر است.
- مسهل: ریشه آن اثر مهسلی دارد.
- خلط آور و قی آور
- جوشانده برگهای ان بصورت حمام برای رفع مشکلات پوستی بکار میرود.
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه اغلب در باغ ها، گل، باغ سبزی، انبوه مناطق زمین و زمین های بایر می روید.
پراکندگی جهانی : با پراکندگی زیاد در اروپا، جزایر اژه، قبرس، سوریه، لبنان، فلسطین، سینا، مصر، عربستان، کویت، ترکیه، ایران، پاکستان، ترکمنستان، شمال افریقا ، معرفی شده به چین، ژاپن شمال و نواحی گرم و مرطوب آمریکا و اغلب نقاط جهان.
پراکندگی جغرافیایی در ایران: پراکنده در نواحی بیابانی است و بصورت علف هرز در باغها و درکنار کانالهای آب رسانی در استانهای گرگان، مازندران، گیلان، بوشهر، خوزستان، فارس، کرمان، سیستان و بلوچستان می روید.
منابع:
سایت آی دارو (https://idaroo.net/)
سایت www.faq.irpsc.com