سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های
اقتصادی
نامهای دیگر: نام محلی: چش بنجشک؛ همچنین با نامهای با نام های آناغالس دشتی، اناگالیس، عیت الجمل، زغیله هم شناخته می شود.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی علفی، یک ساله یا دو ساله با ساقه منشعب و مقطع چهارگوش، به طول ۷ تا ۲۲ سانتی متر، افراشته یا خمیده، برگ ها متقابل یا گاهی فراهم، بدون دمبرگ، مجموعه گل ها به تعداد ۲ تا ۴ عدد از محور برگ ها خارج می گردند، لوب های کاسه گل هم اندازه، بلند تر یا کوتاه تر از جام گل، جام گل به قطر ۵ تا ۱۰ میلی متر، آبی یا قرمز رنگ، دارای غده های ترشحی پایک دار، میوه کپسول، حاوی دانه های فراوان. طعم دانه بسیار تند و تلخ است. این گیاه دو نوع است : نوع اول آناغالس نر با گل قرمز و نوع دوم آناغالس ماده با گل آبی و لاجوردی.
تکثیر:
تکثیر آن از طریق كاشت بذر، تقسیم گیاه و تهیه قلمه در بهار امكان پذیر است.
این گیاه به مكان كاملا آفتابی و خاك مرطوب ، غنی و با زهكش خوب نیاز دارد و حداقل دمای قابل تحمل آن ۱۵- درجه سانتی گراد می باشد.
اندام های مورد استفاده:
بخش های هوایی گیاه.
ترکیبات شیمیایی:
از دوساپونین گلوکزید و آنزیم درست شده است.
خواص دارویی و درمانی:
طبیعت این گیاه گرم و خشک است .
- این گیاه به طور سنتی در کشور اسپانیا برای اهداف پوستی و درمان زخم ها به کار می رود و دارای خاصیت ضد فساد و ضد میکروبی است.
- این گیاه دارای اثری خلط آور و ادرار آور می باشد و به همین منظور در بیماری های سینه و دستگاه دفع ادرار به کار گرفته می شود.
- گیاه آناغالیس کاهش دهنده عرق، آرامش بخش، محرک و مسکن درد های عصبی می باشد.
- این گیاه در مواردی نظیر یرقان، بواسیر، تب یونجه، التهاب کلیه، ناراحتی های کبدی و سنگ های مجاری ادراری مورد مصرف واقع می گردد.
- در مصارف خارجی نیز از گیاه آناغالیس برای درمان خارش، عفونت های قارچی و التهاب پوست استفاده می شود.
- این گیاه برای درمان و رفع ضعف بینایی و زخم های چشم و سایر ناراحتی های پوستی اطراف چشم نافع می باشد.
- این گیاه برای درمان درد های کلیوی، درمان بیماری صرع والتهاب های روماتیسمی و نقرس نیز کاربرد دارد.
در مصارف خارجی نیز برای درمان زخم های چرکی، زخم ها و مار گزیدگی از این گیاه استفاده می گردد.
- خشک کننده و باز کننده ی انسداد و گرفتگی های مجاری عروق می باشد.
- قرقره آب برگ ماده (گل لاجوردی رنگ) آناغالس برای تمیز کردن حلق و بینی از ترشحات موثر می باشد و بوئیدن آن عطسه آور می باشد.
نقاط رشد و پراکنش:
به صورت علف هرز در حاشیه مزارع و مناطق نسبتاً مرطوب رویش دارد.
در جهان: ترکیه، اروپا، قفقاز، ایران، آسیای میانه، پاکستان، افغانستان، عراق، لبنان، سوریه و فلسطین.
در ایران: مازندران، گرگان، گیلان، ایلام، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، لرستان، بوشهر، هرمزگان، فارس، سیستان و بلوچستان و کرمان.
آناغالس با گل های قرمز؛ در تمام هند به صورت یک علف هرز خودرو می روید. در ایران نیز در آذربایجان و مناطق تبریز، دیزه، سیامک و در شمال ایران در گرگان، بندر گز، مازندران، گیلان، محمود آباد، دره ی هراز، جنوب آستارا، سفید رود، جنوب رشت و لاهیجان، در بلوچستان در گشت، چابهار و بشا گرد، منطقه های البرز و دماوند، قزوین، بوجرد، کرمانشاه، اراک، اهواز، دزفول، بم، بوشهر و جزیره ی قشم و همچنین در خراسان می روید.
آناغالس با گل های آبی و لاجوردی؛ در ایران در مناطق کازرون و شوش، آبادان و مسجد سلیمان، تبریز، بلوچستان، دامنه های البرز و اطراف تهران نیز مشاهده شده است.
منابع:
مجله نورگرام (https://mag.noorgram.ir/)
سایت موزه تاریخ پزشکی خلیج فارس (www.medhistory.ir)
سایت ساعدنیوز (https://saednews.com/)
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی است از سرده خُرفِه، یک‌ساله با برگهای ضخیم آبدار سبز و لزج و گلهای زرد یا سفید کوچک و تخم‌های سیاه ریز که خواص دارویی دارند.ساقه آن ضخیم و مفروش به‌روی زمین و مایل به سرخی و بسیار شکننده است.
خرفه پرپهن دو گونه دارد:
۱- نوع وحشی: پرپهن وحشی گیاهی است خزنده با ساقه‌های خوابیدهٔ قرمز رنگ و برگهای دایره‌ای گوشتی و گلهای کوچک زرد رنگ. پرپهن وحشی علف‌هرزی است آبدار که در شرایط گرم و خشک به خوبی رشد می‌کند و توسط بذر و نیز در صورت مرطوب بودن خاک توسط قطعات ساقه تکثیر می‌یابد.
پرپهن خاک‌های شل و غنی شنی را ترجیح می‌دهد، اما می‌تواند در دامنه گسترده‌ای از خاک‌ها و شرایط اقلیمی مختلف رشد کند. این گیاه آنقدر گوشتی است که می‌تواند پس از قطع شدن همچنان زنده بماند و حتی بذر تولید کند و به همین دلیل از بین بردن و کنترل آن بسیار دشوار است.
۲- نوع پرورشی: این نوع پرپهن ساقه‌های کلفت آبدار سرخ رنگی با بلندی ده الی چهل سانتیمتر دارد.تکثیر پرپهن از طریق کاشت بذر آن صورت می‌گیرد. بذر را مستقیماً در مزرعهٔ اصلی در ماه‌های اردیبهشت تا تیر ماه می‌کارند. خاک مزرعه باید غنی باشد و چون احتیاج به آب زیادی دارد، آبیاری آن باید مرتباً صورت گیرد.
*در ایران معمولاً پرپهن را می‌کارند.
مواد مؤثره:
برگ آن دارای ویتامین ث است.
پژوهش‌های جدید دانشمندان نشان داده‌است که در پرپهن اسید چرب اومگا ۳ وجود دارد، این همان چربی معروفی است که در روغن ماهی یافت می‌شود و عامل مؤثری در کاهش کلسترول و فشار خون است.
خواص دارویی و درمانی:
طبیعت پرپهن سرد و تر است.
- قابض و مدر است،
- مسکن صفراست و حرارت خون و کبد و معده را تسکین می‌دهد.
- پرپهن در رفع سر درد، تسکین عطش، قطع هر نوع خونریزی، خرد کردن سنگ مثانه، کاهش سرفه و سوزش مجرای ادرار و مثانه و روده‌ها و بواسیر مفید است.
- تخم پرپهن ضد کرم کدو است و عصارهٔ ساقه و برگ آن برای بیماری کبد و درد کلیه مفید است.
- برای اسهال و سوزاک و ترشحات سفید مهبل مفید است و برای بچه‌ها مسهل است.
- تصفیه کنندهٔ خون، تب بر و ضد سم است.
- در استعمال خارجی شیرهٔ گیاه یا له شده آن برای تحلیل ورم و تومور و التیام زخم‌های شدید سوختگی، بواسیر، بیماری‌های پوستی (چون خارش و جرب)، تحلیل آبسه، گزیدگی نیش حشرات، عقرب و مار گزیدگی مفید است.
موارد استفاده:
- تخم پرپهن را در شیرینی پزی برای تزیین نان برنجی و نان کشمشی و غیره بکار می‌برند.
- تخم پرپهن در ترشی نیز کاربرد دارد.
- استخراج روغن مصرفی خوراکی
مناطق رشد و پراکنش:
نوع وحشی‌اش نیز در مناطق شمالی ایران، در اطراف رشت، لاهیجان، تهران، تفرش و اراک به‌طور خودرو می‌روید و در استان‌های جنوبی از جمله استان بوشهر بعنوان یک سبزی بسیار پرکاربرد کاشته و با انواع غذاها از جمله نوعی ماهی حشینه شور آب‌نمک‌آوری شده یا ماهی نمک‌سود استفاده می‌شود.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت پرینس دنتال (http://princedental.ir/)
نامهای دیگر: چهار پسته، شال زیتون، دیوزیت، سنجد تلخ، زیبیل، آقاجی و قی غلام، «Bead Tree»، درخت توپ چین، درخت بهشت، درخت چتری تگزاس و نیز سرو سفید .
زیتون تلخ نام یک گونه از سرده زیتون‌تلخ است. میوه های این درخت تا مدت ها حتی بعد از رسیدن بر روی شاخه ها باقی می‌ماند. خوردن میوه ها برای انسان سمی است و برای کودکان ممکن است خطرناک باشد ولی برای پرندگان تغذیه ای مناسب در فصل زمستان است .
خصوصیات گیاهشناسی:
زیتون تلخ درختی است با تاج چتر و برگ های درشت پرمانند و متراکم آن به صورت آویخته بر شاخه ها قرار دارد. درختی برگ ریز است که به سرعت رشد می‌کند، ولی دوره زندگی کوتاهی دارد. خوشه های گل بنفش و معطر آن در بهار شکوفا شده که بعد با میوه های زرد جایگزین می شود و تا ارتفاع ۷ تا ۱۵ متر و قطر تاج پوششی ۹ تا ۱۸ متر رشد می کند.
درختی است متراکم با شاخه های گسترده و تاجی چتری، پوست تنه قهوه ای تیره و زبر و شیاردار. برگ آن سبز براق و درخشان و متناوب، مرکب دو بار شانه ای به طول ۳۰ تا ۹۰ سانتیمتر است که از برگچه هائی به طول ۳ تا ۶ سانتیمتر و عرض ۲ تا ۳ سانتیمتر دارای دندانه های تیز تشکیل شده اند. آنها به صورت متراکم و آویخته بر شاخه ها قرار می گیرند.
گلهای آن در فروردین و اردیبهشت گل های معطر و بنفش به قطر ۲ سانتیمتر به صورت خوشه ای به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر در انتهای شاخه های باریک کوچک شکوفا می شوند.
در پائیز میوه های صاف و درخشان به قطر ۱٫۵ تا ۲ سانتیمتر نمایان می شود.
شرایط رشد و تکثیر:
زیتون تلخ نسبت به خاک های ضعیف، تیره و شرایط صحرائی سازگار است و برودت زمستانی زیر صفر را تحمل می کند. آکادمی ملی علوم آمریکا اظهار داشته که درخت زیتون تلخ در صورت رشد کامل می‌تواند در برابر یخبندان مقاومت کند، در حالی که اگر درخت نحیف باشد، این شرایط قابل تحمل نیست. این درخت در گرم‌ترین ماه سال حداکثر دمایی که می‌تواند تحمل کند حدود ۳۹ درجه سانتی گراد است و شادابی برگ های خود را حفظ می‌کند ولی اگر دما از آن هم بالا تر رود باعث آسیب به برگ ها و از دست دادن شادابی آنها می شود.. کمترین دما برای دوام این درخت، ۵- درجه سانتیگراد است. بهترین دما برای رشد این درخت دمایی در حدود ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد است.
هرس: در صورت نیاز در پائیز هرس خشکه برداری یا هرس فرم شود.
آبیاری : زهکش خوب ضروری است. در عین حال نهال زیتون تلخ باید مرتب آبیاری شود اما هرچه درخت بزرگ‌تر می‌شود نیاز آبیاری نیز کمتر می‌شود. درخت‌های بالغ زیتون تلخ به ماهیانه دو تا سه بار آبیاری نیاز دارند. این درخت در ماه‌های سرد زمستان نیازی به آبیاری نخواهد داشت. زیتون تلخ به خشکی مقاوم است و می تواند آب و هوای کویری را تحمل کند. بهتر است در ۲ سال اول رشد مانع از خشکی خاک آن شد و با بالغ شدن آن نیاز آبیاری اش کم و یا بی نیاز می شود. خیس ماندن خاک موجب از بین رفتن آن می شود.
تغذیه : تنها در صورتی که درخت دچار سوء تغذیه باشد، در بهار کود ازته داده شود.
آفات و بیماری ها: نسبتاً عاری از هر دو است.
عیوب: شاخه ها شکننده اند. عمر درخت کوتاه است . بذر پاشی زیاد و زایدات زیاد دارد.
نور: درخت زیتون تلخ به نور کامل خورشید(حداقل روزی ۶ ساعت) نیاز دارد،میزان بیشتر آن ضرری ندارد. اما کمبود نور موجب عدم رشد میوه و شکوفه ها می گردد.
خاک: این گیاه در هر خاکی می‌تواند کاشته شود. اما خاک مناسب آن خاک لوم شنی با زهکشی مناسب و عمیق است.
خواص دارویی و درمانی:
- در هند از برگهای آن به عنوان یک کرم کش استفاده می‌شود.عصاره برگهای آن کرم کش است.
- عصاره آن شدت حمله‌های آسم را کاهش می‌دهد.
- پوست ریشه درخت، میوه و گلها و برگهای آن محلل و باز کننده انسداد و گرفتگی مجاری عروق، و حامی بدن در مقابل عفونتها و مسمومیت است.
- از ضماد برگ و گلهای آن برای تسکین سردرد و اعصاب استفاده می‌شود.
- عصاره برگهای آن سنگ‌ها را خرد می‌کند.
- عصاره برگهای آن مدر می باشد.
- عصاره آن قاعده‌آور است.
- از برگ‌ها و پوست و میوه های آن در استعمال خارجی و داخلی برای جذام و خنازیر استفاده می‌شود. چون در ترکیبات این گیاه سم وجود دارد بهتر است زیر نظر پزشک مصرف شود.
- برای زخم‌های شدید و سخت برگهای اسفناج را در روغن زیتون بپزید و به صورت پماد روی زخم بگذارید هر دفعه تازه درست کنید.
- اگر گل سرخ تازه را با روغن زیتون مخلوط نموده بصورت خمیر درآورده در محل درد ببندیم (رماتیسم، سیاتیک و نقرس) درد را تسکین می‌دهد.
سایر کاربردها:
میوه های درخت زیتون تلخ را می توان پس از خشک شدن به رشته کشیده یا به عنوان دانه های تسبیح به کار گرفت. این گیاه به خصوص در نواحی گرم مفید است. تاج چتری آن با رشد سریع و ایجاد سایه عمیق و سنگین،اقلیم خرد مطبوع ایجاد می کند. همچنین به عنوان غذای دام و طیور و گاهی برای ساخت مواد محرک به کار می رود.
نقاط رشد و پراکنش:
این گونه بومی کشور چین، پاکستان، هند، آسیای جنوب شرقی و استرالیا است .
درخت زیتون تلخ در مزارع، چمن زارها، در امتداد جاده‌ها، حاشیه مناطق جنگلی و در اطراف خانه‌های قدیمی رشد می‌کند.
این درخت عموماً در آب و هوای گرمسیری، نیمه گرمسیری و معتدل یافت می‌شود.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت دکتر ساینا (www.drsaina.com)
سایت https://pinfopedia.org/
سایت http://nahalekaraj.ir/
نامهای دیگر: سیب زمینی ترش، شلغم شیرازی، یرالماسی. در کُردی به آن گوبزرکە و در ترکی زنجانی به آن موُرچالیق گفته می شود.
خصوصیات گیاهشناسی:
گیاهی علفی، چندساله و دارای ساقه‌ای به ارتفاع ۱٫۵ تا ۳ متر است. ساقهٔ این گیاه راست و خشن می‌باشد. برگهای آن عموماً ساده، منفرد، نوک تیز و دارای کناره‌های دندانه‌دار است. سیب زمینی ترشی گیاهی است از خانواده مركبات كه گل‌هایی شبیه به گلهای آفتابگردان دارد. البته گلهای این گیاه كوچك‌تر از آفتابگردان بوده و غده آن قابل مصرف است. این گیاه با سرعت بالا رشد می‌كند و آفتاب را بسیار دوست دارد و در خاك ضعیف نیز رشد می‌كند. مقاومت این گیاه در برابر سرما زیاد است و در صورت عدم برداشت تا دمای ۱۵- را تحمل و باقی می‌ماند. به دلیل ریزوم‌هایی كه دارد سریع رشد می‌كند كه ارتفاع آن گاهی به ۴ متر نیز می‌رسد. رنگ این سیب‌زمینی‌ها از زرد تا قرمز متغیر است.
ترکیبات شیمیایی:
اصلی ترین تركیب موجود در این ماده غذایی مانند سیب‌زمینی‌های معمولی نشاسته نیست بلكه كربوهیدراتی به نام «اینولین» است كه برعكس نشاسته تأثیری در روی قند خون بیماران دیابتی ندارد. اینولین موجود در سیب‌زمینی ترشی به فروكتوز تبدیل می‌شود و برای همین می‌تواند در افراد حساس باعث نفخ و باد شود.
غده سیب‌زمینی ترشی دارای ۱ تا ۱٫۵ درصد اینولین و ۳ تا ۵ درصد قندهای مختلف و ۲ درصد مواد ازته است.
سیب زمینی ترشی خام حاوی ویتامین‌های زیادی به خصوص ویتامین‌های A، C و ۳B، ویتامین ب، ث و بازهای پورین، آرژی نین، هیستیدین، بتائین، کولین و هما گلوتی نین می‌باشد. این ماده غذایی همچنین حاوی پتاسیم، آهن، تیامین، نیاسین، فسفر، مس، منیزیم، اسیدفولیك و اسید پانتوتنیك (ویتامین B۵) است.
خواص دارویی و درمانی:
از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی غده آن کمی گرم و تر است.
- غذای مناسبی برای مبتلایان به بیماری قند «دیابت»: اینولین موجود در سیب‌زمینی ترشی به فروكتوز تبدیل می‌شود. فروكتوز یكی از آن تركیبات قندی است كه برای دیابتی‌ها مفید و قابل استفاده است.
- به عقیده متخصصان تغذیه، سیب‌زمینی ترشی انرژی‌زا بوده و خواص ضدعفونی‌كنندگی دارد. باید بدانید كه میزان انرژی موجود در ۱۰۰ گرم سیب‌زمینی ترشی حدود ۷۶ كالری است.
- این ماده غذایی همچنین می‌تواند باعث افزایش شیر خانم‌های شیرده شود.
- درمان لاغری: بدن ما نمی‌تواند اینولین موجود در سیب زمینی ترشی را هضم كند و برای همین هم سیب‌زمینی ترشی خاصیت سیركنندگی بسیار بالایی دارد. مزیت دیگر سیب‌زمینی ترشی اندك بودن میزان كالری آن است. همچنین برای درمان لاغری ناشی از صفرای سوخته و بیمارانی که از شدت قند خون لاغر هستند، مفید است و بدن آنها را مستعد چاقی می‌کند. توجه داشته باشید كه برخی افراد نسبت به اینولین حساسیت دارند و نمی‌توانند این تركیب را تحمل كنند. به خاطر اینكه این ماده در روده‌ها تخمیر شده و باعث بروز دل درد و ناراحتی‌های روده می‌شود.
- سیب‌زمینی ترشی حاوی خواص زیادی از جمله خواص ملینی و تقویت‌كنندگی است.
- این ماده غذایی دیورتیك است یعنی ادرارآور و همچنین اشتهاآور است.
- این ماده غذایی یكی از درمان‌های طبیعی و معروف روماتیسم است و فشارخون را پایین می‌آورد.
- از سیب‌زمینی ترشی برای رفع سرفه و سینه درد نیز استفاده می‌شود.
- زود هضم بودن این غده مفید برای بهبود زخم معده و روده می‌باشد.
- موجب تقویت قوای جنسی می‌شود و مخصوصاً ضعف قوای جنسی ناشی از قند بالا را هم درمان می‌کند.
نقاط رشد و پرورش گیاه:
منشأ اصلی آن در آمریکای شمالی بوده و اکنون در ایران هم پرورش می‌یابد. در ایران در اغلب مناطق کاشته می شود.
* برای اطلاع از چگونگی پرورش و کشت این گیاه به قسمت "دانش و فناوری" - همین فعالیت اقتصادی رجوع نمایید.
منابع:
سایت ویکی پدیا (https://fa.wikipedia.org/)
سایت دکترسلام (www.hidoctor.ir)
سایت راسخون (https://rasekhoon.net/)
سایت عطارک (https://attarak.com/)