سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
شاه پسند در قدیم به نام گیاه صلیب( Herb of the Cross ) معروف بوده است زیرا گفته می شود که آن را روی زخم های مسیح ریختند و خونریزی قطع شد. در واقع دارای خاصیت ضد خونریزی است.
در اثر مالش دادن بوی مطبوعی در تمام قسمت های این گیاه منتشر می شود ولی طعم آن گس و تلخ است.
این گیاه گونه های مختلفی دارد که متجاوز از صد نوع می باشد، ما در ایران بیشتر نوع تزئینی آن که شاه پسند درختی نام دارد را می شناسیم اما نوع دارویی آن نیز در ایران وجود دارد که ما در این مطلب بیشتر به آن نوع می پردازیم.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی است علفی, پایا و دارای ساقه چهار گوش و زاویه دار , به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر که به حالت خودرو در کنار جاده ها, دشتها و مزارع می روید. گیاه دارای برگهایی متقابل, بیضوی دراز با دندانه های عمیق ( گاهی لوب دار ) و گلهایی به رنگ سفید گلی یا سوسنی دارد. کاسه گل آن منتهی به ۵ دندانه کوچک و نامساوی است. جام گل آن ظاهر قیفی شکل دارد و در داخل آن ۴ پرچم در حول مادگی دیده می شود. میوه اش تا رسیدن کامل در داخل کاسه گل باقی می ماند و بعداً به ۴ قسمت تبدیل شده از یکدیگر جدا می گردد در بین پایه های مختلف این گیاه نمونه هائی پیدا می شود که در آنها به تفاوت ۲ یا ۳ گل به یکدیگر پیوستگی دارند.
قسمتهای مورد استفاده:
برگ ها و سر شاخه های سبز آن
ترکیبات شیمیایی:
شاه پسند وحشی دارای مواد شیمیایی مختلفی نظیر تانن، موسیلاژ، ساپونین، وربی نالین، بتاکاروتن و ماده ای تلخ می باشد.
خواص دارویی:
شاه پسند وحشی از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.
- قابض و ضد تشنج است.
- برای از بین بردن آب آوردگی بدن مفید است و بدین منظور باید آن را با ملاس چغندر خورد.
- برای تقویت قلب مفید است.
- خون را تمیز و تصفیه می کند.
- عرق آور است.
- مقدار شیر را در مادران شیرده زیاد می کند.
- کرم معده را کشته و از بین می برد.
- خلط آور است.
- برای برطرف کردن سرماخوردگی مفید است.
- کمبود ویتامین C را درمان می کند.
- برای درمان ناراحتی های پوستی مفید است. برای از بین بردن شوره ی سر، برگ های شاه پسند وحشی را خرد و با سرکه مخلوط کنید و به سر بمالید.
- بیماری زردی را برطرف می کند.
- برای رفع خونریزی لثه مفید است.
- سنگ کلیه و مثانه را خارج می سازد.
- گیاه شاه پسند که در دو نوع معمولی و آمریکای جنوبی (به لیمو) موجود است، می تواند زخم ها و ورم ها را با التیام نسوج بدن بهبود بخشد.
- این گیاه برای درمان نقرس نیز استعمال می شود.
- مصرف جوشانده گیاه شاه پسند، سبب درمان درد عصبی، سرگیجه و ضعف روانی می‌شود.
- همچنین مصرف جوشانده شاه پسند برای انواع ناراحتی های عصبی، سرفه، بی خوابی و حالات ترس و تب توصیه شده است. این گیاه ماده ی درمانی مناسبی برای موارد اسپاسم و ضد تب است.
- اما این گیاه قبل از همه یک ماده ی مطمئن برای معده است. در موارد اختلالات هاضمه و نفخ، هیچ چیز بهتر از شاه پسند آمریکایی جنوبی وجود ندارد.
- شاه پسند وحشی دارای خاصیت ضد درد و تورم است، بنابراین به جای آسپرین می توان یک فنجان چای این گیاه را نوشید.
*مضرات:
خوردن زیاد این گیاه ضربان قلب را کم می کند و باعث تحریک روده ها و رحم می شود. بنابراین کسانی که ناراحتی قلبی دارند و یا خانم های باردار باید در خوردن آن احتیاط کنند.
پرورش گیاه:
پرورش آن با همه پراکندگی وسیع که در نواحی مرطوب و معتدل کشور دارد گاهی انجام می شود. تکثیر شاه پسند وحشی از طریق کاشتن دانه و یا قلمه های آن انجام می گیرد. تخم را در اواخر اسفند در خزانه می کارند و در اوایل اردی بهشت، گیاه را به محل اصلی در هوای آزاد منتقل می نمایند. پرورش آن در هر نوع زمینی مشروط بر خوب و حاصلخیز بودن عملی می گردد. رطوبت لازم برای رشد کافی گیاه ضرورت کامل دارد. برگ و سرشاخه گل دار گیاه را در خرداد و تیر ماه قبل از نمو کامل گلها می چینند و سریعاً در محلی مناسب خشک می کنند، تا رنگ طبیعی آنها حفظ شود. از دستگاه خشک کن نیز در دمای حداکثر ۴۰ درجه سانتی گراد برای خشک کردن می توان استفاده نمود.
نقاط رشد و پراکنش:
با بررسی هائی که در نواحی شمالی ایران به عمل آمده, مشاهده گردیده که این گیاه در غالب نواحی مرطوب حاشیه جاده ها، دشت ها و مزارع و اماکن سایه دار پراکندگی دارد.
در جهان: این گیاه در نواحی جنوب آسیا، آفریقا و اروپا در حاشیه جاده ها می روید.
در ایران: این گیاه در منطقه وسیعی از نواحی شمالی مخصوصاً در اماکن مرطوب سواحل دریایی خزر و حاشیه جنگلها می روید. در نواحی مختلف البرز , اطراف تهران, کرج, قزوین, گیلان بین رشت و چالوس, در حاشیه جاده با حاشیه مزارع, آستارا, لاهیجان, گرگان: بند گز, نواحی جنوبی ایران, فارس, شیراز, پرسپولیس، کرمان: شهداد, جیرفت, خراسان: بین شیروان و بجنورد, بین مشهد و سلطان آباد نزدیک سبزوار, کاشان: قمصر, آذربایجان: ارومیه, کردستان به شمال سنندج در ارتفاعات ۲۰۰۰ متری, همدان, اراک: بین گردو و نهاوند, ایستگاه ازنا, بختیاری, لرستان: شهبازان: بیشه , خاورون در ۵۰۰ ۱۸۰۰ متری و درود.
منابع:
مجله پزشکی پارسی طب (https://fa.parsiteb.com/)
سایت عطارک (https://attarak.com/)
دانشنامه رشد (http://daneshnameh.roshd.ir/)
سایت پهنک (www.pahnak.com)
شاهتره یک گیاه یک ساله و علفی از خانواده Fumariaceae است و ارتفاع آن به ۳۰ تا ۷۰ سانتیمتر می‌رسد. منشأ شاهتره مراکش و شبه جزیره ایبری است.
مواد مؤثره:
آلکالوییدها (آدلومیدیسین، فوماریلین، پرفیومین، پروتوپین، فومارانین، فوماریتین)، ارگانیک‌اسیدها (سیتریک اسید، کوماریک اسید، فرولیک اسید، فوماریک اسید، مالیک اسید، پروتوکاتکوئیک اسید، کافئیک اسید)، بتا سیتواسترول، استیگما استرول، کامپسترول، اسیدهای چرب (کاپریک اسید، لوریک اسید، میریستیک اسید، پالمیتیک اسید، لینولئیک اسید)، فلاوونوییدها، گلیکوزیدها، تانن‌ها، ساپونین‌ها، آنتراکویین‌ها، استروییدها و تری‌ترپنوییدها.
خواص دارویی و درمانی:
- تنظیم قند خون
- ضد التهاب
- ضد درد
- بهبود عملکرد دستگاه گوارش
- افزایش قدرت باروری
- بهبود عملکرد کبد
- بهبود عملکرد مغز
- ضد میکروب
- ضد سرطان
- افزایش ترشح صفرا
- ترمیم و جلوگیری از پیری پوست
- تسکین زخم معده
- بهبود عملکرد عصبی – شناختی
نقاط رشد و پراکنش:
پراکندگی شاهتره در آسیا، اروپا و آفریقا است؛ این گیاه در بخش بزرگی از هند تا ارتفاع ۲۴۳۸ متری هیمالیا، بلوچستان، افغانستان، ایران و مغولستان توزیع می شود.
گونه های مفید دیگر شاه تره:
F. vaillantii Var, indica Hauskn., Fumaria indica Pugsley
گیاهی علفی، کوچک،یکساله و دارای ساقه راست یا منشعب از قاعده می باشد. برگ هایی با بریدگی های بسیار و منقسم به تقسیمات کوچک و باریک دارد. گل های گلی رنگ آن به صورت خوشه های کوچک و مرکب از ۱۵ تا ۲۰ گل در طول ساقه ظاهر می شود. میوه اش تقریبا مدور، کوچک و به قطر ۲.۵ میلی متر می باشد.
جمع آوری شاه تره ها از اردیبهشت تا مهر ماه که گیاه دارای گل و برگ است، صورت می گیرد. برای خشک کردن، آن ها را بر روی پارچه ای می گسترانند و یا بر روی سیم های نازک آهنی به حالت آویخته جای می دهند و در جریان هوا یا گرمای خورشید خشک می کنند.
خواص درمانی
اختصاصات درمانی این گیاه شبیه گیاه قبلی است. اثر معرق و اشتها آور دارد.
محل رویش
در ایران، افغانستان، هند و مغولستان می روید.
گیاه اخیر در گرگان، خراسان: نیشابور، اخلمد، شیروان، گیلان: رودبار می روید.
شاه تره ایران، مخلوطی از گیاهان فوق و گونه های مختلف دیگر است و چون بعضی از آن ها مخصوصا F. vaillantii Loisel که از گل های ارغوانی مشخص و طعمی تلخ دارد، فاقد اثر درمانی می باشند. از این نظر در مصرف شاه تره، برای آن که خواص درمانی مفید آن ظاهر گردد باید توجه شود که با نمونه های کم خاصیت مخلوط نگردد. در نواحی شمال ایران، از گیاه اخیر نیز به عنوان معرق و تصفیه کننده خون استفاده به عمل می آید.
این گیاه و نوع دیگر آن به نام F. micrantha Lag در بعضی نواحی مانند روسیه و هند به مصارف درمانی مانند پایین آوردن فشار خون می رسد.
منابع:
سایت http://salamatgate.ir/
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
شاهتره گل‌ریز نام یک گونه از سرده شاهتره است. گياهى يک‌ساله و علفى که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقه آن نسبتاً کوتاه و کرک‌دار است. برگ‌ها رشته‌اي، متناوب، کم و بيش به رنگ سبز مات و کرک‌دار هستند.
گل‌آذين به‌صورت خوشه و گلها به رنگ سفيد متمايل به‌صورتى و نامنظم هستند. ميوه فندقه، مدوّر تا بيضى شکل، به قطر دو ميلى‌متر که محتوى يک دانه است.
خواص دارویی و کاربرد:
- مصرف آن برای ناراحتی های کبد و طحال مفید بوده و مسهل سودا و صفرا می باشد. خون را تصفیه کرده و اشتها آور است.
- برای بیماری های جلدی، تب زیاد، تقویت بن دندان و بیماری های سوداوی بسیار مفید است.
- مخلوط با سرکه و عسل برای رفع قی صفراوی و آشفتگی معده بسیار می باشد. عرق شاهتره برای درمان اسهال، التیام جراحت کام دهان و زبان و استحکام لثه بسیار مفید و موثر است.
- در بیماری های پوستی و جوش صورت نیز مصرف دارد.
محل رشد و پراکنش:
اين گياه عمدتاً در نواحيِ مرطوب و در حاشيهٔ نهرهاى آب مشاهده مى‌شود و پراکنش وسيعى در سطح ايران و در استانهای گیلان، گلستان، مازندران، آذربایجان، کرمانشاه، شیراز، کازرون، کرمان، جیرفت، بم، خراسان و اطراف تهران، ورامین، سنندج، اصفهان دارد.
منابع:
سایت ویستا (vista.ir)
سایت بیرسو (birso.ir)
وبلاگ مجله جامع کشاورزی و فضای سبز (http://samani۲۰۰۸.blogfa.com)
نامهای دیگر:در ایران به نام وید یا کنف نیز شناخته می‌شود.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی یک ساله، لیفی و دو پایه ای است. دارای ریشه عمودی و ساقه بلند و ۲ تا ۴ متر ارتفاع می باشد. برگهای آن به شکل قطره هستند.
نسبت به پروتئین های دیگر مانند گوشت، تخم مرغ، پنیر و شیر سریع تر هضم می شود.
ترکیبات شیمیایی و ویتامین ها:
منبع کامل آنزیم، نشاسته و چربی های اشباع شده است. دانه های شاهدانه، سرشار از پروتئین، اسیدهای چرب ضروری، کلسیم، فیبر، ویتامین E، اسیدهای آمینه ضروری و نیز مواد معدنی و دارای کلروفیل بالایی هستند. هزاران سال است که از این دانه به عنوان منبع فیبر، خوراکی، روغن و سوخت استفاده می شود.
خواص دارویی و درمانی:
- شاهدانه عملکرد بدن را بهبود می بخشد.
- با بهبود گردش خون مانع از بروز سکته می شود.
- ایمنی بدن را بالا می برد و موجب تنظیم هورمون ها خواهد شد.
- فشارخون و کلسترول را پایین می آورد.
- ضد اسپاسم و انقباضات عضلانی است.
- خاصیت مسهل و ملین، نرم کننده، مدر و مسکن دارد.
- زمان بهبود بیماری و زخم را تسریع می کند.
- پس از ورزش، مکانیسم حرکت عضله را بهبود می بخشد.
- ضد انگل معده است.
- گیاه شاهدانه ارزش زیادی برای معالجه کزاز دارد.
*برای آشنایی با سایر خواص شاهدانه و روغن آن به مقاله موجود در بخش دانش و فناوری همین فعالیت اقتصادی مراجعه نمایید.
هشدار :
لازم به ذکر است که خوردن زیاده از حد آن مضر است و موجب سردرد، تاری دید و درد معده می‌شود و در موارد مصرف زیاد، استفراغ نیز دیده شده است.
نقاط رشد و پراکنش:
شاهدانه در استانهای فارس، اصفهان، تهران و شمال ایران کشت می‌شود.
منابع:
سایت نمناک (https://namnak.com/)
سایت دکتر ساینا (www.drsaina.com)
سایت https://www.ghafaridiet.com
خصوصیات گیاهشناسی:
شب‌خُسب درختی است از تیره باقالائیان (fabacae leguminosae) واز جنس شب خسب albizia. نام کامل گونه albizia julibrissin، برگرفته از نام گیاه‌شناس ایتالیایی قرن هجدهم میلادی است. او این گیاه را از قسطنطنیه به اروپا برد.
نام ژاپنی آن نمونوکی نیز به معنی خوابنده است ولی در زبان انگلیسی به آن درخت ابریشم گفته می‌شود.
بلندی شب خسب معمولاً بین ۵ تا ۱۲ متر است. در جنگلهای شمال ایران، بلندی آن گاه به بیش از ۲۰ متر می‌رسد. تاج درخت گسترده و باز است.
برگهای شب خُسب شانه‌ای و مرکب هستند و درازای هر برگ بین ۲۰ تا ۴۵ سانتیمتر و عرض آن بین ۱۲ تا ۲۵ سانتیمتر تغییر می‌کند. هر برگ ۶ تا ۱۲جفت شانه و هر شانه ۲۰ تا ۳۰ جفت برگچه دارد. برگچه ها هر شب دوبه‌دو بسته می‌شوند. به همین سبب در شمال ایران، این درخت را شب خُسب (یعنی شب‌خواب) می‌نامند.
اوج زمان گلدهی ابریشم معمولاً از نیمه بهار تا پایان تابستان است. گلها به‌صورت خوشه‌ای و در انتهای شاخه می‌شکفد. هر گل دم گُلی بلند و پرچمهای فراوان دارد. درخت ابریشم را می‌توان با کاشت بذر آن در فصل پاییز زیاد کرد.
خواستگاه اصلی درخت ابریشم، از ایران تا چین و کره گسترده است.
شب خسب رشد سریعی دارد و در برابر خشکی، کم‌آبی و گرمای زیاد مقاوم است. با این وجود خشکی بیش از حد باعث کند شدن و توقف رشد گیاه می‌شود. در طول تابستان برای کمک به رشد گیاه و گلدهی، باید گیاه را به مقدار زیاد، اما دیر به دیر آبیاری کرد.
خواص دارویی و درمانی:
در پزشکی سنتی از پوست ساقه و شاخه‌های ابریشم برای تهیه داروهای آرامبخش و تنظیم کننده گردش خون استفاده می‌شود.
کاربرد‌ها:
از پوست ساقه‌های جوان و بذرهای آن برای خوراک دام استفاده می‌کنند.
چوب ابریشم محکم و در برابر رطوبت مقاوم است. ازاین‌رو در گذشته، از چوب آن برای ساختن خانه‌های چوبی روستایی استفاده می‌کردند.
این درخت به دلیل تاج چتری و گلهای زیبا در طراحی فضاهای سبز مورد توجه است.
نقاط رشد و پراکنش:
شَب‌خُسب درختی است که به‌طور خودرو در محلهای آفتابی کنار تپه‌ها و رودخانه‌ها می‌روید. این درخت بیشتر در شمال کشور می‌روید و در استان مازندران با نام محلی «بیوَلی» شناخته می‌شود. گونه‌ای دیگر از این خانواده با نام علمی (Albizzia lebbeck) در جنوب ایران می‌روید و درخت گل ابریشم نام دارد.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
نامهای دیگر: یونجه باغی، یونجه تاجی
خصوصیات گیاه شناسی:
شبدرک گیاهیست از خانواده papilionaceae(leguminosae، پایا، به ارتفاع ۳۰ - ۷۰ سانتی متر، بدون کرک، علفی، سبز، یا ریشه رونده و افشان.
ساقه آن علفی، متعدد، توخالی،خیزان یا گسترده و پخش است. برگ های تک شاخه ای،با ۱۲-۷روج برگچه پهن دراز، با دو برگچه پایینی بسیار نزدیک به ساقه دارد و گوشوارک ها خطی و آزاد هستند. گلهای شبدرک ابلق سفید،صورتی،بنفش، ارغوانی نسبتاً بزرگ به طول ۱۰ میلی متر هستند که هر۲۰-۱۵ گل مجتمع در چتری واقع بر دمگلی طویل تر از برگ ها می باشند. دمگل های فرعی ۲بار طویل تر از کاسه، میوه یا نیام رسیده غالباً ایستاده یا گسترده و کمی تابیده، تقریبا چهارگوشی با چهار زاویه کند، دارای ۷-۳ بند ۵ میلی متری و منقاری طویل است.
موسم گلدهی:
اردیبهشت- خرداد
*با توجه به پراکندگی قابل توجه این گونه در نقاط مختلف ایران واشنایی مردم با ان به عنوان علف هرز و احیلنا گیاهی که در باغها و کناره های مزارع می روید جنبه های علوفه ای ان بیشتر شناخته شده است و در طب سنتی ایران جایگاهی ندارد و معرفی ان به عنوان گیاه دارویی نیاز به کار منسجم و دقیق دارد.
اندام مورداستفاده:
قسمت مورد استفاده این گیاه برگ های آن است ولی معمولاً كليه اعضای گیاه به مصارف درمانی می رسد.
ترکیبات شیمیایی:
در دانه گیاه یونجه باغی و Coronilla scorpioides، گلوکزید غیر ازته ای به نام کورونیل لين (coronilline) یافت می شود که اولین بار توسط Sellagdenhalt Iten و Reebb در سال ۱۸۸۵ به دست آمد. از هیدرولیز دو مولکول این گلوکزید، یک مولکول گلوکز و یک ماده دیگر به نام کورونیل لثين (coronilleine) [فاقد هر نوع اثر فیزیولوژیکی] به دست می آید. ضمنا در دانه گیاه، به مقدار ۴ تا ۵ درصد ماده روغنی وجود دارد ولی از آن استفاده درمانی به عمل نمی آید. مقدار گلوکزید مذکور در C. scorpioides، کم تر از نوع اصلی است.
کورونیل لين (Coronilline)، به فرمول C۷H۱۲O۵ و به صورت گرد متبلور، به رنگ مایل به زرد است. بدون بو ولی دارای طعم تلخ می باشد. در آب و الكل رقیق حل می شود ولی در اتر و کلروفرم غیر محلول است. این گلوکزید از نظر درمانی دارای اثری مشابه دیژیتوکسین بر روی قلب می باشد. به علاوه اثر مدر دارد و چون فشار خون را نیز بالا می برد مصرف آن باید در نهایت احتياط صورت گیرد.
خواص دارویی و درمانی:
- یونجه باغی ، مدر، مسهل و دارای اثری شبیه دیژیتوکسین بر روی قلب است.
- دم کرده و جوشانده های رقیق آن مصرف می شود.
- مصرف آن به علت این که مسمومیت هایی به وجود آورده، باید در نهایت احتیاط صورت گیرد.
خصوصیات محل رشد:
نوع خاک محل رویش این گیاه، براون جنگلی بدون محدودیت شوری می باشد.EC خاک بین ۰/۶ تا ۰/۹ میلی موس بر سانتیمتر بوده، PH آن حدود ۷/۵۷-۷/۷ می باشد. بافت خاک از نوعSilty loum تا Silty clayloum بوده و مقدار مواد آلی خاک در رویشگاه آق امام کم (۹۹ درصد)و در رویشگاه کویلر ۵/۴ درصد می باشد.
نتایج حاصله از مطالعات فنولوژی، ارزش غذایی و ارزش رجحانی این گونه در پایان دوره رشد رویشی و یا شروع گلدهی گیاه، در ماههای خرداد و تیر انجام گیرد، زیرا در این مرحله از یک طرف لطمه وارده به گیاه کم بوده از طرفی ارزش غذایی گیاه نیز بالا است و دام رغبت بیشتری نسبت به چرای این گونه در این مرحله نشان می‌دهد. بهترین درجه حرارت برای جوانه زدن شبدرک ۲۰-۲۵ درجه سانتیگراد می‌باشد. پراکنش این گیاه در منطقه نشان می‌دهد که این گونه می تواند در کلیه مراتع میان بند، جنگلی و ییلاقی مشجر منطقه گرگان و گنبد، که بارندگی آن بیش از ۴۰۰ میلی‌متر و دارای رطوبت کافی باشد، رشد نموده و به عنوان یک گونه مهم از نظر تولید علوفه دام، جلوگیری از فرسایش خاک و منبع مهم تولید کننده شهد زنبور عسل در استان مازندران و در منطقه گرگان و گنبد باشد.
نقاط رشد و پراکنش:
در جنگل ها، دشت ها، دامنه های مرطوب کوهستان ها، مخصوصاً اگر جنس زمین آهکی باشد، می روید. پراکندگی آن بیشتر در نواحی مرکزی و جنوبی اروپا، منطقه مدیترانه، سوریه، ایران و همچنین آسیای صغیر، قفقاز، ترکیه، قبرس، ترکمنستان، سیبری می باشد.
در ایران در نواحی شمالی مانند: گرگان- مازندران-گیلان، آذربایجان شرقی و غربی، اراک، لرستان، اشتران کوه، همدان. پس قلعه در ارتفاعات ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متری، استان قم: مزرعه گیو - وسف، زنجان، کردستان، اراک، چهارمحال بختیاری، فارس، کرمان، خوزستان، خراسان، سمنان و تهران می روید.
منابع:
سایت صدا و سیمای مرکز قم (http://qom.irib.ir/)
سایت علم نت (https://elmnet.ir/)
سایت آیدانا (https://aydana.com/)
سایت https://faq.irpsc.com/
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاه "شقاقل آبی" گیاهی گلدار از خانواده چتریان (Apiaceae) می باشد. این گیاه بومی نواحی مرکزی و جنوب شرق اروپا و نواحی مرکزی آسیا است.
شقاقل آبی گیاهی علفی و چندساله است که حدود ۵۰ سانتیمتر ارتفاع داشته و دارای ساقه هایی آبی – نقره ای و تعداد زیادی گل های مخروطی و آبی رنگ با براکته های بوده که در فصل زمستان ظاهر می شود.
ترکیبات شیمیایی:
اسانس این گیاه دارای ترکیبات بیواکتیو بوده و به عنوان دارو مورد استفاده قرار می گیرد.
از ترکیبات بیواکتیویته این گیاه می توان به فنولیک اسیدها، ساپونین های تری ترپنوئیدی، فلانوئیدها، کومارین ها و روغن های فرار اشاره کرد. از فنولیک اسیدهای این گیاه می توان رزمارینیک اسید، کلروژنیک اسید و کافئیک اسید را نام برد که در برگ ها و ریشه های آن یافت می شود.
شرایط محیط رشد:
این گیاه خاک های به خوبی آبیاری شده و مکان های آفتابی را ترجیح می دهد. اگرچه خاک های سبک شنی را می پسندد اما نسبت به بیشتر خاک ها متحمل می باشد. نسبت به خشکی خاک نیز متحمل است. این گیاه به سرمای منفی ۲۵ درجه سانتیگراد مقاوم است.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:
از این گیاه در اروپا به عنوان گیاهی دارویی استفاده های زیادی می شود.
- از خواص دارویی آن می توان به ادرارآور بودن، محرک، اشتهاآور و ... اشاره کرد.
- عصاره اتانلی استخراج شده از شاخه ها و ریشه این گیاه خواص ضدقارچی و ضدباکتریایی نشان داده است.
- بهبود زخمهای ناشی از دیابت
تکثیر:
یکی از روش های تکثیر این گیاه، کشت بذرهای آن است. بهترین زمان کشت بذرها، بلافاصله پس از رسیدن در اوایل پاییز در بستری به خوبی آبیاری شده و حاوی کمپوست و در شاسی سرد می باشد. این بذور را می توان در بهار نیز کشت کرد. این بذرها معمولاً در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد و به مدت ۵ تا ۹۰ روز جوانه خواهند زد.
یکی دیگر از روش های تکثیر آنها، تقسیم بوته در اوایل بهار یا پاییز می باشد.
همچنین از قلمه ریشه نیز برای ازدیاد آنها در فصل پاییز یا زمستان استفاده می شود.
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه در حاشیه خیابان ها، باغ های صخره ای، سواحل دریاها و غیره رشد می کند.
منابع:
ترجمه سایت خارجی (www.woundsresearch.com)
سایت نارگیل (https://nargil.ir/)
خصوصیات گیاهشناسی:
گياهىست يک‌ساله، گاهى دوساله، به ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ سانتى‌متر از خانواده آلاله ایان (Ranunculales). ساقهٔ آن ساده، کرک‌دار و به رنگ ارغوانى متمايل به آبى است. برگ‌ها نيز تقريباً هم‌رنگ ساقه، سرنيزه‌اى شکل، و شامل بريدگى‌هاى عميق که تا وسط برگ ادامه دارند، در نتيجهٔ حاشيهٔ برگ لوب‌دار است. لوب‌ها باريک و دور از هم هستند.
اين گياه داراى برگ‌هاى روزت نيز هست که دمبرگ‌دار بوده و انتهاء آنها مثلثى شکل است. برگ‌ها پوشيده از کرک‌هاى پشمى است.
اندام‌هاى اين گياه داراى شيرابهٔ زرد رنگ است.
گلها به رنگ قرمز يا نارنجى و همراه با لکه‌هاى سياه‌رنگى است که در قاعدهٔ آن ديده مى‌شود. گلبرگ‌ها ۵/۱ تا ۳ سانتى‌متر طول دارند.
ميوهٔ اين گياه کپسول خورجين مانند، استوانه‌اى شکل، باريک و ظريف، به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتى‌متر و بيشتر راست و کرک‌دار است.
این گیاه توسط بذر تکثير مى‌يابد و موسم گلدهى آن نيمه‌هاى اسفندماه تا ارديبهشت ماه است.این گیاه به تغییرات هوا و نور خورشید بسیار حساس می باشد و باید در ظرف در بسته و تیره، به دور از نور خورشید و در محیطی خشک و کمی خنک نگهداری شود.
اندام مورد استفاده:
بخش های هوایی (به صورت خشک شده)، ساقه گلدار
ترکیبات شیمیایی:
این گیاه سرشار از گلیکوزیدهای استروئیدی می باشد که مقوی قلب است.
اما آدونیتوکسین موجود در آن سمی تر از کومارین است.
خواص دارویی و درمانی:
- درمان تب
- بهبود گرفتگی عضلات
- رفع اختلالات قاعدگی
* توجه: دو ویژگی در این گیاه باعث می شود که قدرت مسمویت زایی بالایی داشته باشد:
۱- سمی بودن گیاه
۲- دفع گیاه از بدن با سرعت کند که باعث می شود مدت زمان بیشتری در خون باقی بماند.
به این دو دلیل بعضی افراد با مصرف مقداری از این گیاه دچار عوارضی چون سردرد، اختلالات گوارشی، اسهال، استفراغ و کم اشتهایی می شوند. بنابراین همه به ویژه افراد سالمند یا بیماران قلبی قبل از مصرف حتما باید با پزشک خود مشورت کنند.
نقاط رشد و پراکنش:
اين علف هرز به‌طور طبيعى در مناطق مديترانه‌اى مى‌رويد و بومى نواحى مرکزى اروپا است و در بیشتر مناطق اروپا حتی نقاط سردسیر( سوئد و سیبری) رشد می کند.
در ايران نيز بيشتر در مراتع و مزارع ديم به‌ويژه گندم مشاهده مى‌شود و در زمين‌هاى سنگلاخي، زراعى و خشک و به‌خصوص در خاک‌هاى آهکى و باير قدرت رويش مناسبى دارد.
منابع:
سایت ویستا (https://vista.ir/)
سایت عافیت بازار (https://afiatbazar.com/)
گياهى چندساله، ايستا، به ارتفاع ۲۵ تا ۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقه‌هاى آن قوي، داراى انشعابات نسبتاً کم و پوشيده از کرک‌هاى پنبه‌اي، سفيدرنگ و بدون غده هستند. انشعابات اين گياه بيشتر در انتهاء ساقه‌ها بوده و ظاهرى ديهيم مانند به گياه مى‌دهند. برگ‌ها چرمي، نازک و سرنيزه‌اى شکل هستند و سطح زيرين آنها توسط کرک‌هاى پنبه‌اي، سفيدرنگ و بدون غده پوشيده شده است. حاشيهٔ برگ‌ها کمى برگشته، برگ‌هاى پائين ساقه به طول هشت تا دوازده سانتى‌متر، به عرض سه تا پنج سانتى‌متر و کامل يا داراى بريدگى‌هاى دو قسمتى و کم و بيش داراى دمبرگ هستند. برگ‌هاى مستقر در طول ساقه پنجه‌اي، خاردار و بدون دمبرگ هستند و قاعده‌اى نيمه قلبى دارند.
- اندام‌هاى زايشى:
گل‌آذين اين گياه گوئى‌شکل بوده و در انتهاء ساقه‌ها و انشعابات موجود در انتهاء ساقه مستقر است. قطر هر گل‌آذين سه تا چهار سانتى‌متر و گل‌هاى آن به رنگ آبى است.
موسم گلدهى اين گياه تير و مردادماه است.
خواص درمانی و کاربردهای صنعتی:
- بر روی برگ ها و ساقه این گیاه حشره ای از راسته قاب بالان به نام خزوکک برای نگهداری تخم ها و نوزاد خود پیله ای می تند به اندازه یک فندق که سفید رنگ است. جنس پیله این حشره که از ترشحات گیاه شکرتیغال ساخته شده قند مخصوصی بنام ترهالوز است. در پزشکی قدیم از آن به عنوان ملین و متعادل کننده دستگاه گوارش استفاده می کردند.
- برای درمان سرفه های مزمن ناشی از سرماخوردگی و همچنین برای خواب کودک از شکرتیغال به کرات استفاده می کنند. شکرتیغال که در واقع پیله حشره بر روی گیاه می باشد را در داخل آب گرم با کمی نبات حل نموده و سه مرتبه در روز استفاده می کنند.
- بررسی متون اثرات درمانی این گیاه دارویی مؤید آن است که شکرتیغال برای درمان و یا تخفیف بیماری های ریوی به عنوان خلط آور، برطرف کننده سرفه، تحریک دستگاه تنفسی تحتانی، ملین سینه، رفع خشونت سینه، صاف کردن صدا و رفع خشکی گلو، درمان تنگی نفس و آسم استفاده می شود.
- درمان های دیگری از قبیل درمان افسردگی، یبوست و چاقی، تب بری، متعادل کننده دستگاه گوارش، تسکین سوزش سر دل نیز برای این گیاه ذکر شده است.
- شکرتیغال برای معده و دردهای احشایی مؤثر است. و اثر مثبتی بر حافظه و قدرت یادگیری دارد. شکرتیغال می تواند به عنوان یک ضد سرطان کاربرد داشته باشد. و در طب سنتی به عنوان طعم دهنده به کار می رفته است.
در ضمن شکرتیغال از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی از نظر حرارت و برودت معتدل و رطوبت آن کمی بیشتر و با کمی لزجی می باشد. این ماده از زمان ابوعلی سینا شناخته شده بود و برای سرفه و دستگاه تنفس به عنوان داروی خیلی نافع و مفید تجویز می شده است.
* زیاده روی در خوردن آن به هم خوردگی حال و آشفتگی ایجاد می کند. از این نظر باید با شکر و ترنجبین خورده شود. مقدار خوراک آن تا ۲۰۰ گرم می باشد.
محل رشد و پراکنش شکرتیغال مشهدی:
اين علف هرز بيشتر در اراضى باير، آيش، حاشيهٔ باغها و مزارع يافت مى‌شود.
منابع:
سایت ویستا (vista.ir)
سایت نارگیل (https://nargil.ir/)