سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
گیاهی است از جنس (کک کش: Pulicaria) و خانواده کاسنیان. کک‌کش معمولی خوشه‌های گل زرد طلایی دارد و در محدودۀ گیاه ـ جغرافیایی فلور ایران و نواحی مرطوب و مردابی سراسر اروپا می‌روید. در منابع لاتین، به گونه‌های پیربهار، Erigeron، هم کک‌کش اطلاق میشود. از جنس پیربهار چهار گونۀ علفی چندساله در ایران یافت میشود.
منابع:
دپارتمان پژوهشی گلخانه ملک (malekgreenhouse.ir)
سایت ویکیجو (wikijoo.ir)
کلماتیس اصفهانی از جنس کلماتیس طایفه کلماتیده و تیره آلاله گیاهی چندساله و دارویی می باشد.دورهرگل دهی گیاه طولانی، گل آذین بزرگ و مقاوم به ریزش می باشد.این گیاه احتمالا مناسب زیباسازی فضای سبز می باشد.
نقاط رشد و پراکنش:
این گل زیبا در مناطق معتدله ، یعنی مناطقی به جز جنوب و جای گرم، توصیه می شود. برای کاشت در خطه های جنوب مناسب نمی باشد ، بومی شرق آسیا هست و مناطق خنک و مرطوب را می پسندد.
منابع:
سایت علم نت (https://elmnet.ir/)
سایت باغ شیشه ای (https://glassy-garden.com/)
عکس از پیج اینستاگرامی ramiar_majidi
نام این گیاه از کلمه یونانی clematis که به معنی بالارونده است گرفته شده است. کلماتیس شرقی درختچه ای زیبا و بالارونده از خانواده آلالگان (Ranunculaceae) می باشد که بومی آسیا و اروپای مرکزی است و درقاره آمریکا در نوادا ، آیداهو ،یوتا، کلرادو و کانادا به صورت بومی درآمده است.
در بعضی جاها کلماتیس ، علف هرز قلمداد می شود زیرا گیاهان نزدیک به خود را می پوشاند و مانع رشد آنها می شود به خصوص در مورد حبوبات. این گیاهان همانند پامچال‌ها، عطر ظریفی دارند.
این درختچه زیبا هم به صورت همیشه سبز و هم به صورت چند ساله وجود دارد .
کلماتیس تا ارتفاع بین ۲ تا ۸ متر رشد میکند و بین ۲.۵ تا ۴ متر گستردگی دارد و ۲ تا ۵ سال زمان نیاز است تا به رشد نهایی خود برسد.
ساقه های این گیاه بلند و باریک و پیچک مانند است و تا ارتفاعی بین ۲ تا ۸ متر رشد می کند، ضخامت ساقه ها ۷ سانتیمتر می باشد. رنگ ساقه های این گیاه خاکستری مایل به قهوه ای می باشد.
گلها به صورت خوشه ای یا انفرادی رشد می کنند .گلها دارای ۴ کاسبرگ به رنگ زرد روشن و تخم مرغی شکل هستند که ۲ تا ۳ سانتیمتر عرض و ۶ تا ۹ سانتیمتر طول دارند. گلها بسیار زیبا و معطر هستند و فصل شکوفایی آنها از اول تا آخر تابستان می باشد. این گلها هم نر هستند و هم ماده ، برای حشرات بسیار جذاب بوده و گرده افشانی توسط زنبورها و مگس ها صورت می گیرد.
برگها به صورت ترکیبی از ۳ تا ۷ برگچه می باشند و بین ۱ تا ۵ سانتی متر طول دارند. رنگ برگها خاکستری مایل به سبز است.
میوه ها خاکستری رنگ بوده و هم زمان با گلها بر روی گیاه دیده می شوند.
ریشه این گیاه بسیار ضعیف می باشد.
خواص درمانی:
کلماتیس گیاه ضد عفونی کننده نیز میباشد ودر طب سنتی چین برای درمان گلو درد و ضدعفونی کردن زخمها نیز استفاده می شده است.
نگهداری از گیاه کلماتیس شرقی:
- نور: بهتر است در جای آفتابی یا نیمسایه قرار گیرد.
- خاک: خاک لومی، ماسه ای، گچی مرطوب و خوب زهکشی شده خاک مناسب برای رشد ای گیاه است. به طور کلی کلماتیس درطیف زیادی از خاکهای قلیایی یا اسیدی رشد میکند.
- دما: دمای بین ۵ تا ۲۸ درجه مناسب میباشد.
- آبیاری:به آبیاری متوسط نیاز دارد.
کاشت کلماتیس شرقی:
این گیاه باید به طریقی کاشته شود که قسمتهای هوایی در نور کامل قرار گرفته و ریشه‌ها خنک نگه داشته شود .
عمق کاشت بهتر است زیاد باشد.
برای خنک نگه داشتن خاک بهتر است گیاه را در سایه یک بوته کوچک کاشت.
کلماتیس برای رشد کافی به رطوبت و مواد مغذی نیاز دارد.
در فصل رشد باید هر ماه کود به خاک اضافه شود و در اواخر زمستان هرس شود.
اگر گیاه را در محیط بیرون می‌کارید، به منظور جلوگیری از «پژمردگی کلماتیس»، بهتر است ریشه‌ی آن را ۸ سانتیمتر عمیق‌تر در خاک بکارید. همین کار باعث میشود که تاج ریشه‌ی خوبی برای رشد غنچه‌ها ایجاد شود. بهتر است که هرس‌کردن را به فصل بهار بسپارید. گیاهان در این سرده به طرز قابل توجهی در مقابل شهد عسل مقاومت دارند. به نظر گیاهان در برابر تهاجم خرگوش‌ها مصون هستند.
روش تکثیر این گیاه به ۲ روش می باشد:
۱-کاشت دانه: وقتی که دانه ها رسیده شد به مدت ۱۲ ساعت باید در آب گرم خیس بخورند و سپس در یک قاب سرد کاشته شوند و وقتی به اندازه کافی رشد کردند به فضای باز منتقل شوند.
۲- قلمه چوب نرم نیمه رسیده در اواخر بهار و در یک قاب شنی.
*هشدار: گزارشاتی مبتنی بر مسمومیت خفیف بر اثر دست زدن به این گیاه ثبت شده است.
نقاط رشد و پراکنش:
کلماتیس در دره های گرم و خشک در کنار رودخانه ها در جنگل های ساحلی در ارتفاعات و در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی دیده می شود.
این گیاه زینتی در کشورهای ترکیه ، ایران،شمال غرب هند دیده می شود.
درکشور ایران کلماتیس در نواحی استپی جنوب شرقی وجود دارد.
منبع:
سایت نارگیل (https://nargil.ir/)
سایت بذرکو (https://bazrco.ir/)
نامهای دیگر: خارلته، خار کنگر، کنگر کوهی یا کنگر وحشی
خصوصیات گیاهشناسی:
این گیاه هم به صورت گیاهچه و هم به صورت گیاه کامل یافت می شود.
- گیاهچه:
لپه‌ها گرد تا تخم‌مرغى شکل، به طول پنج تا شش ميلى‌متر و داراى سطحى زبر است. اولين برگ‌هاى حقيقى تخم‌مرغى تا سرنيزه‌اى با حاشيه‌اى کنگره‌دار، سه گوش و داراى خارهاى تيز هستند.
-گیاه کامل:
کنگر هرز با نام های دیگر کنگر باغی - خارلته - کنگر صحرائی - کنگر وحشی گياهى است چندساله، ايستا و به ارتفاع ۶۰ تا ۱۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر، ساقه‌های خزندهٔ زيرزمينى و جوانه‌هاى موجود بر روى ريشه‌هاى افقى تکثير مى‌يابند. ساقه اين گياه توخالي، بدون کرک يا کرکدار و در بخش‌هاى بالائى منشعب است. برگها ساقه‌آغوش، مستطيلى شکل و يا سرنيزه‌اي، موج‌دار، به طول ده تا بيست سانتى‌متر، با لوب‌هائى خاردار يا بدون خار و صاف يا کمى دندانه‌دار است. برگ‌هاى ساقه‌اى نسبت به برگ‌هاى قاعده‌اى (روزتي) بزرگتر و داراى لوب‌هاى عميق‌تر هستند. سطح زيرين آنها سبز روشن و داراى کرک‌هاى پشمى و سفيدرنگ است.
ريشه‌هاى اين گياه گوشتي، متراکم و به رنگ سفيد تا زرد بوده و بيشتر در عمق ۴۵ سانتى‌مترى خاک و در مواردى حتى بيشتر تمرکز دارند. گسترش جانبى اين ريشه‌ها تا شعاع ۱۳ مترى مشاهده مى‌شود.
اندام‌هاى هوائى خارلته در اواخر تابستان از بين مى‌روند، اما ريشه‌هاى آن حتى در شرايط يخبندان، در اعماق پنجاه سانتى‌مترى خاک زنده مانده و در سال بعد توليد اندام‌هاى هوائى خواهند کرد.
اندام‌هاى زايشى:
گل‌آذين کلاپرک، به طول ۲ تا ۵/۲ و قطر ۵/۱ تا ۵/۲ سانتى‌متر که به‌صورت دسته‌هاى يک تا پنج‌تائى در انتهاء انشعابات قرار گرفته و گل‌هاى نر و ماده بر روى پايه‌هاى جداگانه قرار دارند. گلها به رنگ ارغوانى تا قرمز ديده مى‌شوند. گل‌هاى ماده بوئى شبيه به وانيل داشته و در گل‌آذين تخم‌مرغى شکل قرار دارند. گل‌هاى نر بدون بو هستند و به‌صورت گل‌آذين‌هاى نيمه کروى ديده مى‌شوند. اين گلها توليد دانه گرده مى‌کنند اما قادر به توليد بذر نيستند. مطالعات اخير نشان داده است که گل‌آذينِ نر ممکن است داراى گل‌هاى هرمافروديت نيز باشند.
بذرهاى اين گياه به رنگ سبز زيتونى تا قهوه‌اى تيره و بالدار، ۵/۲ تا ۴ و پهناى يک ميلى‌متر بوده و داراى سطحى صاف هستند. پاپوس‌ها سفيدرنگ، ابريشمى و کرک‌هاى پرمانند آن دو تا سه سانتى‌متر طول دارند و طويل‌تر از بذرها هستند. هر گياه ممکن است چهار تا پنج هزار بذر توليد کند.
موسم گلدهى اين گياه اواخر بهار و ساقه‌هاى گل‌دهنده از روزت‌هائى که در زمستان توليد شده‌اند خارج مى‌شوند.
تکثیر:
پراکنش خارلته به مناطق ديگر عمدتاً توسط بذر صورت گرفته و وجود پاپوس‌ها باعث مى‌شود تا بذرها راحت‌تر توسط باد پراکنده شوند؛ اما، اتصال ضعيف پاپوس به بذر باعث جدا شدن سريع آن شده بدين ترتيب بذر روى زمين خواهد افتاد انتقال بذر توسط کانال‌هاى آبيارى و ادوات کشاورزى از ديگر راه‌هاى آلودگى مناطق جديد هستند.
رشد ريشه‌هاى جانبى و همچنين قطعات خرد شدهٔ ريشه‌ها هنگام شخم از راه‌هاى مهم تکثير اين علف هرز در يک منطقه هستند.
بذرهاى اين گياه ممکن است در داخل خاک سال‌ها (حدود بيست سال) به حالت خواب زنده بمانند. با افزايش عمق خاک طول اين مدت و تعداد بذرهاى به خواب رفته بيشتر خواهد شد.
بهترين جوانه‌زنى بذر خارلته در عمق نزديک به سطح خاک (حدود يک سانتى‌متري) صورت گرفته اما جوانه قادر هستند از عمق پنج سانتى‌مترى نيز سر از خاک درآورند. برعکس، گياهانى که از قطعات بريده ريشه منشاء گرفته‌اند قادر به جوانه‌زنى و رشد از عمق پنجاه سانتى‌مترى خاک نيز هستند.
خواص دارویی و درمانی:
- گفته شده که گیاه کنگر معمولی خاصیت ضد التهابی داشته و مالیدن عصاره‌ی آن بر روی زخم‌های پوستی برای درمان زخم، خونریزی زخم و پیشگیری از سرطان پوست مفید میباشد.
- دیابت و قند خون: گفته میشود که کنگر وحشی با سم زدایی کبد میتواند به بهبود عملکرد کبد کمک کرده و از ابتلا به دیابت پیشگیری و افزایش قند خون میکند.
سیلیمارین و فلاونوئید‌های موجود در کنگر کوهی باعث کاهش کلسترول بالای خون در افراد مبتلا به دیابت میشود و از افزایش قند خون در افراد دیابتی پیشگیری میکند.
- کلیه:برگهای کنگر صحرایی خاصیت دیورتیک دارند و با افزایش میزان ادرار به پاکسازی و سم زدایی کلیه‌ها کمک می‌کنند.
- کبد: گیاه کنگر از قرن چهارم قبل از میلاد برای درمان بیماری‌های کبدی مورد استفاده قرار گرفته است.
تحقیقات نشان داده که برگهای گیاه کنگر کوهی حاوی مقادیر بالای سیلیمارین و اسید کافئیک است که کبد را در برابر عفونت محافظت میکند.
میوه گیاه کنگر کبد را از آسیب توسط مواد شیمیایی، الکل و سموم دیگر محافظت کرده و با سم زدایی خون به درمان یرقان یا زردی و نارسایی کبد کمک میکند.
- معده و دستگاه گوارش
کنگر وحشی یا کنگر کوهی حاوی مقادیر بالای فیبر است که به بهبود هضم غذا کمک میکند، بی اشتهایی را درمان میکند و باعث تقویت معده و سلامت دستگاه گوارش میشود. کنگر حاوی نوعی نشاسته به نام اینولین است که باعث سم زدایی از روده‌ها میشود و به این ترتیب از سرطان روده باریک پیشگیری میکند.
نقاط رشد و پراکنش:
اين گياه مناطق نيمه مرطوب تا مرطوب سرد و يا معتدل و خاک‌هائى با عمق زياد و ازت بالا را ترجيح مى‌دهد. خارلته را بيشتر مى‌توان در مراتع، مزارع مختلف، حاشيهٔ جاده‌ها و مناطق دست‌نخورده مشاهده کرد. اين علف هرز از رقباى جدى غلات محسوب مى‌شود و براساس آمار ارائه شده مى‌تواند هر ساله موجب کاهش چهل تا هفتاد درصدى محصولات توليدى در آمريکاى شمالى شود.
منابع:
سایت ویستا (https://vista.ir)
سایت پایگاه خبری یکتا (www.yektapress.com)
اسامی محلی کوله خاس:
این گیاه به جز و جیز در مازندران، کوله خاس ، کولکیش، و کولر در اطراف رشت ، کول و پل در طوالش، سیرسیریک اوتو در رامیان، هس (Hass) در آستارا چوشت و چشت در طوالش و رودسر و لاهیجان موسوم است.
خصوصیات گیاهشناسی:
کوله خاس ، گیاهی از تیره مارچوبه، به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر و دارای شاخه های چوبی منشعب به رنگ سبز دائمی است. اطراف شاخه های آن را قطعات برگ مانند و منتهی به نوک تیز می پوشاند که در واقع کلادود است. گل های آن کوچک، به رنگ سبز مایل به سفید و دارای دمگلی می باشند که به صفحات سبز رنگ و برگ مانند (کلادود) تا حد ثلث تحتانی آن، پیوسته است.در هر گل آن، پوششی مرکب از ۳ کاسبرگ و ۳ گلبرگ دیده می شود که در اواخر پاییز تا اواسط فروردین، در سطح کلادودها، ظاهر می گردد. میوه اش سته، ارغوانی رنگ، به قطر معادل یک سانتی متر و دارای ظاهری کروی شکل است.
شرایط نگه داری کوله خاس:
کوله خاس گیاهی است که در ارتفاعات رشد و نمو دارد. این گیاه به نور مستقیم چندان علاقه ای نداشته و بیشتر سایه و خشکی را ترجیح میدهد. کوله خاس یک گیاه مقاوم در برابر سرما است که میتواند تا دمای ۱۰- سانتی گراد را تحمل کند. این گیاه معمولا به صورت طبیعی در ارتفاعات رشد میکند ولی به دلیل خواص دارویی که دارد انواع گلخانه ای آن نیز پرورش داده میشود. برای تکثیر کوله خاس در گلخانه باید در اواخر بهار و با استفاده از ریشه گیاه عمل تکثیر را انجام داد.
ترکیبات شیمیایی:
ریزوم گیاه کوله خاس دارای اسانس، رزین، املاح پتاسیم، کلسیم و آسپاراژین است. به علاوه وجود نوعی ساپوژنین (sapogenine) به نام روسكوژنین (ruscogénine) در آن محقق شده است. روسکوژنین، به صورت ورقه های ریز، به حالت متبلور به دست می آید، در گرمای ۲۰۵ – ۲۱۰ درجه ذوب می شود. روسکوژنین از نظر درمانی دارای اثر رفع بواسیر است.
اندام مورد استفاده:
قسمت مورد استفاده گیاه کوله خاس ، ریزوم و ریشه آن است که به صورت قطعاتی به رنگ خاکستری مایل به زرد، پوشیده از ریشه های باریکی در سطح تحتانی خود، به قطر ۲ تا ۳ میلی متر، در معرض استفاده قرار می گیرد. در سطح این قطعات شیارهایی به صورت حلقه های مشخص نزدیک به هم دیده می شود. طعم آن ها ابتدا ملایم و سپس تند است.
خواص دارویی و درمانی:
- قدما برای گیاه کوله خاس ، اثر مدر قائل بودند و از این نظر آن را مورد استفاده قرار می دادند. ماتيول (Matthiole) در ۱۵۵۴، ریشه آن را جهت برقراری و تحریک ترشحات ادرار، به کار می برد. Dr. H. Leclerc نیز موارد مداوای متعددی از بیماران مبتلا به استسقاء را با این گیاه بیان داشته است.
- ریزوم و ریشه گیاه کوله خاس ، اثر مدر و اشتها آور دارد و باید قبول کرد که ریشه و ریزوم، به علت مدر بودن، اثر معالج در رفع آب آوردن انساج، استسقاء و بیماری های مجاری ادرار، سنگ کلیه و هم چنین زردی، نقرس، حالات خنازیری و کم خونی دختران جوان دارد.
- از برگ آن سابقا دم کرده های تب بر تهیه می کردند. از اعضا گیاه برای درمان بیماری ها، کمتر در استعمال خارج استفاده به عمل می آمده است و فقط له شده آن جهت درمان اولسرها به کار می رفته است.
نقاط رشد و پراکنش:
در جهان: منطقه وسیعی از مدیترانه، انگلستان، فرانسه و ایران از آن پوشیده است ضمنا چون رنگ سبز دائمی دارد، در بعضی نواحی پرورش نیز می یابد.
در ایران: پراکندگی گیاه کوله خاس در نواحی شمالی ایران به حدی است که بیشتر در جنگل های انبوه و یا حاشیه آن ها یافت می گردد. حداکثر پیشرفت آن در ارتفاعات به نحوی است که از ۱۰۰۰ متر بالاتر نمی رود.
گیاه کوله خاس در نواحی شمالی ایران، دره های مرطوب اطراف دریای خزر، بندرگز، لاهیجان، اطراف رشت و زیارت گرگان پرورش می یابد.
منابع:
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
سایت گل گیفت (www.gol.gift)
کیسه کشیش، گیاهی است علفی به ارتفاع ۲ تا ۴۰ سانتی متر، دارای ساقه ساده افراشته، بدون کرک یا دارای کرکهای پراکنده که در بخش های پایینی و همچنین دارای ریشه دوکی شکل می باشد. برگه های آن قاعده ای دمبرگ دار و طوقه ای می باشد که دارای حاشیه کامل یا شانه ای بریده هستند. برگ های ساقه ای آن معدود، متناوب، بدون دمبرگ، دارای چین و چروک، کامل و کوچک تر از برگهای قاعده ای می باشند.گلها سفید رنگ، گل آذین خوشه میوه خورجینک مثلثی یا قلبی واژگون.
کیسه کشیش گیاهی یک ساله است که با بذر تکثیر می‌یابد که در تمام خاک‌ها رشد می‌نماید و نیاز کمی در خاک دارد، ولی خاک ترد و پوک را ترجیح میدهد. علف هرز مزارع و باغات است و در کنار جوی ها دیده می شود.
ویژگی‌ها:
- دوره رویش: تقریباً در تمام طول سال مخصوصاً پاییز
- برگها کوتیلدونی: تخم مرغی کشیده، خیلی کوچک، برگ دم کوتاه
- برگهای شاخه: در ابتدا مدور یا قاشقی‌شکل، اولین برگ معمولاً کامل و بدون دندانه، برگهای بعدی کشیده، دندانه دار یا با لوب‌های حاشیه مواج تا عمیقاً شکاف دار، همه برگها دارای برگ دم، برگهای ساقه نیزه‌ای اغلب بدون شکاف، بدون برگ سر نیزه‌ای شکل.
- ساقه: افراشته، ساده یا با یکی دو انشعاب آشکار، صاف یا با کرکهای پراکنده، بلندی تا ۵۰ سانتی متر
- گل: کوچک، سفید، انتهایی، در آرایش خوشه‌ای
- دوره گلدهی: تقریباً در تمام مدت سال
- مشخصات دانه: میوه خورجینک قلبی‌شکل، به طول ۹-۴ میلی متر، ریشه‌چه به وسیله یک شیار باریک محدود میشود. ریشه چه به انداره لپه‌ها یا کمی بلند تر از لپه هاف به رنگ زرد تا قهوه‌ای، مات، صاف تا کمی زبر
- مناطق انتشار در ایران: در تمام نواحی ایران از جمله: تهران، کرج، غرب ایران، کرمانشاه، گیلان، مشهد، نیشابور، کرمان، همدان و همچنین در استان های گلستان، مازندران، آذربایجان،مرکزی، اصفهان، چهار محال و بختیاری، لرستان، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، بوشهر، خراسان، البرز، قزوین و سمنان نیز رویش دارد.
خواص درمانی کیسه کشیش:
- از این گیاه برای درمان خونریزی بینی، سندروم پیش از قاعدگی، زخم ها و سوختگی ها مورداستفاده قرار می گیرد.
- از گیاه کیسه کشیش به صورت خوراکی برای درمان برخی اختلالات مرتبط با قاعدگی از قبیل خونریزی ملایم و خونریزی غیر طبیعی رحم استفاده می گردد.
- از گیاه مذکور به صورت خارجی نیز جهت درمان خون دماغ و خونریزی های سطحی ناشی از صدمات پوستی به کار برده می شود.
- در آمریکا از این گیاه جهت درمان سردرد به کار برده می شود.
- در اسپانیا جوشانده گیاه تازه جهت درمان التهابات مثانه استفاده می گردد. همچنین از گیاه مذکور برای دفع سنگ های ادراری استفاده می شود.
منبع:
سایت ویکی پدیا
سایت سفیر سلامت، مرجع معرفی گیاهان دارویی (www.safiresalamat.com)
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه گاوچاق کن یا جزه گیاهیست یکساله یا دو ساله از تیره مرکبان که تا ارتفاع ۲۰۰ متر رشد می کند. سرده گاوچاق‌کن (Scariola) در ایران دو گونه دارد:
گیاه گاوچاق‌کن (Scariola Orientalis)
گاوچاق‌کن ترکه‌ای (Scariola viminea)
خواص دارویی و درمانی:
- برگهای گیاه دارای مزه تلخ ملایمی می باشد که به صورت پخته یا خام اما به مقدار کم قابل مصرف می باشد، زیرا مصرف زیاد آن باعث ناراحتی گوارشی می شود.
- شیره شیری رنگ گیاه در مجاورت هوا سفت و خشک می شود این شیره دارای ماده ای به نام لاکتوکاریوم می باشد که در داروهای تسکین دهنده، ضداسپاسم، هاضم،ادرارآور،درمان سرفه خشک و مخدر ملایم استفاده می شود.
- ذکر این نکته ضروری است هرگز بدون نظر متخصص نباید به صورت خودسرانه استفاده شود زیرا مصرف شیره آن در دوز نرمال باعث خواب آلودگی، در دوز بیشتر باعث بی حالی و در حالت اوردوز باعث مرگ ناشی از فلجی قلب می شود.
- روغن دانه آن در درمان سرفه، تورم کبد و ... استفاده می شود.
نقاط رشد و پراکنش:
گیاه گاوچاق‌کن علاوه بر ایران در عراق، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان نیز می‌روید.
منابع:
وبلاگ گیاهان (https://gyahan.blogsky.com/)
سایت واضح (https://vazeh.com/)
خصوصیات گیاهشناسی:
گياهى دوساله، ايستا، به ارتفاع ۴۰ تا ۱۰۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقهٔ آن بلند، ضخيم و پوشيده از کرک‌هاى زبر است که در بالا به پانيکولى گسترده منتهى مى‌شود. برگ‌هاى اين گياه نوک‌تيز، کرکدار، برگها پائينى سر نيزه‌اى و در قاعدهٔ باريک و دمبرگ‌دار و برگ‌هاى بالائى خطى و باريک هستند. گلها به رنگ صورتى متمايل به آبى يا سفيد متمايل به قرمز و کاسهٔ گل با تقسيمات سر نيزه‌اي، شامل پنج لوب باريک و پوشيده از تارهاى سفيد است. جام گل استکانى شکل کمى نامنظم و دو برابر کاسهٔ گل و گلبرگ‌ها به طول ۱۲ تا ۱۶ ميلى‌متر هستند. ميوهٔ فندقه چهارتائى و فندقه‌ها سطحى ناصاف و چروکيده دارند.
موسم گلدهى اين گياه ارديبهشت ماه است و تا شهریور گل میدهد.
اندامهای مورد استفاده:
گل، برگ و سرشاخه‌های گلدار و به طور کلی بخش‌های هوایی آن به مصرف دارویی می‌رسد.
مواد مؤثره:
دانه این گیاه یکی از غنی‌ترین منابع اسیدهای چرب اصلی بشمار می‌رود بطوریکه از آن به عنوان غنی‌ترین منبع شناخته‌شده برای (Gamma Linoenic Acid (GLA معرفی شده‌است.
*توجه:
اغلب افرادی که تخصص گیاهشناسی ندارند فکر می‌کنند که گل گاوزبان اروپایی همان گل گاوزبان ایرانی است فقط گل گاوزبان اروپایی چون بذرش از اروپا آورده شده به این نام نام‌گذاری شده است و گل گاوزبان ایرانی هم چون بذرش ایرانی است به آن گل گاوزبان ایرانی می‌گویند حالا کشاورز که اطلاعی ندارد این‌ها دو گیاه متفاوت هستند چون فکر میکند بذر گل گاوزبان ایرانی محصول خود ایران و کیفیتش حالا با توجه به ذهنیتی که هست پایین‌تره و تصورش از بذرهای اروپایی بهتره می گوید خوب من به‌جای بذر ایرانی بذر اروپایی می‌خرم و چون نمی‌داند این دو گیاه مختلف هستند درنتیجه فکر میکند بذر باکیفیت‌تری و بهتری تهیه‌کرده است درحالی‌که سخت در اشتباه است و با خرید بذر گل گاوزبان اروپایی سرمایه و زمان خود را ازدست‌داده است.
گل گاوزبان ایرانی و اروپایی در کشورهای مختلف چه نام‌هایی دارند؟
در زبان فارسي نام گل گاوزبان ایرانی همان گل گاوزبان یا گل گاوزبان ايراني هست ولی گل‌گاوزبان اروپایی اسم فارسی ندارد و معلوم نیست از چه موقع به ایران آمده است.
نام علمی گل گاوزبان ایرانی را Echium amoenum و نام علمی گل گاوزبان اروپایی را Borago officinalis می‌گویند.
در عربی و کتب قدیم نام گل گاوزبان ایرانی لسان الثور هست ولی اسم گل گاوزبان اروپایی مرماخوز هست.
در زبان فرانسه نام گل گاوزبان اروپایی (شکوفه آبى تندرستى) و همچنین بوراش هم می‌گویند.
در زبان ترکی گاو به معنی آبی هم آمده است و گاوزبان یعنی گلی که برگ آبی دارد.
آیا گل گاوزبان ایرانی اروپایی هیچ شباهتی باهم ندارند ؟
این دو گیاه باهم متفاوت هستند هیچ‌گونه خواص مشترکی طبی و دارویی ندارند ولی تنها شکل برگ‌هایشان و شکل بذرهایشان و نحوه رشد کردن آنها کمی شبیه به هم هست.
هر دو در مراحل اولیه رشد و نمو به‌صورت روزت رشد کرده و برگ‌هایی تخم‌مرغی شکل و شبیه به هم دارند اما با رشد بیشتر تفاوت‌ها بیشتر میشود.
خواص دارویی این دو گیاه کمی با هم تفاوت دارد. گل‌های گل گاوزبان ایرانی درشت تر از گل‌های گیاه گاوزبان اروپایی است. گل گاوزبان لاجوردی و شبیه گل انار بوده و تخم آن دایره‌ای شکل و لعابی است و در کوه‌های البرز بسیار زیاد یافت میشود. گیاه گاوزبان در اصفهان و آذربایجان و دیگر شهرهای ایران می‌روید، دارای گل‌های لاجوردی و کوچک و دایره‌ای است. گیاه گاوزبان اروپایی از شمال آفریقا به اسپانیا برده شده و در آنجا پرورش یافته و در طب سنتی اروپا راه یافته‌است.
خواص دارویی و درمانی گاو زبان اروپایی:
طبع آن گرم و خشک (صفراوی) است.
- عرق و ادرار را زیاد میکند.
- درمان استسقا
- خرد کردن و از بین بردن سنگ کلیه و مثانه
- درمان روماتوئید
- درمان سوختگی با آتش و آفتاب سوختگی
- باز کردن دمل
نقاط رشد و پراکنش:
اين علف هرز پراکنش وسيعى در سطح مزارع مختلف داشته و بيشتر در حاشيهٔ جاده‌ها و نهرها يافت مى‌شود.
گاوزبان احتمالاً از شمال آفریقا به نواحی دیگر راه یافته و امروزه در منطقه مدیترانه، نواحی شمال آفریقا و قسمت‌هایی از خاورمیانه می‌روید.
گل گاوزبان ایتالیایی در منـاطق مختلـف ایـران از جملــه ارتفاعــات البــرز، اطــراف تهــران، اصــفهان، آذربایجان، لرستان، کرمانشاه، همدان، قزوین و برخـی منـاطق شـرقی ایـران پـراکنش دارد.
منابع:
اصل مقاله ۹۰۰.۹۴ K - اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی (http://ecophytochemical.gorganiau.ac.ir)
مجله ویستا (https://vista.ir/)
سایت https://bazrgiah.ir/
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت ستاره (https://setare.com/)
نام محلی: سادی
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه گل گاوزبان، گیاهی دوساله یا پایا به ارتفاع ۳۰ تا ۷۵ سانتی متر و تماماً پوشیده از کرکهای سفید گسترده، کمی سخت و در پایه غده ای است. ساقه آن ایستاده و غالباً متعدد از کرکهای متراکم گسترده و سخت، منشعب، در بخش فوقانی دارای شاخه های زوجی منشعب و به صورت پانیکولی وسیع است. ساقه های گلدار ایستاده و طویل، منتهی به گل آذین بلند است، برگهای پایین باریک شده به صورت دمبرگی به طول ۲ تا ۵۰ سانتیمتر، پهنگی به ابعاد ۲ تا ۵ در ۱۲ تا ۲۰ سانتیمتر و برگهای بالایی کوچک بدون دمبرگ، نیمه ساقه آغوش با قاعده تقریبا هسته کاسه و کاسه گل به طول ۶ تا ۷ میلیمتر است. در میوه غده یافته به طول ۱۵ تا ۱۸ میلی متر، ایستاده - استوانه ای، پوشیده از غده های درشت زبر است.
این گیاه را می توان به صورت پخته و خام مصرف کرد. شهد این گیاه را نیز می توان مورد استفاده قرار داد، داخل گلها شهد شیرینی وجود دارد که گلها را درآورده و شهد آن را با دهان می مکنند، همچنین برگهای جوان این گیاه که در ابتدای فصل رویش هنوز کرکهای کم و نرمی را دارند، به عنوان سبزی خوردن استفاده می شود.
خواص دارویی و درمانی:
- از خواص دارویی گل گاوزبان می‌توان به تصفیه کنندگی خون و آرامش بخشی اعصاب اشاره کرد.
- گل گاوزبان باعث تعریق شده و کلیه‌ها را تقویت و سرماخوردگی را برطرف میکند.
نقاط رشد و پراکنش:
گیاه دارویی گل گاوزبان وحشی، به صورت خودروی در ارتفاعات ییلاقی استان گلستان رشد می کند.
این گیاه را در مشهد، تبریز، همدان، خرم آباد، تهران، سنندج می توان یافت و در استان کرمانشاه در سرپل ذهاب، گیلانغرب، اسلام آباد غرب، کوزران، سنقر، سراب نیلوفر و کنگاور وجود دارد.
منابع:
سایت خبرگزاری دانشجویان ایران"ایسنا" (www.isna.ir)
سایت باشگاه خبرنگاران جوان (www.yjc.news)