سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
درمنه ترکی گیاهی یک ساله از خانواده اسفناج است که در منابع فارسی به نام سلمک اورشلیمی نیز آمده است. ساقه آن برافراشته و سطح گیاه از کرک های غده ای پوشیده شده است. تا حدودی معطر بوده و به رنگ سبز مایل به زرد مشاهده می شود.(این گیاه در خراسان جنوبی به نام درمنه ترکی نامیده می شود.)
حاشیه برگ شانه ای و یا کنگره ای و دو سطح برگ هم رنگ می باشد.
دانه سیاه رنگ و در حاشیه هاله دار است.
خواص دارویی و کاربرد:
- در تجزیه گیاه ساپونین، تانن و اسانس روغن گزارش شده است.
- برگ ها در دانه گیاه مبادلات سلول را تحریک نموده و برای دفع کرم های انگلی مفید می باشد.
- برای عادت ماهانه دردناک در زنان و ناراحتی های عصبی از آن استفاده می شود .در بیماری آسم نیز مصرف آن اثرات خوبی داشته است.
زیستگاه:
در اغلب مناطق استان می روید. نمونه برداشت شده جاده بیرجند، آرک از طریق امیرآباد کیلومتر۷۵ ، طول جغرافیایی ۴۲-۵۸، عرض جغرافیایی ۱-۳۳ و ارتفاع از سطح دریا ۱۶۷۰ متر می باشد.
منبع:
سایت دکتر ساینا (www.drsaina.com)
سایت بیرسو (http://birso.ir)
درمنه خزری از گیاهان دارویی و معطر خانواده Asteraceae میباشد. گیاهی یکساله است که بلندی آن به یک متر می رسد. برگ های بریده بریده به رنگ سبز چمنی با بوی تند می باشد. گل آذین خوشه ای، تکثیر به وسیله بذر است.
خواص دارویی و درمانی:
اهمیت عمده این گیاه ناشی از حضور لاکتون سزکوئی ترپن اندوپراکسید به نام آرتمیزینین است که علاوه بر خاصیت ضد مالاریایی قادر به از بین بردن انتخابی سلولهای سرطانی میباشد.
نقاط رشد و پراکنش:
در مناطق مرطوب و نیمه مرطوب در حاشیه جنگل و باغ ها و زمین های آیش می روید.
نقاط کوهستانی استان گلستان
منابع:
سایت نارگیل (https://nargil.ir/)
گیاهی است متعلق به خانواده آستراسه یا کاسنی که در زبان فارسی درمنه شرقی، جارو مشهدی و سلمان نامیده می شود. ارتفاع آن در این منطقه به حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر می رسد که به رنگ قهوه ای مشخص می شود. در قاعده ساقه منفرد ولی در انتها به شاخه هایی منشعب می شود. برگ های قاعده ای خیلی سریع می ریزند و تقسیمات آن نسبت به برگ های فوقانی کمتر است. برگ های لابه لای گل ها و شاخه های گل آذین بدون دمبرگ هستند.
از این گیاه در طب قدیمی ایران و پاکستان به عنوان مسهل و از دود آن برای درمان زخم های ناشی از سوختگی استفاده می شده است.
درمنه شرقی در مناطق شمالی بیرجند مانند القور، قهستان، آرین شهرو برج زیاد و نیز ارتفاعات شرقی منطقه قاینات دیده می شود.
منبع:
سایت بیرسو (http://birso.ir)
نام محلی: درنه
درمنه کوهی گیاهی بوته‌ای از خانواده‌ی کاسنی (Asteraceae) به ارتفاع ۲۵ تا ۵۰ سانتی متر می باشد که در ارتفاعات ایران می‌روید. معمولاً در فصل پائیز و زمستان مورد تغذیه دام های منطقه قرار می گیرد. در این گیاه بعد از مرحله ریزش بذر و در اواخر آذرماه، جستهای جدیدی بوجود می آید که این جستهای رویشی، مقدار کمی رشد کرده و با فرارسیدن سرمای شدید زمستانه از ادامه رشد باز می مانند و لیکن در اواخر اسفند ماه با گرم شدن تدریجی هوا، رشد مجدد شروع می شود. گلدهی این گیاه در اواخر شهریور و اوایل مهرماه کامل و در اواسط پائیز رسیدگی کامل بذور رخ می دهد و پس از آن ریزش می نمایند.
قسمت های مورد استفاده:
سرشاخه های گلدار و برگ.
طریقه مصرف درمنه:
جوشانده
ضماد
خواص دارویی و درمانی:
طبیعت گرم و خشک (صفراوی) دارد.
- بادشکن است و برطرف کننده گاز روده و دل درد.
- درمنه کوهی از جمله گیاهان دارویی است که دارای خاصیت ضد عفونی کننده، خواص ضد انگل و ضد ویروس میباشد.
- دانه گرده این گیاه می توان در بررسی های پزشکی جهت مشخص کردن و تست آلژی ، تهیه واکسن ضد آلرژی ناشی دانه گرده آنها به کار برد.
- به دلیل وجود سانتونین خاصیت ضد انگلی داشته و در ساختن داروهای ضد کرم بیشتر کشورها از جمله آلمان مورد استفاده قرارمی گیرد.
- درمنه کوهی باعث کاهش میزان قند در ادرار می شود ازاین رو برای مبتلایان به مرض قند مفید می باشد.
- مرهمی از برگ و گلهای گیاه جهت درمان گری و ریزش مو مفید می باشد.
- در موقع عقرب زدن اگر روی محل گزش قرار دهند مؤثر و مفید است.
- مؤثر در دفع کرم، ضد سرطان، ضد مالاریا، درمان ورم پروستات، درمان ورم معده، تقویت لثه ها و دندان ها
نقاط رشد و پراکنش :
در ارتفاعات کوهستانی استان یزد (شیرکوه، ده بالا، طزرجان ، ندوشن) کوه بازرگان ۲۰۵۰- ۲۳۵۰ متر- ارتفاعات شیرکوه تا ارتفاعات دره نازی و کوه پشت باغ ۲۰۰۰ متربه بالا باقی آباد، طزرجان، بنادک تا کوه نر، کوه گلوبادام ، نزدیک شیرکوه ۱۸۰۰- ۲۲۰۰
این گونه در ارتفاعات و مراتع ییلاقی استان گلستان به وسعت تقریبی ۶۸۵۰۰ هکتار از منطقه حاجی آباد تا خوش ییلاق به وفور یافت می شود.
منابع:
سایت مرجع دانش (https://civilica.com/)
سایت پارسی طب (https://fa.parsiteb.com/)
سایت نمازی (https://namazimedplant.ir/)
برخی از گیاهان در حوزه خاصی از اهمیت زیادی برخوردار هستند، همچون گیاه درمنه معطر که گیاهیست چند ساله، از خانواده کاسنیان و با نام علمی Artemisia fragrans . اسانس این گیاه جز مرغوبترین اسانس های موجود هست.
از اسانس گیاه درمنه معطر اغلب در تهیه محصولات بهداشتی و دارویی در کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکا استفاده می شود.
اسانس این گیاه بین بازارهای داخلی و خارجی خرید و فروش اسانس از محبوبیت بالایی برخوردار هست.
ترکیبات شیمیایی:
۳۵ ترکیب شیمیایی در اسانس حاصل از اندام های هوایی گیاه که شامل ۸۴/۱ درصد ترکیب بود شناسایی گردید که در میان آنها ترکیبات ۱ و ۸- سینئول (۱۹/۵ درصد) ، اوکتان (۱۲/۳ درصد)، پارا- سیمن (۵/۳ درصد) و کریسانتنون (۴/۷ درصد) اجزای متشکله عمده بودند.
اندامهای مورد استفاده:
برگ، گل و سرشاخه گلدار
خواص دارویی اسانس گیاه درمنه معطر:
- خاصیت ضد عفونی کنندگی
- خاصیت ضد سرطانی
- خاصیت ضد نفخ
- رفع سرفه و گلو درد
- حشره کش
- ضد قارچ و ضد باکتری
*به خواص گیاه درمنه در قسمت "برداشت گیاهان دارویی خودرو در اقلیم سرد - محصولات" پرداخته شده است. برای آشنایی با این خواص به قسمت مذکور مراجعه نمایید.
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه را در استان های مختلف ایران علی الخصوص مازندران می توان پیدا کرد. همچنین در مناطق هشتجین خلخال واقع در استان اردبیل و پارک ملی گلستان نیز یافت می شود.
منابع:
سایت https://esencia.ir/
سایت مرجع دانش (https://civilica.com/) - مقاله MPSA۰۲_۳۲۳
فصلنامه علمي-پژوهشي تحقيقات گياهان دارويي و معطر ايران - استان گلستان
خصوصیات گیاهشناسی:
دم اسب گیاهی چندساله و متعلق به تنها جنس Equisetum از تیره Equisetacea می باشد که در ایران چهار گونه و سه واریته دارد. به طور کلی گیاهان جنس دم اسب از گیاهان بی گل و نهانزادان آونددار چند ساله هستند . همه آنها دارای برگهای کوچک رشد نکرده می‌باشند به طوری که ساقه هوایی آنها ظاهراً بدون برگ است ولی وقتی خوب دقت شود در گروه‌ها و بندهای متعددی که ساقه دارد برگهای رشد نکرده‌ای به صورت فلسهای کوچک سیلیسی و لخت دیده می‌شود . دم اسب دو نوع ساقه هوایی دارد ، ساقه‌های بارور که در اوایل بهار ظاهر می‌شوند و رنگ آنها قرمز بدون سبزینه و دیگری ساقه‌های نازا که پس از آن ظاهر می‌شوند و رنگ آن سبز و کمی قطورتر است .
ساقه بارور که قرمز است از قشر سیلیسی پوشیده شده که به آن سختی خاصی می‌دهد و از آن برای صیقلی کردن فلزات ، چوب و پاک کردن ظرفهای فلزی مانند بروس فلزی استفاده می‌شود و از ساقه‌های نازا که پس از آن ظاهر می‌شود و رنگ آن سبز و کمی قطورتر است در طب گیاهی و بهنوان دارو استفاده می‌شود . گیاه دم اسب دارای ساقه زیرزمینی بسیار دراز ، افقی و بندبند است و در هر بند تورمی غده‌ای شکل دیده می‌شود و ریشکهای آن که بر ساقه زیرزمینی اتصال دارند در خاک فرو رفته‌اند . دم اسب از علفهای هرز لجوج و مبرم است که معمولاً در نقاط مرطوب در جوی‌ها و باتلاقها می‌روید . بلندی آن ۶۰-۵۰ سانتی متر است.
ترکیبات شیمیایی:
ساقه های پرگره و شکننده آن مملو از عنصر شفابخش سیلیس است که در زمان یونانیان برای درمان زخم استفاده می شد. قسمت هوایی ساقه نازای این گیاه سرشار از املاح معدنی و آلی چون سیلیس، پتاسیم، منیزیم، منگنز، آهن، فلاونوئید، فنل، ساپونین، آلکالوئید و ... همچنین مقادیر زیادی از ویتامین C و E است.
خواص دارویی و درمانی:
در ایران نیز در فهرست گیاهان دارویی متداول در طب سنتی با اثر مدر، درمان سرطان و غیره یاد شده است.
قسمت هوایی ساقه نازای این گیاه با صور مختلف دارویی از جمله جوشانده ، مرهم، دهان شویه و ... با آثار درمانی چون قابض، بند آورنده خون ریزی از جمله خون دماغ و خونریزی رحم، مدر، ضد التهاب، ترمیم کننده بافت، عفونت دهان، لثه، التهاب حلق، سرماخوردگی، ریزش مو، دردهای روماتیسم، درمان آرتریت، شکستگی استخوان و غیره مورد استفاده مردم بوده است.
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه در اروپا و آسیا انتشار دارد . در فرانسه و برخی کشورهای اروپایی از داروهای مورد توجه‌است . در هند در ارتفاعات هیمالیا و در ایران در مناطق شمال ایران ، در گرگان ، بندرگز، و پیربازار رشت و در آذربایجان ، تبریز و رنجناب به طور خودرو دیده می‌شود.
منابع:
سایت سیویلیکا (https://civilica.com/)
سایت صدا و سیمای خراسان جنوبی (http://birjand.irib.ir/)
مشخصات گیاهشناسی:
گیاه دم اسب (دم اسبی، دم اسب صحرایی، ذنب الخیل، ذنب الفرس) از دویست و هفتاد میلیون سال پیش، روی زمین وجود داشته و به عنوان داروی گیاهی در اروپا و چین استفاده می شده است. به خاطر اینکه دارای مقدار زیادی سیلیس است به نام سیلیس نیز معروف است. این گیاه مقدار بسیار کمی طلا نیز دارد.
دم اسب ، گیاهی است از خانواده دم اسب (Equisetaceae)، با ریزوم افقی یا زاویه دار و دارای ساقه های بند بند به ارتفاع ۱۰ تا ۵۰ سانتی متر که ساق آن بر دو نوع زایا و نازا است. ساقه زایای آن که در آغاز بهار، قبل از پیدایش ساقه های نازا ظاهر می شود، کوتاهتر از آن ولی دارای قطر بیشتر است. ساقه زایا، به رنگ قرمز و فاقد دانه های کلروفیل به نظر می رسد. ساقه نازا در بهار ظاهر می شود و دارای رنگ سبز و منشعب است. در هر بند ساقه نازا، برگ های باریک و کوچک به وضع فراهم پدید می آیند که از به هم پیوستن قاعده آن ها، نوعی غلاف در حول بند به وجود می آید. شاخه های باریک و بند بند نیز از خارج برگ های مذکور، به وضع فراهم ظاهر می گردند. در فاصله بین هر دو بند، شیارهای طولی منظم بر روی ساقه دیده می شود که کاملا مشخص است.
ترکیبات شیمیایی:
این گیاه حاوی ترکیبات شیمیایی نظیر سیلیسیک اسید (۱۰ درصد) و فلاونوئیدها می باشد.
اندام های مصرفی دم اسب:
بخش های قابل مصرف دم اسب شامل ساقه های عقیم بندبند و توخالی است. همچنین، قطعاتی از شاخه های نازک و بسیار شکننده در آن دیده می شود. این گیاه بدون بو و مزه است و پودر آن نیز به رنگ سبز سدری می باشد.
خواص دارویی و درمانی:
- از دم اسب به عنوان دارویی مدر و ضدعفونی کننده مجاری ادرار استفاده درمانی می شود و در بهبود زخم های پوستی مصرف سنتی دارد.
- دم اسب طبیعت سرد و خشک دارد و قابض است، همچنین، خونریزی را بند می آورد.
- ادرار آور است و ترشح ادرار را تا حدود ۳۰ درصد افزایش می دهد. به علاوه، در درمان و رفع احتباس ادراری هم مفید است.
- آب را از بدن خارج نموده و برای برطرف کردن استسقا مصرف می شود.
- سنگ کلیه را دفع می کند و برای برطرف کردن ورم مثانه مفید است.
- مسکن است و درد را برطرف می سازد.
- برای برطرف کردن اسید معده و سو هاضمه از خاکستر این گیاه مصرف می شود. همچنین، برای درمان اسهال مفید است.
- زخم روده را التیام می بخشد.
- برای درمان تنگی نفس سودمند است.
- چون دم اسب حاوی نیکوتین است، میتوان با استفاده از آن به مقدار یک فنجان دم کرده و روزانه، سیگار را ترک کرد.
- خاصیت ارتجاعی و مقاومت پوست را بالا می برد و برای رفع چربی، پوست های چرب مصرف دارد.
- اگر روی ناخن های شما لکه های سفیدی وجود دارد، نشانه کمبود مواد معدنی خصوصا روی و سیلیس است. با خوردن دم اسب این لکه ها برطرف می شوند. همچنین اگر ناخن های شکننده و نرم دارید و ناخن های زیبا و محکم می خواهید دم کرده دم اسب را میل کنید.
فرآورده ها:
دمنوش دم اسب
یک قاشق مربا خوری از خشک شده گیاه را در یک لیوان آب جوش بریزید و اجازه دهید به مدت ده دقیقه دم بکشد. سپس، آن را صاف کرده و میل نمایید.
جوشانده دم اسب
مقدار ۸۰ تا ۱۰۰گرم گیاه خشک شده دم اسب را در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید به مدت نیم ساعت بجوشد. سپس آن را صاف کنید و به مقدار یک فنجان قبل از غذا بخورید.
گرد دم اسب
خشک شده این گیاه را در آسیاب برقی بریزید تا پودر شود و به مقدار یک گرم قبل از غذا مصرف شود.
نقاط رشد و پراکنش:
این گیاه در غالب نواحی مرطوب و سایه دار می روید.
دم اسب در اغلب نقاط اروپا، آسیا، شمال آفریقا و آمریکا می روید و در کشورهای شرق و جنوب شرقی اروپا و چین بهره برداری می شود. از رویش این گیاه در شمال ایران گزارش شده است.
منابع:
سایت عطارک (https://attarak.com/)
نام دیگر: دو نیش
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهیست علفی، یکساله، بی کرک یا کرکی تنک، به ارتفاع ۱۰_۵۰ سانتیمتر و منشعب و پر برگ. برگها اغلب سه لوبه یا سه بخشی ، بندرت ۵ لوبه یا بدون تقسیم هستند و دندانه اره ای درشت دارند؛ دمبرگ آن کوتاه و بالدار می باشد. گریبان نیمه کروی ، از نظر بزرگی و اندازه متنوع ، بدون برگه های خارجی به قطر ۱۰_۵۰ میلیمتر ، با طول بیشتر از عرض دارد؛ برگه های خارجی ۵_۸ تا، از نظر شکل و طول متنوع ، اغلب برگی می باشند؛ برگه های داخلی تخم مرغی، قهوه ای ونده، با لبه سبز. نهنج با کاهک های هم اندازه فندقه ها ، مستطیلی _ سرنیزه ای، غشایی ، با شیار های تیره، فندقه ها به طول کم و بیش ۶ میلیمتر، گوه ای شکل ، در گوشه ها با کرک های مویی برگشته هستند؛ تار های کاکل دوتایی دارد. گل ها مجتمع و نسبتا بزرگ . فصل گلدهی از خرداد تا تیرماه است.
خواص دارویی و درمانی:
- گیاه برای درمان اسهال خونی مزمن و اگزما مصرف می شود.
- امروزه کمتر به عنوان گیاه دارویی مصرف می شود، اما خواص دارویی چون قابض و مدر دارد.
- برای رفع مشکلات و نارسایی های کیسه مثانه و کلیه بکار می رود.
- شهرت بسزایی در جلوگیری از خونریزی دارد و برای خونریزی رحمی و حالات وجود خون در ادرار توصیه می شود.
نقاط رشد و پراکنش:
پراکندگی جهانی : در اغلب نقاط اروپا بجز نواحی شمالی و جنوبی ، اسیای معتدله، شمال افریقا ، شمال امریکا.
پراکندگی جغرافیایی در ایران: گرگان: سواحل دریا. مازندران: نوشهر،مناطق جنگلی_ گیلان: نواحی جنگلی رشت، استارا؛ هشپرت_ اذربایجان: ارسباران؛ اطراف میانه؛ارومیه؛ مهاباد_ اراک_ اصفهان_ لرستان: بروجرد_ تهران: دماوند؛ کرج،شهرستانک.
منابع:
سایت https://faq.irpsc.com/
وبلاگ http://rahebypayan.blogfa.com/
نامهای دیگر: درختچه آسه
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهانی درختچه‌ای، غالبا خاردار و در هر بند ساقه دارای برگ‌هایی با آریش دسته‌‌ای است. کاسه گل بشقابی شکل، یا لبه لوله آن دارای دندانه‌های نا هم قد و پایا و تقریبا بدون رشد ثانویه است. جام گل قیفی شکل و دارای لوله ای کوتاه با پنج لبه گسترده است. نافه متشکل از پرچم‌هایی است که در نیمه درونی طول لوله به جام متصل‌اند. تخمدان روی دیسک قرار دارد. میوه سته که پس از رسیدن سیاه رنگ می‌شود.
ارتفاع آن بین ۳- ۲/۵ متر و تاج پوشش آن ۳/۸ – ¾ متر و در صورت قطع شاخه ها تاج پوشش بالغ بر ۱/۸ – ۱/۷ متر خواهد شد. این گونه در مناطق کویری، تابستانهای بسیار گرم و خشک و زمستانهای تقریبا سرد را بخوبی پشت سر می گذارد. آسه در خاکهای با بافت شنی و رسی لومی با PH=۷/۳-۷/۷ و EC=۱۸/۲-۲۶/۹m µ/cm رشد کرده و میزان ۴۸% آهک در سطح الارض و تحت الارض را بخوبی تحمل می کند. شروع فصل رویشی اوایل فروردین و فصل گل آن اواخر فروردین بوده که دوام گل آن بر روی درختچه حدود یک ماه می باشد.
اندامهای مورد استفاده:
گیاه کامل (برگهای جوان، اعضای هوایی، ریشه، ساقه و بذر)
مواد مؤثره:
مهمترین مولکول های مؤثره دارویی اسید سیانیدریک
خواص درویی و درمانی:
- در مصارف پزشکی گذشته مدر، مسهل، ضدتشنج، رفع سیاه سرفه، تقویت قوه باه و ضعف بینایی استفاده می‌شده است.
- معالجه انقباضات شدید معده، تعرق ناشی از سل، قاعدگی دردناک و ناراحتی های پروستات استفاده می شود.
خواص درمانی این گیاه بسیار سمی باید زیر نظر پزشک مصرف گردد.
دیگر کاربردها:
کاربرد آسه در برنامه های کویرزدایی، تثبیت شن های روان و همچنین در ایجاد فضای سبز این مناطق به منظور جلوگیری از کاهش رطوبت، جلوگیری از حرکت شن های روان و غیره که بطور مستقیم و غیر مستقیم در بهداشت عمومی ساکنان این مناطق نقش مهمی دارد توصیه می شود.
نقاط رشد و پراکنش:
اقلیم منطقه با روش گوسن نیمه بیابانی خفیف، روش کوپن بسیار گرم با تابستانهای خشک و طبقه بندی پیشنهادی برای ایران خشک و گرم با زمستانهای نیمه سرد و میزان بارندگی رویشگاه گیاه ۸۰- ۷۰ میلی متر می باشد.
چراکندگی در ایران: استان گلستان: آق قلا، گنبد، مراوه تپه، پارک ملی گلستان؛ استان گیلان، آذربایجان شرقی تا زنجان، فارس، خراسان، یزد و تهران
منابع:
سایت مرجع دانش (https://civilica.com/)
سایت پارس ایمن دارو (https://parsimendaru.com/)
فصلنامه علمی-پژوهشی تحقيقات گياهان دارويی و معطر ايران
کانال تخصصی گیاهان دارویی در نرم افزار سروش (https://what.splus.ir/medicinallyplants)